فرسخ شرعی

فرسخ واحد قدیمی سنجش فاصله است که مقدار آن بر حسب کیلومتر به طور تقریبی بین پنج تا پنج و نیم کیلومتر است.

علاوه بر این فرسخ که به فرسخ شرعی معروف است، فرسخ‌های دیگری هم متداول بود از جمله فرسخ هندی که حدود ۱۲ کیلومتر و فرسخ زمان قاجار و پهلوی که حدود شش کیلومتر بوده است. گاهی از فرسخ به فرسنگ نیز تعبیر شده است.

اندازه فرسخ

هر فرسخ شرعی سه میل و هر میل بنابر نظر مشهور فقها چهار هزار ذراع و طول هر ذراع ۲۴ انگشت یا دو وجب شخص معمولی است. بنابر این، فرسخ بر حسب ذراع دوازده هزار ذراع خواهد بود.

مقدار آن بر حسب کیلومتر به طور تقریبی بین پنج تا پنج و نیم کیلومتر محاسبه شده است.

فرسخ در مکان‌های مختلف اندازه‌های دیگری هم داشته است از جمله فرسخ هندی که حدود ۱۲ کیلومتر و فرسخ رایج در زمان قاجار و پهلوی که حدود شش کیلومتر و فرسخ خراسانی که دو برابر فرسخ شرعی متداول است.

هشت فرسخ یا حد شرعی سفر

با توجه به اختلاف تبدیل فرسخ به کیلومتر نزد فقها، هشت فرسخ که همان حد شرعی مسافرت است نیز بین آنها متفاوت و از ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر است: ۴۰ کیلومتر، ۴۳ کیلومتر، ۴۴ کیلومتر، و ۴۵ کیلومتر متغیر است.

احکام مرتبط

از احکام مرتبط با آن در باب‌هایی نظیر نماز، حج و تجارت سخن گفته‌اند.

موارد کاربرد: فرسخ در مواردی برای تعیین مسافت به کار رفته است که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود:

1. سفر موجب شکسته شدن نماز و افطار روزه :پیمودن هشت فرسخ راه تحقق بخش عنوان سفر است و با شرایطی موجب قصر نماز و افطار روزه می‌شود.
2. فاصله میان دو نماز جمعه: اقامه نماز جمعه در فاصله کمتر از یک فرسخ از محل نماز جمعه قبلی صحیح نیست.
3. وجوب نماز جمعه: در فرض وجوب نماز جمعه، مانند عصر حضور و بسط ید امام معصوم(ع)، نماز جمعه بر کسانی که فاصله آنان تا محل اقامه نماز جمعه بیش از دو فرسخ است، واجب نیست.

منابع

• جواهر الکلام، شیخ محمد حسن نجفی، دار احیاء التراث، بیروت
• فرهنگ دهخدا
• احکام مسافر، مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، انتشارات فراکاما
• توضیح المسائل پانزده مرجع، انتشارات جامعه مدرسین
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، انتشارات مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی