عده: تفاوت میان نسخه‌ها

عده اقسامی همچون عده طلاق، عده وفات، عده ازدواج موقت، عده آمیزش اشتباهی و عده مفقودالاثردارد که مدتشان غالباً با هم متفاوت است. به‌فتوای فقیهان، در همه عده‌ها به‌جز عده وفات، شرط وجوب عده این است که آمیزش صورت گرفته باشد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شهید ثانی، الروضةالبهیه، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۵۷؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸، ج۳، ص۲۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۱۱و۲۱۲.</ref>

عده زنی که  به‌وسیله [[طلاق]] یا [[فسخ نکاح]] از شوهرش جدا می‌شود، سه [[طهر|طُهْرْ]] (سه دوره پاک‌شدن از [[خون حیض]]) است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۱۹؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۳.</ref> مستند قرآنی این حکم، آیه ۲۲۸ سوره بقره است: «وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ؛ و زنانِ طلاق داده شده، باید مدّتِ سه پاکی انتظار کشند.»<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ مفید احکام‌النساء، ۱۴۱۳ق، ص۴۳؛‌ شیخ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۱۶؛ شهید ثانی، مسالک‌الاَفهام، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۱۳. </ref>

البته بنا‌به دیدگاه مشهور میان فقها عده طلاق زن باردار، زمان وضع حمل پایان می‌یابد.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۵۲؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۶.</ref> این حکم شرعی در آیه ۴ سوره طلاق بیان شده است: وَ أُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُن (و زنان آبستن مدّتشان اين است كه وضع حمل كنند).

زنانی که در سن حیض قرار دارند، ولی عادت ماهیانه ندارند، باید سه ماه قمری عده نگه دارند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۳۰؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۴.</ref> این فتوا نیز به آیه ۴ سوره طلاق مستند شده است که می‌گوید: «وَالَِّى يَئسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِن نِّسَائكمُ‏ْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتهُُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ الَِّى لَمْ يحَِضْن» (و از زنانتان، آنان كه از عادت ماهانه مأيوسند، اگر در وضع آنها (از نظر باردارى) شك كنيد، عده آنان سه ماه است، و همچنين آنها كه عادت ماهانه نديده‌‏اند).<ref>نگاه کنید به مسالک‌الاَفهام، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۲۹؛‌ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۳۰.</ref>

عده زن در وفات شوهر، چهار ماه و ده روز است.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۲۷۴؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۷.</ref> این حکم شرعی در [[آیه تربص]] آمده است.<ref>سوره بقره، آیه۲۳۴.</ref> تفاوتی هم ندارد که آمیزش صورت گرفته باشد یا نه و ازدواج دائم باشد یا موقت.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۲۰۰ و ج۳۲، ص۲۷۵؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۷ و ج۲، ص۲۵۱.</ref>

البته اگر زن حامله باشد، هریک از چهار ماه و ده روز و وضع حمل که زمانش طولانی‌تر باشد، مدت عده او است.<ref> نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۲۰۰، ج۳۲، ص۲۷۵؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۲۷.</ref>

عدّه [[ازدواج موقت]] پس از پایان زمان عقد یا بخشیدن مدت از سوی شوهر،<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۱۹۶.</ref> دو حیض است.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۵۱؛‌ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۱۹۶.</ref> اگر زن در سن حیض است، اما حیض نمی‌بیند، باید ۴۵ روز عده نگه دارد.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۵۱؛‌ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۱۹۹.</ref>

به‌فتوای فقیهان، اگر مردی به‌خیال اینکه زنی همسری او است با او آمیزش کند، آن زن باید به‌اندازه عده طلاق یعنی سه طهر عده نگه دارد، چه آن زن می‌دانسته همسر او هست یا خیر؛ اما درخصوص زمانی که مرد می‌داند که زن همسرش نیست، اما زن نمی‌داند، اختلاف‌نظر هست. برخی می‌گویند زن باید عده نگه دارد و فتوای گروهی این است که عده لازم نیست.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۲، ص۳۷۸و۳۷۹.</ref>

فقیهان می‌گویند زنی که زنا کرده و از آن باردار شده است، عده ندارد؛ اما درخصوص زن زناکاری که باردار نیست، اختلاف‌نظر دارند. فتوای بیشترشان این است که عده ندارد؛ اما برخی از آنها معتقدند که او باید به‌اندازه یک بار دیدن خون حیض، عده نگه دارد.

براساس فتوای فقیهان، هرگاه یکی از زن و مرد پس از ازدواج مرتد شود، ازدواج فسخ می‌شود.<ref>جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۷۵.</ref> اگر مرد مرتد فطری شود، جدایی آنها قطعی می‌شود و زن باید عده وفات نگه دارد؛ اما اگر مرتد ملی شود، زن باید عده طلاق نگه دارد و در مدت عده اگر مرد دوباره مسسلمان شد، ازدواج ادامه پیدا می‌کند.<ref>جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۰، ص۷۹.</ref>