حرم امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

در دوره مأمون بنایی بر مضجع امام حسین(ع) ساخته شد و این بنا تا سال ۲۳۲ه. ق. یعنی دوران زمامداری [[متوکل|متوکل عبّاسی]] برجای ماند. چون متوکل به قدرت رسید بر شیعه سخت گرفت و آنان را در تنگنا قرار داد، فرمان تعقیب علویان را صادر کرد و آنان را از زیارت مرقد امام حسین(ع) باز داشت. او به گذاشتن پاسگاه‌های منع و تعقیب زائران که در همه پانزده سال فرمانروایی‌اش به سختی دست به کار این تعقیب و منع بودند بسنده نکرد، بلکه به نابود کردن، با خاک یکسان ساختن و آب بستن به مرقد امام حسین(ع) فرمان داد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۹۵ـ۹۴</ref>

[[منتصر]] در اواخر سال ۲۴۷ه. ق. بر کرسی خلافت عباسی نشست و فرمان داد گنبدی بر مرقد امام حسین(ع) بسازند. خلیفه، همچنین اموالی در اختیار علویان قرار داد و آنان را به زیارت امام حسین(ع) فراخواند. در پی این گشایش، گروهی به [[کربلا]] هجرت کردند. بنایی که منتصر ساخت، تا سال ۲۷۳ ق. یعنی دوره خلافت [[معتضد عباسی]] بر جای ماند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۹۹</ref>

پس از آن مرقد امام به مدّت ده سال همچنان بدون بنا باقی ماند، تا آن که [[داعی صغیر]] به حکومت رسید. او به ساختن بنایی مناسب برای مرقد امام علی(ع) و مرقد امام حسین(ع) فرمان داد. تاریخ این بنا به سال‌های میان ۲۷۹ و ۲۸۹ قمری مربوط می‌شود. داعی صغیر حرمی که در کربلا ساخته بود گنبدی بلند و دو درب داشت و در هر یک از دو سوی آن نیز یک سرپوشیده قرار داشت. وی همچنین بارویی را که بر پیرامون حرم امام حسین(ع) و خانه‌های مجاور بود را بازسازی کرد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۰۰ـ۹۹</ref>

در سال ۴۰۷ه. ق. یکی از شب‌ها دو شمع بزرگ از شمع‌هایی که حرم را روشن می‌ساخت بر فرش‌ها افتاد و آتش نخست پرده‌ها و روکش‌ها را به کام خود فرو برد و سپس به رواق‌ها و گنبد سرایت کرد، به گونه‌ای که تنها دیوارها، بخشی از حرم و مسجد عمران بن شاهین از آسیب این آتش ایمن ماند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۰۲ـ۱۰۰</ref>

[[حسن بن مفضل بن سهلان]] پس از در دست گرفتن قدرت به بازسازی حرم امام حسین(ع)، که بخش‌هایی از آن؛ شامل حرم و گنبد و رواق‌ها در آتش سوخته بود، پرداخت. او در سال ۴۱۲ه. ق. گنبدِ حرم امام حسین(ع) را بازسازی و قسمت‌های سوخته در آتش را ترمیم کرد و فرمان داد دیواری بر پیرامون حرم بسازند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۰۳</ref>

در سال ۶۲۰ه. ق. [[محمد بن عبدالکریم کندی]] وزارت [[ناصرلدین الله]] را به عهده گرفت. او در دوران وزارت خود به ترمیم حرم و نوسازی و بازسازی قسمت‌های ویران شده آن پرداخت، دیوارها و چار رواق حرم را پوششی از چوب ساج پوشاند، صندوقی چوبی که با دیبا و پارچه‌های حریر زینت یافته بود، بر روی قبر نهاد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۰۴ـ۱۰۳</ref>

[[احمد جلائری]] ایوان روبروی صحن را که به ایوان طلا مشهور است و همچنین مسجد صحن را، که به شکل مربعی برگرد حرم قرار گرفته است ساخت و به آراستن رواق‌ها و داخل حرم به وسیله آینه‌کاری و خاتم کاری و نیز کاشی‌های کاشانی که بر آنها منظره‌هایی طبیعی نقش بسته اهتمام ورزید. بنا به فرمان احمد جلایری، دو گلدسته حرم را نیز به آجرهای زرد کاشانی آراستند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۰۶ـ۱۰۴ </ref>

در سال ۹۱۴ق. [[شاه اسماعیل صفوی]] [[بغداد]] را گشود در دوّمین روز پس از آن به زیارت امام حسین(ع) رفت و فرمان داد حاشیه‌های ضریح را تذهیب کنند. او همچنین دوازده چراغدان طلا به حرم هدیه کرد. در ۹۲۰ق. شاه اسماعیل، دیگر بار به زیارت کربلا آمد و دستور داد صندوقی از چوب ساج بر ضریح بسازند. در ۹۳۲ق. [[شاه اسماعیل دوم]]، ضریح مشبک زیبایی که از نقره ساخته شده به مرقد امام هدیه کرد. در ۹۸۳ق. علی پاشا ملقّب به «وند زاده» بنای گنبد را نوسازی کرد. در ۱۰۳۲ق. [[شاه عباس صفوی]] ضریح مسی برای صندوق ضریح ساخت و گنبد را نیز به سنگ‌های کاشانی تزیین کرد. در ۱۰۴۸ق. سلطان مراد چهارم، از سلاطین عثمانی، کربلا را زیارت کرد و فرمان داد گنبد را از بیرون با گچ سفید کنند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۱۰ </ref>

در سال ۱۱۳۵ ق. همسر [[نادر شاه]] با در اختیار گذاشتن اموال فراوانی به متولیان حرم امام حسین(ع) فرمان داد نوسازی گسترده‌ای انجام دهند. در ۱۱۵۵ق. نادر شاه کربلا را زیارت کرد و فرمان داد بناهای موجود را تزیین کنند. او همچنین هدیه‌های گران بهایی به گنجینه حرم هدیه کرد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۱۱ـ۱۱۰</ref>

در سال ۱۲۳۲ق. فتحعلی‌شاه قاجار ضریح نقره‌ای تازه‌ای ساخت؛ ایوان گنبد را به طلا آراست و همه آنچه را که وهابیون ویران کرده بودند بازسازی کرد. در ۱۲۵۰ق. فتحعلی‌شاه دستور داد گنبد بارگاه امام را نوسازی و گنبد حرم حضرت ابوالفضل(ع) را نیز برپا و تذهیب کنند. از سوی وی وکیلش [[ابراهیم خان شیرازی]] نظارت بر انجام امور و هزینه‌ها را بر عهده داشت. در ۱۲۷۳ق. [[ناصرالدین شاه]] گنبد و بخشی از طلاکاری‌های آن را نوسازی کرد و در ۱۲۸۳ق. صحن حرم را توسعه داد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۱۱</ref>

در سال ۱۳۹۲م کلنگ احداث بنای جدید ایوان طلا بر زمین زده شد. در ۱۳۹۴ق طرح نوسازی و هماهنگ سازی صحن تدوین شد. این طرح شامل احداث مجدد ایوان، خراب کردن ضلع غربی صحن و همچنین نماکاری دیوارها با کاشی بود. در ۱۳۹۵ق کار تعمیرات حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت عباس(ع) با کاشی کاری دیوارهای جلوی صحن و ساختن کتابخانه و موزه در ضلع غربی حرم امام(ع) پیگیری شد. در ۱۳۹۶ق وزارت اوقاف به تزیین و نوسازی ایوان طلا به وسیله کاشی معرّق و خاتم‌کاری پرداخت.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۱۲ـ۱۱۱</ref>

مجموع مساحت صحن به ۱۵۰۰ متر مربع می‌رسد. ۶۵ ایوان بر گرداگرد صحن وجود دارد و در هر ایوان نیز حجره‌ای قرار دارد. این حجره‌ها برای [[مباحثه]] طلاب بوده و برخی هم به شاهان، امیران، فرمانروایان و عالمان و رجال دین اختصاص داشته است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۷۵ـ۱۷۰</ref>

# باب الزینبیه: این دروازه در جنوب غربی صحن قرار گرفته و از آنجا که به [[تل زینبیه]] یا مقام زینب نیز نزدیک است به نام «باب الزینبیه» مشهور شده است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۲۰۳ـ۱۹۳</ref>

بر فراز مرقد امام حسین(ع) گنبد بلندی است و پوششی از طلای ناب دارد. در ساقه گنبد ده پنجره به بیرون گشوده است که عرض هر یک، به یک متر و سی و سه سانتیمتر می‌رسد و میان هر یک با دیگری یک متر و پنجاه و پنج سانتیمتر فاصله است. ارتفاع گنبد از قاعده تا نوک آن حدود ۳۷ متر است و از بیرون دارای شکل کروی پیازی است. بر بلندای گنبد میله‌ای طلایی به طول دو متر است که در فراز آن چراغی نصب شده است. تعداد خشت طلاهای به کار رفته در گنبد ۷۵۲۶ خشت و مجموع سطح طلاکاری‌شده ۳۰۱ متر مربع است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۸۴</ref>

در فاصله ده متری جنوبِ گنبدِ حرم امام(ع)، دو گلدسته بزرگ با پوشش طلا وجود دارد که ارتفاع هر یک از کف صحن، به حدود ۲۵ متر و قطر آن نیز به ۴ متر می‌رسد. در نوک هر یک از این گلدسته‌ها میله‌ای نصب شده و بر فراز این میله هم چراغی برای روشنایی است. این دو گلدسته در سال ۷۸۶ه. ق. و در دوران [[اویس جلایری]] و فرزندش [[احمد جلایری]] بنا نهاده شد. تعداد خشت‌های طلایی که در این دو گلدسته به کار رفته جمعاً ۸۰۲۴ خشت است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۹۱ـ۱۹۰</ref>

قسمت زیر ایوان با نرده‌های فلزیی که میان ستون‌ها قرار گرفته، از صحن جدا شده و مردم از دو سمت کنار ایوان به درون حرم رفت و آمد می‌کنند. دیوارهای این ایوان با طلای ناب روکش شده و قسمت‌های فوقانی دیوارها با کاشی‌هایی در کنار هم چیده شده‌اند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۶۳</ref>

رواق جنوبی به رواق [[حبیب بن مظاهر]] معروف است. بر مرقد او ضریحی کوچک از جنس نقره ساخته‌اند که در تاریخ دهم [[جمادی الاخر]] سال ۱۴۱۰ه. ق. نوسازی شده است. رواق حبیب بن مظاهر، همچنین مرقد شخصیت‌های علمی معروفی است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۵۷ـ۱۵۶</ref>

رواق شمالی(رواق پادشاهان) را [[شاه صفی]] ساخته است و چون پادشاهان [[قاجار]] در آن دفن هستند آن را رواق پادشاهان نامیده‌اند. شاه صفی، که به زیارت حرم آمده بود، ضمن بخشش‌های فراوان برای خادمان و فقیران شهر دستور داد تا این رواق را احداث کنند.<ref>قائدان، عتبات عالیات عراق، ص ۱۲۳ـ۱۲۲</ref>

تمامی شهیدان کربلا، به جز [[حضرت ابوالفضل]]، [[حر بن یزید ریاحی]] و [[حبیب بن مظاهر]]، در نزدیکی قبر حضرت امام حسین(ع) به خاک سپرده شده‌اند و قبرهای آنان در سمت جنوب شرقی ضریح امام حسین(ع) به فاصله چند متری آن قرار دارد. این قبرها، که در داخل یک اتاقک دوازده متری و حاوی صندوق خاتم است، پنجره‌ای از نقره به طول پنج متر دارد و آرامگاه را مشخص می‌کند. بر بالای این پنجره، اسامی حدود ۱۲۰ تن از شهیدان کربلا، همراه با زیارت نامه مخصوص بر روی کتیبه‌ای از کاشی‌های آبی نقش بسته است.<ref>قائدان، عتبات عالیات عراق، ص ۱۱۹ـ۱۱۸</ref>

مقتل محلی است که در آن سر امام(ع) را از تن جدا کردند. این محل حجره‌ای ویژه با در نقره‌ای و پنجره‌ای به صحن، در جنوبِ غربی رواق حبیب بن مظاهر قرار دارد و کف آن با سنگ مرمرِ روشن فرش شده و سردابی با دری نقره‌ای در آن وجود دارد.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۶۲</ref>

وجه تسمیه به حائر این است که وقتی [[متوکل]] دستور تخریب بارگاه و مزار امام حسین(ع) و شهیدان کربلا را صادر کرد به آن مکان آب جاری ساخت آب اطراف و دور تا دور قبر را فرا گرفت اما بر روی قبر جاری نشد. این مکان شامل مرکز اصلی حرم امام حسین(ع) و گنبد و ضریح و نیز مدفن شهیدان کربلا است.<ref>قائدان، عتبات عالیات عراق، ص ۱۰۱</ref>

گنجینه حرم در سمت شمال آن واقع است و جواهرات و نفایس و آثار ارزشمند بی‌شماری را در خود جای داده که در گذر سده‌های گوناگون، شاهان و فرمانروایان سرزمینهای اسلامی هدیه کرده‌اند. کتابخانه حرم در سمت شرق آستانه حرم قرار گرفته و چندین [[قرآن]] خطّی نفیس در آن نگهداری می‌شود.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ص ۱۲۴</ref>

# شیخ [[محمد تقی شیرازی]] حائری (متوفی سال ۱۳۳۸ه ق)<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، ص ۲۲۵ - ۲۲۳</ref>

نقیب یا سر سلسله سادات علوی دارای موقعیت اجتماعی سیاسی برجسته‌ای بوده و تکالیف ویژه‌ای داشته و شرایطی هم برای او از این سمت لازم و بایسته بوده است. نقابت تنها به خاندان علوی اختصاص داشته و از یک بیت علوی به بیت دیگر، مطابق با ویژگی‌ها و شایستگی‌ها، منتقل می‌شده و معمولاً در اختیار یکی از برجستگانِ برخوردار از نفوذ شخصتی فراوان قرار می‌گرفته است. یکی از مهمترین کارهای نقیب، اداره امور علویان و همچنین ادارف امور مرقد امام و شهر زیارتی بوده است.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۲۰۴</ref>

بیشترین مردانی که منصب تولیت حرم امام حسین(ع) را بر عهده گرفته‌اند از دو طایفه علوی؛ [[آل زحیک]] و [[آل فائز]] بودند که یکایک نقابت اشراف کربلا را در اختیار داشته‌اند و یک طایفه تولیت و طایفه دیگر نقابت را در اختیار می‌گرفته است. یکی از جلوه‌های قدرت مقام تولیت که طبعاً قدرتی اجرایی در کل شهر را نیز در پی می‌آورد، این است که توانست در جریان هجوم وهابیان به کربلا در سال‌های ۱۲۱۶ - ۱۲۲۰- ه. ق. و همچنین در تهاجم دوباره نجیب‌ پاشا در سال ۱۲۵۸ ه. ق. که به حادثه غدیرخون شهرت یافت، نیروی مقامت مردمی را رهبری کند. پس از حادثه غدیر خون و در پی در هم کوبیده شدن کربلا، قدرت تولیت به سرعت فرو پاشید، به گونه‌ای که افزون بر دو قرن، کسانی از خاندان‌های غیر علوی توانستند تولیت حرم را در دست گیرند. تولیت تا اواخر قرن سیزدهم در دست غیر علویان بود و از این زمان به بعد در اختیار [[خاندان آل طعمه]] قرار گرفت تا آن را همچنان تا پایان دوران حکومت عثمانی و همچنین دوره‌های بعد در اختیار داشته باشند.<ref>آل طعمه، کربلا و حرم‌های مطهر، ۲۲۰ـ۲۱۷</ref>

* مسافر می‌تواند در حرم امام حسین(ع) [[نماز]] را تمام یا شکسته بخواند ولی تمام خواندن با فضیلت‌تر است. تمام روضه شریفه (زیر گنبد) حرم مطهّر امام حسین(ع) و رواق‌ها و مسجد متصل به آن، همین حکم را دارد و مسافر می‌تواند در آنجا نیز نماز را تمام بخواند.<ref>فلاح زاده، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص ۱۴</ref>

* نماز خواندن در حرم [[امامان|امامان(ع)]] مخصوصا [[حرم حضرت علی(ع)]] و امام حسین(ع) [[ثواب]] بسیار دارد.<ref>فلاح زاده، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص ۱۷</ref>

* انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر(ص) و امام(ع) نماز نخواند و چنانچه نماز خواندن بی‌احترامی باشد [[حرام]] است ولی نماز باطل نیست. اگر در نماز چیزی مانند دیوار بین او و قبر باشد که بی‌احترامی نشود اشکال ندارد ولی فاصله شدن صندوق ضریح و پارچه‌ای که روی آن افتاده است کافی نیست.<ref>فلاح زاده، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص ۱۸ـ۱۷</ref>

* عطر زدن و خوشبو کردن در حال زیارت سائر ائمه(ع) [[مستحب]] است اما در زیارت امام حسین(ع) این عمل مستحب نمی‌باشد.<ref>فلاح زاده، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص ۳۶</ref>

# ذکر گفتن با تسبیحی که از تربت امام حسین(ع) ساخته شده باشد و حتی همراه داشتن آن مستحب است.<ref>فلاح زاده، احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ص ۵۹ـ۵۷</ref>

  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد