تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تاجیکستان''' یکی از ۵ جمهوری [[آسیای مرکزی]] بوده که پایتخت آن شهر دوشنبه است. این کشور تا قبل از استقلال در سال ۱۹۹۱ م یکی از جمهوری‌های پانزده گانه شوروی بود. قانون اساسی تاجیکستان بعد از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۳م به همه پرسی گذاشته و به تصویب رسید؛ در این قانون، تاجیکستان جمهوری یکپارچه، غیردینی، دمکراتیک و مبتنی بر قانون است و زبان رسمی کشور، تاجیکی (فارسی) است و به همه خلق‌ها امکان استفاده از زبان مادری خود، داده شده و حاکمیت دولتی در میان سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تفکیک شده است.

مذهب اکثر مردم تاجیکستان [[اهل سنت|سنی]] و از شاخه [[حنفی]] است. شیعیان تاجیکستان به دو دسته [[امامیه|شیعیان امامی]] و شیعیان [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] تقسیم می‌شوند. حدود نود درصد شیعیان ساکن بدخشان در شرق و جنوب شرقی تاجیکستان در کوهپایه‌های پامیر، پیرو مذهب اسماعیلیه و ده درصد از آن‌ها شیعه دوازده امامی هستند.<ref>بهمن، ژئوپلتیک تشیع در آسیای مرکزی، ص ۱۴۰</ref>

تاجیکستان با ۱۴۳۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۵ میلیون نفر جمعیت، یکی از ۵ جمهوری [[آسیای مرکزی]] است. تاجیکستان کشوری کوهستانی و زلزله خیز بوده، ۹۳ درصد آن را کوه‌های مرتفع پوشانده است. به علت کوهستانی بودن، آب و هوای آن در ارتفاعات و مناطق پست، متفاوت می‌باشد، زمستان‌ها کوتاه و سرد و تابستان‌ها گرم و مرطوب هستند. تاجیکستان دارای رودهای بسیاری است، شمار رودخانه‌هایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ می‌رسد. در این کشور ۱۸ شهر و ۴۹ شهرک وجود دارد. پایتخت تاجیکستان دوشنبه است که از نظر تاریخی سابقه نام دوشنبه به سبب تشکیل (دوشنبه بازار) در قدیم در این محل است. دومین شهر تاجیکستان از لحاظ جمعیت شهر خجند در شمال این کشور با ۱۶۳۰۰۰ نفر جمعیت می‌باشد. زبان ملی این جمهوری تاجیکی و متعلق به گروه زبان‌های جنوب شرقی ایران است. زبان فارسی با زبان تاجیکی قرابت نزدیک دارد و هر دو وارث خصوصیات و ادبیات مشترکی هستند و شکوفایی و فرهنگ ایرانی بعد از [[اسلام]] در تاجیکستان بود و این باعث فخر ملت تاجیک است. در اکثر مدارس تاجیکستان زبان تاجیکی تدریس می‌شود و دوره کامل تحصیلی به این زبان صورت می‌گیرد. رسم الخط مردم تاجیک تا سال ۱۹۳۰ رسم الخط عربی بود که در این سال رسم‌الخط لاتین جانشین رسم‌الخط عربی شد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

قوم تاجیک به داشتن عدالت و زندگی مسالمت آمیز وصف شده اند<ref>نوبهار، ص 220ـ221</ref> و آنان را مردمانی غیرمتظاهر، قدرشناس ، گشاده رو و آرام دانسته اند.<ref>همان ، ص 217؛ پاشینو، ص 296؛ سیدی ، ص 305</ref> تاجیک ها با زادگاه خود پیوندی ناگسستنی دارند، عمدتاً رعیت و زحمت کش اند و زمین مرده را احیا و سرسبز می سازند، به عهد خود وفادارند و بر داشتن روابط حسنه با ملت های دیگر و روابط خویشاوندی و حُسن معامله تأکید دارند.<ref>نوبهار، ص 218ـ222؛ شیروانی ، ص 184؛ صدیقی، ص 235</ref> تاجیک های کوهستان نشین نیز به صلح طلبی ، داشتن روحیه روستایی و هم گرا مشهورند.<ref>همام ، ص 98</ref>

پوپوف که درباره گیاهانِ آسیای مرکزی پژوهش کرده، نوشته است که در هرجایی که تاجیک ها به سر می برده اند، آثار و بقایای عالی کشاورزی ، انواع گیاهان پربار و ارزشمند دیده می شود. کولدوین ویژگی بارز قوم تاجیک را صلح دوستی آنان دانسته . به گفته مدّن دورف، این قوم توانسته است با سخت کوشی راه پیشرفت خود را طی قرون هموار کند.<ref>رجوع کنید به مس اف ، ص 130ـ131، 145ـ146</ref> به نوشته شیروانی<ref>همانجا</ref> قوم تاجیک علما و فضلا و حکمای بسیاری داشته است. این قوم هرگز هویت فرهنگی و زبانی و ادبی خود را از دست نداده است.<ref>صدیقی ، همانجا</ref>

[[مسلمانان]] حدوداً از سال پنجاه تا اوایل دهه ۱۳۰ مهم‌ترین ولایات این منطقه را فتح کردند و [[اسلام]] به تدریج در میان مردم نفوذ یافت.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۲۳۱ـ۲۳۳، ۳۰۴ـ۳۳۷، ۴۷۷؛ افشار سیستانی، «مقدمه ای بر شناخت قوم تاجیک »، ص ۸۵</ref> در فاصله ۲۶۱ تا ۳۸۹ تاجیکستان بخشی از قلمرو سامانیان بود تا اینکه ترکان قراخانی با تصرف [[بخارا]] سامانیان را سرنگون کردند و بر آسیای مرکزی مسلط شدند. در نیمه دوم سده پنجم ترکان سلجوقی با هجوم به آسیای مرکزی، قراخانیان را خراجگزار خود کردند. سلطان محمد خوارزمشاه در ۶۰۹ قراخانیان را سرنگون کرد. با ورود مغولان به آسیای مرکزی از ۶۱۷ تا ۶۱۹ دولت خوارزمشاهیان فروپاشید. از آن پس تا ۱۵۰ سال بعد قبایل مختلفی، از جمله جغتایی‌ها، بر آسیای مرکزی مسلط بودند تا اینکه تیمور در ۷۷۱ دولت مستقل خود را در این منطقه بنا نهاد و از جمله تاجیکستان کنونی را به تصرف درآورد.<ref>غفوروف، ج ۱، ص ۵۲۶، ۵۳۷، ۶۱۱، ۶۳۰، ۶۳۷، ۶۴۵، ۶۹۹، ۷۰۶، ۷۰۸، ۷۴۹، ۷۵۵</ref> دولت تیموریان در اوایل سده دهم با حمله ازبک‌های شیبانی از میان رفت. در ۱۰۰۷ ازبک‌های اشترخانی جای شیبانیان را گرفتند. در ۱۱۵۳ [[نادرشاه]] بخارا را تصرف کرد و اشترخانیان تا ۱۱۶۰ که نادرشاه کشته شد، خراجگزار ایران بودند. در ۱۱۵۳ محمد رحیم بی، ابوالفیض خان اشترخانی را به قتل رساند و پایه گذار سلسلة مَنْغیت در بخارا شد. بخش های مرکزی و جنوبی تاجیکستان کنونی جزئی از امارت بخارا و بخش های شمالی آن عمدتاً در تصرف امارت خوقند بود.<ref>همان، ج ۲، ص ۸۰۳ ـ۸۰۴، ۸۶۵ ـ۸۶۶، ۸۹۹، ۹۰۱ـ۹۰۲</ref>

 

در ۱۲۸۳/ ۱۸۶۶ روس‌ها خجند و اوراتپه و قلعه ناو و در ۱۲۸۵/ ۱۸۶۸ بخش علیای رود زرافشان از جمله پنجکند را گرفتند، در ۱۲۸۶/ ۱۸۶۹ امیر بخارا حصار و کولاب را به قلمرو خود ضمیمه کرد؛ بدین ترتیب، شمال تاجیکستان به روسیه تزاری و جنوب آن به امارت بخارا ملحق شد.<ref>همان، ج ۲، ص ۹۹۱، ۹۹۵، ۱۰۰۱</ref> در ۱۳۰۹/ ۱۸۹۲ واحدهای روسی وارد پامیرشرقی شدند. در ۱۳۳۴/ ۱۹۱۶ مردم آسیای مرکزی، از جمله اهالی خجند و دیگر بخش های تاجیکستان شمالی، به سبب فرمان تزار روسیه برای سربازگیری، بر او شوریدند.<ref>نیکولایوا، ص ۱۸، ۲۳؛ غفوروف، ج ۲، ص ۱۰۱۲</ref>

در [[رجب]] ۱۳۳۶/ آوریل ۱۹۱۸ شمال تاجیکستان بخشی از جمهوری خودمختار شوروی ترکستان گردید. با اینحال باسماچیان در بخش های مختلف منطقه، از جمله در تاجیکستان شمالی، در برابر نیروهای شوروی مقاومت کردند و تا بهمن ۱۳۰۰/ فوریه ۱۹۲۱ نیروهای شوروی موفق به تصرف کامل بخارای شرقی و از جمله دوشنبه نشدند.<ref>احمد رشید، ص ۱۶۷ـ ۱۶۸؛ نیکولایوا، ص ۲۹، ۳۱، ۴۹؛ ابوالحسن شیرازی، ص ۸۵</ref> در مهر ۱۳۰۳/ اکتبر ۱۹۲۴ در نتیجه مرزبندی های ملی در آسیای مرکزی، جمهوری شوروی سوسیالیستی ازبکستان تأسیس شد.

در دوره شوروی مبارزه با مذهب منجر به تعطیلی بیشتر [[مسجد|مساجد]] و مدارس دینی گردید. از ۱۳۰۶ش / ۱۹۲۷ تغییر تدریجی خط از فارسی به الفبای لاتینی آغاز شد تا اینکه در ۱۳۰۸ش / ۱۹۲۹ خط لاتینی رسمیت یافت و در ۱۳۱۹ ش /۱۹۴۰ الفبای سیریلی جای آن را گرفت.<ref>احمد رشید، ص ۱۷۰ـ۱۷۱؛گاه شمار سیاسی آسیای مرکزی، جنوبی و شرقی، ص ۲۸۶ـ۲۸۷</ref>

در بهمن ۱۳۶۸/ فوریه ۱۹۹۰ به دنبال شایعاتی مبنی بر اسکان آوارگان ارمنی در شهر دوشنبه، مردم اعتراض کردند و درنتیجه درگیری آنان و نیروهای پلیس عده‌ای زخمی یا کشته شدند. مردم در تظاهرات خود خواستار اصلاحات اقتصادی و سیاسی، بازگشایی مساجد و احیای فرهنگ ملی خود بودند. به دنبال این درگیری‌ها، فعالیت حزب رستاخیز و حزب دموکراتیک تاجیکستان و حزب نهضت اسلامی غیرقانونی اعلام شد. در آبان ۱۳۶۹/ نوامبر ۱۹۹۰ محکموف به ریاست جمهوری برگزیده شد. در نهم شهریور ۱۳۶۹/ ۳۱ اوت ۱۹۹۰ محکموف که با کودتای نظامیان بر ضد گورباچف مخالفت نکرده بود، به دنبال تظاهرات گسترده مردم مجبور به استعفا شد.<ref>همانجا؛ احمد رشید، ص ۱۷۳</ref> در هجدهم شهریور/ نهم سپتامبر شورای عالی تاجیکستان به استقلال تاجیکستان رأی داد.

رحمان نبی اف که از کمونیست‌های قدیمی بود در انتخابات ۱۹۹۱ م در مقابل خدا نظراف که گروه های مخالف دولت همگی از او پشتیبانی می‌کردند به پیروزی رسید و رئیس جمهور تاجیکستان شد. در دسامبر ۱۹۹۱م سه کشور [[روسیه]]، [[بلاروس]] و [[اوکراین]] در شهر مینسک گرد هم آمدند و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل اتحادیه کشورهای مستقل المنافع را اعلام کردند. تاجیکستان که مانند سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی آمادگی برای استقلال کامل را نداشت، بلافاصله به اتحادیه جدید کشورهای مستقل مشترک المنافع پیوست. به دنبال شروع اغتشاشات و جنگ‌های داخلی ۱۹۹۳ ـ ۱۹۹۲م رحمان نبی اف برکنار و امامعلی رحمان از منطقه کولاب که از کمونیست‌های قدیمی بود به ریاست شورای عالی و پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۹۹۴م به ریاست کشور رسید.<ref>منتظمی، تاجیکستان، ص 56</ref>

 

تاجیکستان در جنوب شرقی آسیای مرکزی قرار دارد و داشتن مرز مشترک با [[چین]] و [[افغانستان]] و نزدیکی آن به [[پاکستان]] و [[هندوستان]]، این جمهوری را دروازه آسیای مرکزی با کشورهای چین و هند و افغانستان و پاکستان قرار داده است. وجود یخچال‌های طبیعی متعدد در کوه‌های تاجیکستان که منبع اصلی آب دو رود آمودریا یا جیهون و سیر دریا سیحون می‌باشند به این کشور کوهستانی اهمیتی استراتژیک داده است. رودخانه‌های تاجیکستان به علت گذشتن از مناطق کوهستانی در زمینه تولید انرژی برق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یکی از منابع عمده تولید برق اتحاد شوروی سابق بوده است. وجود معادن طلا و مخصوصا اورانیوم که برای مصارف نیروگاه‌های اتمی [[روسیه]] و کشورهای منطقه اهمیت زیادی دارد و همچنین وجود تعدادی کارخانه تولید سلاح‌های هسته‌ای در خاک تاجیکستان که توسط روس‌ها اداره می‌شوند، اهمیت ویژه‌ای به این جمهوری می‌دهد. تاجیکستان عمده‌ترین تولید کننده پنبه الیاف در شوری سابق بوده و کماکان پنبه تولید اصلی کشاورزی را تشکیل می‌دهد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

تا سال ۱۹۹۱ م تاجیکستان یکی از جمهوری‌های اتحادیه جماهیر شوروی بود و از سیاست‌های ارائه شده از مسکو پیروی می‌کرد.

 

تغییر و اصلاح قانو اساسی از راه همه پرسی صورت می‌گیرد. همه پرسی باید به رأی سه چهارم کل نمایندگان مجلس ملی برگزار شود. تغییر و اصلاح قانون اساسی را رئیس جمهور با پیشنهاد یک سوم از نمایندگان مجلس ملی اعلام می‌کند. <ref> افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص ۱۱۷ </ref>

 

نظام سیاسی تاجیکستان ، جمهوری است<ref>[http://parliran.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=2974 اصول قانون اساسی جمهوری تاجیکستان]</ref> و از قوای سه گانه ذیل تشکیل شده است:

 

# مجلس نمایندگان: در تاریخ ۲۰ فوریه ۲۰۰۰ میلادی انتخابات مجلس نمایندگان برگزار شد. این مجلس دارای ۶۳ نماینده است و انتخابات به صورت مستقیم انجام می‌شود و دوره نمایندگی ۵ سال است.

# مجلس ملی (عالی): دارای ۳۳ نماینده است که به صورت غیر مستقیم انتخاب می‌شوند. ۲۵ نفر توسط شوراهای محلی شهر‌ها و ولایت‌ها و ۸ نفر توسط رئیس جمهور منصوب می‌شوند.<ref>[http://fa.dushanbe.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=185&pageid=7944 ساختار سیاسی تاجیکستان]</ref>

* قوه مجریه: بر پایه اصل ۶۵ قانون اساسی تاجیکستان رئیس جمهور رئیس دولت و رئیس قوه مجریه است. رئیس جمهور، فرمانده کل نیروهای مسلح کشور است و سران نیروهای سه گانه را انتخاب می‌کند. رئیس جمهور را شهروندان تاجیکستان به آراء عمومی به طور مستقیم و با رأی پنهان برای ۵ سال انتخاب می‌نمایند.

* قوه قضائیه: قوه قضائیه مستقل است و حقوق و آزادی شهروندان، سازمان‌ها و نهاد‌ها را محترم می‌شمرد و عدالت اجتماعی را تضمین می‌نماید. این قوه از دادگاه قانون اساسی، دادگاه عالی، دادگاه عالی اقتصادی، دادگاه ولایت خودمختار کوهستانی بدخشان، دادگاههای ولایت و شهر دوشنبه به وجود آمده است. دادگاه قانون اساسی دارای هفت قاضی است که سن آن‌ها نباید از سی سال کمتر و از شصت سال بیشتر باشد. <ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص ۱۱۶ ـ ۱۱۵</ref> نظارت بر اجرای دقیق قانون در سراسر کشور بر عهده دادستان کل است، دادستان‌های شهر و نواحی زیر نظردادستان کل عمل می‌کنند. دادستان کل در نزد مجلس ملی و رئیس جمهور مسئول است. دادستان کل تاجیکستان به مدت ۵ سال انتخاب می‌شود.<ref>[http://fa.dushanbe.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=185&pageid=7944 ساختار سیاسی تاجیکستان]</ref>

 

# '''حزب کمونیست''': از نخستین روزهایی که تاجیکستان زیر سیطره حکومت کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی قرار گرفت، حزب کمونیست در این جمهوری تشکیل یافت و در تمامی دوران حاکمیت، حزب کمونیست تنها حزب در تاجیکستان بوده، پس از کودتای اوت ۱۹۹۱م، به اتهام همکاری با کودتاچیان، فعالیت حزب کمونیست متوقف گردید. پس از بررسی به اتهامات حزب کمونیست در یکی از کمیسیون‌های پارلمان و اعلام بی‌گناهی آن در جریانات مربوط به کودتا، از دسامبر ۱۹۹۱م، حزب کمونیست تاجیکستان بار دیگر با‌‌ همان نام رسمیت یافت وفعالیت خود را با برنامه‌ای جدید آغاز کرد. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۲ ـ ۶۱ </ref>

# '''حزب دموکرات تاجیکستان''': این حزب در سال ۱۹۹۰م، تأسیس شد و بیشتر اعضای آن در ابتدا تحصیل کرده‌های شهری بودند. حزب دموکرات از تمامی ملیت‌ها عضو دارد و در میان جوامع دانشگاهی نیز دارای نفوذ و اهمیت می‌باشد. پس از جنگ‌های داخلی سال ۱۹۹۳-۱۹۹۲م، فعالیت سیاسی حزب دموکرات در تاجیکستان ممنوع اعلام گردید، ولی با حزب‌های نهضت اسلامی و رستاخیز تاجیکستان ائتلاف نمود و تا سپتامبر ۱۹۹۴م، با آن‌ها همکاری می‌کرد، سپس یک چرخش سیاسی به دولت تاجیکستان نزدیک شد و با تأیید انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی و کار همه پرسی قانون اساسی، در ژوئیه ۱۹۹۵م، از دولت اجازه فعالیت گرفت.<ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۳ ـ ۶۲ </ref>

# '''[[حزب نهضت اسلامی تاجیکستان]]''': حزب نهضت اسلامی تاجیکستان در سال ۱۹۷۳ تأسیس شد و مؤسس آن «[[سید عبدالله نوری]]» بود که بلافاصله پس از تأسیس این حزب به جرم تبلیغات اسلامی دستگیر و زندانی شد و این حزب تنها حزب اسلامی در آسیای مرکزی است.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920207001197 مراسم چهلمين سالگرد تاسيس «حزب نهضت اسلامي تاجيکستان» برگزار شد]</ref> حزب نهضت اسلامی که از مدت‌ها پیش به صورت زیرزمینی و مخفیانه مشغول فعالیت بوده در تاریخ ۲۶ اکتبر ۱۹۹۱ پس از آزادی تشکیل احزاب به صورت مخفیانه فعالیت خود را آغاز کرد. رسمیت یافتن حزب نهضت اسلامی نتیجه تظاهرات ماه‌های سپتامبر و اکتبر ۱۹۹۱م بود که تظاهرکنندگان یکی از شرایط خود برای پایان دادن به تظاهرات را به رسمیت شناختن حزب نهضت اسلامی عنوان کرده بودند و تنها شرطی که دولت به آن عمل کرد همین بود. حزب نهضت اسلامی ابتدا وابسته به حزب نهضت اسلامی شوروی بود پس از بروز تمایلات پان ترکیسم از طرف نهضت اسلامی، شاخه تاجیکستان از این حزب جدا شد و نهضت اسلامی تاجیکستان را تشکیل داد. حزب نهضت اسلامی از بین روحانیت و روستائیان حامیان زیادی دارد و حدود شصت درصد از حامیان این حزب در روستا‌ها زندگی می‌کنند. فعالیت حزب نهضت اسلامی در دوره‌ای ممنوع شد و طرفداران این حزب در مناطق مرزی افغانستان و بدخشان به سمت مبارزه با رژیم رفتند. در شمال تاجیکستان ناحیه‌ای است به نام مسچاه که مردم آنجا را مسچایی می‌نامند و جمعیت آن حدود ۱۵۰ هزار نفر می‌باشند که به عصیان و تمرد در مقابل حکومت کمونیستی در آسیای مرکزی شهرت دارند. مردم این منطقه [[حنفی]] مذهب هستند اما از نظر افکار و اصول عقاید شباهت زیادی به [[شیعیان]] دارند. برنامه این حزب پاسداری از استقلال و برقراری سیستم پارلمانی برای توسعه [[اسلام]] می‌باشد. اسلام به عنوان عامل منسجم کننده اقوام مختلف نیز مد نظر است. و رهبران این نهضت معتقد به برقراری ارتباطات نزدیک با کشورهای اسلامی هستند. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۵ </ref> امروزه حزب نهضت اسلامی از احزاب مخالف دولت است<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81526878/ انتخابات پارلمانی و توسعه سیاسی در تاجیکستان]</ref> و محی الدین کبیری رئیس کنونی آن می باشد.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13900702000376 انتخاب مجدد کبیری به ریاست حزب نهضت اسلامی تاجیکستان]</ref>

# '''حزب رستاخیز''': حزب رستاخیز در سپتامبر ۱۹۸۹م، برای پشتیبانی از پروستروئیکا به وجود آمده است. اعضای آن را روشنفکران شهری تشکیل می‌دهند و پیرو اندیشه ملی گرایی در چارچوب مردم فارسی زبان هستند. نخستین خواسته این جنبش مردمی، انتخاب زبان تاجیکی/فارسی به عنوان زبان رسمی دولت و بازگشت به خط و الفبای فارسی و استقلال اقتصادی بوده است. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۵ </ref>

#  '''حزب لعل بدخشان''': حزب لعل بدخشان از ماه مه سال ۱۹۹۲م، شروع به کار کرده و بسیاری از شخصیت‌های مهم علمی، سیاسی و فرهنگی شهر دوشنبه از اعضای آن هستند. حزب از پشتیبانی تمامی پامیری‌ها برخوردار است. برنامه این حزب برقراری حکومتی دموکرات در تاجیکستان و خودمختاری اداری بیشتر منطقه بدخشان است. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۶ـ۶۵ </ref>

# '''حزب خلق تاجیکستان''': حزب خلق تاجیکستان با هدف به وجود آوردن یک نیروی اجتماعی برای بیرون آوردن کشور از بحران تشکیل گردیده است. این حزب، یک سازمان اجتماعی و سیاسی بوده و به خاطر اجرای اصلاحات عمیق دموکراتیک و صلح و ثبات، مبارزه می‌کند. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۶ </ref>

# '''حزب بازسازی سیاسی و اقتصادی''': حزب بازسازی سیاسی و اقتصادی در سال ۱۹۹۳م، تأسیس شده و حافظ منافع شمال تاجیکستان و منطقه خجند است، که بیشتر ازبک نشین هستند. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۶۶ </ref>

از نظر اداری تاجیکستان به چهار ولایت تقسیم می شود:

 

# ولایت ســـغد در شمال به مركزیت خجند، شهرهای مهم كانی بادام ، پنجكنت، اوراتپه؛

# دوشنبه و نواحی تابعه مركز؛

# ولایت ختلان در جنوب به مركزیت قرقان تپه، شهرهای مهم كولاب، دنغره؛

 

دولت تاجیکستان در سیاست خارجی خود برای کشورهای مشترک المنافع اولویت‌هایی قائل و با تعدادی از این کشور‌ها مثل [[روسیه]]، [[ازبکستان]]، [[قزاقستان]]، [[بلاروس]] و [[ترکمنستان]] پیمان‌های دوستی و همکاری منعقد کرده است.

تاجیکستان روابط دیپلماتیک در حد سفارت تنها با ۹ کشور جهان برقرار کرده است که عبارتند از: [[ایران]]، روسیه، [[آمریکا]]، [[چین]]، [[ترکیه]]، [[پاکستان]]، [[کره جنوبی]]، [[آلمان]] و [[اندونزی]]. ارتباط با این کشور‌ها شامل افتتاح سفارتخانه از جانب کشور‌ها در تاجیکستان می‌شود و تاجیکستان تنها در آلمان و [[تهران]] سفارتخانه مستقل دائر کرده است. در بقیه کشور‌ها سفارت روسیه امور مربوط به روابط دیپلماتیک تاجیکستان را انجام می‌دهد.

تاجیسکتان از سال ۱۹۹۱م به عضویت سازمان ملل متحد در آمد و سازمان ملل دفتر نمایندگی در این کشور تأسیس کرد. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۷۸ ـ ۷۷ </ref>

 

روابط [[ایران]] با تاجیکستان تا قبل از فروپاشی شوروی از کانال مسکو انجام می‌شد اما بعد از استقلال این کشور روابط دو جانبه میان ایران و تاجیکستان به طور مستقیم و بدون واسطه انجام می‌شود. بعد از تحولات اخیر با توجه به اینکه کلیه جمهوری‌های آسیای مرکزی که تاجیکستان را احاطه کرده‌اند ترک زبان هستند، تاجیک‌ها ایران را به عنوان وطن فرهنگی خود به حساب می‌آورند. به علت اشتراک در زبان و فرهنگ و مذهب و میراث فرهنگی و تاریخی مشترک روی به سوی ایران آورده‌اند و می‌خواهند هویت فرهنگی خود را احیا کنند. به این مناسبت در برقراری روابط، ایران نسبت به سایر کشور‌ها در اذهان مردم تاجیک، در صدر کشور‌ها قرار دارد. با توجه به علاقه و خواست مردم و نیز مصالح سیاسی دولتمردان تاجیک سعی در تعمیق روابط خود با ایران دارند. علاوه بر رفت و آمدهایی که از سال ۱۹۹۰م شروع شد ایران اولین کشوری بود که در تاجیکستان سفارت خود را افتتاح کرد. نام خیابانی که سفارت ایران در آن واقع شده است از ماکسیم گوری به خیابان تهران تغییر نام داد. <ref> منتظمی، تاجیکستان، ص ۸۹ </ref>

 

مذهب اکثر مردم تاجیکستان سنی و از شاخه حنفی است. گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی در کوه‌های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می‌کنند، اهل سنت تاجیکستان به اهل بیت و ائمه شیعه و به ویژه برای [[امام علی]] (علیه السّلام) و [[امام حسین]] (علیه السّلام) و [[امام جعفر صادق]] (ع) احترام خاصی قائلند و بسیاری آرزوی زیارت مرقد [[امام رضا]] (ع) را دارند. گروهی از اقلیت‌های [[مسیحیت|مسیحی]]، [[زرتشت|زرتشتی]] و [[یهودیت|یهودی]] در تاجیکستان زندگی می‌کنند. امروزه با استقلال این کشور انجام فرائض دینی آزاد شده، منتها سیاست دولت تاجیکستان بر جدایی مذهب از سیاست استوار است. به علت ۷۰ سال سلطه [[کمونیسم]] در [[آسیای مرکزی]] و تاجیکستان و تبلیغات آنان، اعتقادات مذهبی در میان مردم رنگ باخته است. البته افراد سالخورده و میانسال از روحیه مذهبی و فرهنگ اسلامی برخورد دارند و فرهنگ ایرانی در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی و خصوصیات اخلاقی آنها متجلی است. نام [[علی (ع)|علی (علیه السّلام)]] در تاجیکستان نام قدسی است و بیشترین نامی که برای فرزندان ذکور انتخاب می‌شود علی می‌باشد و برای زنان نام فاطمه و زهرا را استفاده می‌کنند. مراسم نامگذاری فرزندان و درج نام آنان در پشت [[قرآن مجید]]، مراسم [[ازدواج]]، مراسم تدفین، برگزاری مراسم فوت و شب هفت و چهلم و سال و نوع عزاداری زنان و غیره به شکل اسلامی ایرانی است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref> در تاجیکستان حدود چهار هزار [[مسجد]] وجود دارد.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13921002000145 تاجیکستان تعداد مساجد خود را افزایش می‌دهد] </ref>

 

در ادامه برخی از این منابع ذکر می شود:

===فعالیت های ادیان و مذاهب===

علی‌اشرف مجتهد شبستری سفیر سابق ایران در تاجیکستان در مورد رنج های مردم تاجیکستان در برپایی عزاداری برای امام حسین(ع) در دوران حاکمیت کمونیسم گفت: «در زمان حضورم در تاجیکستان، یکی از دوستان تاجیک می‌گفت ما خیلی امام حسین(ع) را دوست داریم و در ایام دهه عاشورا وقتی می‌خواستیم مجلس عزاداری برپا کنیم، به زیرزمین‌هایی می‌رفتیم و یک نفر را جلوی پله‌های زیرزمین به نگهبانی می‌گماشتیم. اگر آن فرد نگهبان علامت می‌داد و متوجه می‌شدیم که ماموران KGB آمده‌اند، به سرعت مقابلمان ورق می‌گذاشتیم و وقتی ماموران می‌آمدند ما را در حالی می‌دیدند که گویی در حال ورق بازی کردن هستیم.»<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2249593/%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%DA%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-5-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%87%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AF-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1 تاجیک‌ها در عزاداری ماه محرم KGB را فریب می‌دادند]</ref>

# حدود 500 خانوار در اطراف دوشنبه (قرقان تپه ، کولاب و وحدت) زندگی می‌کنند؛

===گرایش به ارزش های اسلامی===

# جمله «رمضان مبارک» تا آخر این ماه بین تاجیکان رد و بدل می‌شود و آیین موسوم به «رب من» از معروف‌ترین و رایج‌ترین شعائر تاجیکان در این ماه است که تا حد زیادی توانسته در ۸۰ سال حاکمیت کمونیست که مخالف هرگونه شعائر دینی بود، سنت‌های رمضان را حفظ کند. مراسم «رب من» خوانی در گذشته در تمام مناطق فارسی زبان آسیای مرکزی نظیر «بخارا، سمرقند، خجند، پنجکنت، اوراتپه، قشقه دریا، سرخان، حصار، قراتگین، درواز، ختلان و بدخشان با تفاوت های لهجه‌ای وجود داشت. اگرچه این سنت دیرین اکنون در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان کمتر به چشم می‌آید اما در روستا‌ها و مناطق کوهستانی آن همچنان پا برجاست. مراسم رب من خوانی بعد از ضیافت افطار برگزار می‌شود و کودکان در گروه‌های چند نفره با یک سرگروه که صدای بهتر دارد در کوچه‌ها به راه می‌افتند و به در خانه‌ها می‌روند.

در چند سال گذشته دولت و مجلس تاجیکستان اقداماتی در جهت اسلام زدایی در این کشور انجام داده است از جمله این اقدامات می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

تاجکستان از دیرباز در حوزه فرهنگی [[ایران]] قرار داشته است. شکوفایی مجدد فرهنگ ایرانی بعد از فتح عرب با به قدرت رسیدن سامانیان مهد فرهنگ و ادب ایرانی ـ تاجیکی بوده است و دانشمندان زیادی از جمله [[ابوعلی سینا]] از کتابخانه‌های شهر بخارا پایتخت سامانیان استفاده کرده‌اند. دلبستگی به میراث فرهنگی و ادبی ایرانی و علاقمندی به شخصیت های ادبی فارسی هم چون فردوسی، [[جامی]]، [[سعدی]]، [[حافظ]]، [[رودکی]] در روح و جان تاجیکی‌ها جای گرفته است. ادبیات و شعر در تاجیکستان جایگاه ویژه‌ای دارد اشعار فارسی نیز در میان مردم رواج دارد. [[فردوسی]] و شاهنامه در رأس فرهنگ عامیانه رایج است.

موسیقی در تاجیکستان جایگاه ویژه‌ای دارد مردم تاجیکستان در مورد موسیقی به نسبت ساده هستند و گوش آنان با موسیقی آرام و سنتی چندان آشنا نیست و به موسیقی شاد توجه بیشتری داشته‌اند. رسوم و سنت های ایرانی در جای جای زندگی مردم خود را می‌نمایاند [[عید نوروز]] و اعیاد مذهبی مانند [[عید فطر]] و [[عید قربان]] در این جمهوری مانند سایر جمهوری‌های آسیا مرکزی گرامی داشته می‌شود، پذیرایی، مهمان نوازی و برگزاری مراسم [[ازدواج]] و یا گرامیداشت فوت نزدیکان و وابستگان هم نشان از اعتقادات مذهبی و همچنین اشتراکات فرهنگی، با ایرانیان دارد. در حال حاضر مهم‌ترین مشکل فرهنگی جامعه تاجیک بازگشت به خط و زبان علمی مادری است. در سال ۱۹۹۱ به طور رسمی خط فارسی و زبان تاجیکی به عنوان زبان و خط رسمی کشور اعلام شد و با همکاری جمهوری اسلامی ایران سعی در جایگزین کردن واژه‌های روسی با کلمات فارسی و به وجود آوردن و ترویج زبان علمی تاجیک بوده است. از دیگر معضلات اجتماعی گذر از دوران برنامه ریزی متمرکز و وابستگی اقتصادی بازار و قطع یا کم کردن وابستگی اقتصادی به [[روسیه]] می‌باشد.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

مکان های زیارتی تاجیکستان عبارتند از:

# '''آرامگاه علاءالدین''': آرامگاه علاءالدین محمد از آثار تاریخی تاجیکستان به شمار می رود که در جنوب روستای ده نو قرار دارد.

# '''آرامگاه سید علی همدانی''': آرامگاه [[میر سید علی همدانی|سید علی همدانی]] در کنار خیابان اصلی شهر کولاب، در حدود 190 کیلومتری شهر دوشنبه قرار دارد. بنای آرامگاه را در سال های اخیر تعمیر کرده اند. در پیشانی آن سوی سمت چپ نام [[آستان قدس رضوی]] و سوی راست عبارت جمهوری اسلامی ایران کاشی کاری شده است.

#  '''آرامگاه ابواسحاق ختلانی''': آرامگاه [[ابواسحاق ختلانی]] در 15 کیلومتری شهر کولاب قرار دارد و مورد احترام بسیار مردم است. آرامگاه دارای ایوان بلند و آجری می باشد. خواجه اسحاق سر سلسله شیخ های ذهبیه بوده است که سه تن از پیشوایان این سلسله و بازماندگان خواجه اسحاق در [[مشهد]] و پیرامون آن مدفون اند: سید عبدالله برزش آبادی در برزش آباد، شیخ محمد المقتدی کارندهی و شیخ محمد مومن عارف.<ref>افشار، جغرافیای تاریخی تاجیکستان، ص 105 ـ 103</ref>

==رسانه های گروهی==

در سال ۱۹۹۰ بر اساس آمار رسمی در تاجیکستان ۷۴ روزنامه که ۶۶ آن به زبان تاجیکی و خط سیریلیک بوده‌اند چاپ می‌شده‌اند. خبرگزاری های ملی تاجیکستان «خاور» نام دارد. در تاجیکستان رادیو و تلویزیون انحصار و تحت کنترل دولت است.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

اوضاع اقتصادی تاجیکستان تا قبل از استقلال مبتنی بر برنامه ریزی متمرکز از مسکو بوده و در واقع نقش محدودی در اقتصاد شوروی داشته است تاجیکستان فقیر‌ترین جمهوری شوروی به شمار می‌آمد. تاجیکستان به شدت به بودجه اتحادیه وابسته بود و بعد از قطع شدن آن در سال ۱۹۹۱ و همچنین جنگ های داخلی که منجر به مهاجرت گروهی از متخصصین روسی و متوقف شدن فعالیت واحدهای تولیدی صنعتی و کشاورزی شد، صدمات زیادی دید. جنگ داخلی سبب شد کشاورزی که رکن اقتصادی این جمهوری را تشکیل می‌داد با افت شدید محصولات روبرو شود. از عوامل دیگر نابسامانی اقتصادی و تورم، سیستم پولی این کشور بود که به واسطه افزایش بی‌رویه روبل‌های خارج شده از گردش در روسیه و سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی با مشکل روبه رو شده بود.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3262A43205.html نگاهی به موقعیت مسلمانان تاجیکستان]</ref>

* قسمت هایی از این مدخل از مقاله های [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3043 تاجیکستان] و [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3042 تاجیک] از  دانشنامه جهان اسلام اخذ شده است.