سنائی غزنوی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مجدود بن آدم سنائی غزنوی'''، از شاعران بزرگ قرن پنجم و نخستین شاعر بزرگ اهل [[تصوف]] است. مولانا از او با عنوان «حکیم» یاد کرده است. درباره مذهب او اتفاق نظر وجود ندارد، اما برخی با استناد به اشعاری که در وصف ائمه سروده، او را [[شیعه]] می‌دانند.

ابوالمجد مجدود ابن آدم مشهور به سنائی، در نیمه دوم قرن پنجم هجری قمری در [[غزنین]] به دنیا آمد. وی در شهرهای [[بلخ]]، هرات، سرخس،‌ [[نیشابور]] و [[غزنین]] سکونت داشته است.<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذیل «سنائی».</ref> سال‌های ۴۹۹، ۵۲۵، ۵۳۵، ۵۴۵، ۵۵۵، ۵۷۶ و ۵۹۰ هجری قمری درخصوص تاریخ وفات او ضبط شده است. نویسنده [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الأدب]] یکی از دو تاریخ ۵۴۵ و ۵۵۵ را درست می‌داند.<ref>مدرس،‌ ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب، ۱۳۶۹ش،‌ ج۳، ص۸۷.</ref>

سنائی را در کنار فریدالدین عطار نیشابوری و جلال‌الدین محمد بلخی، یکی از سه شاعر بزرگ اهل [[تصوف]] و نخستین آن‌ها به شمار می‌آورند.<ref>براون، تاریخ الأدب فی إیران من الفردوسي إلی السعدی، ۱۴۲۴ق، ص۳۹۵.</ref> گفته‌اند سنائی نخستین شاعری است که مضامین و اصطلاحات عرفان و تصوف را در قالب شعر درآورده است.<ref>سنائی غزنوی، حدیقة الحقیقة  و شریعة الطّریقة،  تهران، ۱۳۷۴، مقدمه ناشر، ص‌ کج.</ref><br />

کتاب حدیقة الحقیقة وی را نشان‌دهنده تبحرش در علوم ادبی، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]،‌ حدیث، [[فقه]]، حکمت، عرفان، منطق، [[علم کلام|کلام]]، تاریخ،‌ طب، نجوم، و کلام می‌دانند.<ref>سنائی غزنوی، حدیقة الحقیقة  و شریعة الطّریقة،  تهران، ۱۳۷۴، مقدمه ناشر، ص‌ که.</ref> مولانا در مثنوی از او با عناوین «حکیم» و «حکیم غزنوی» یاد کرده است.<ref>سنائی غزنوی، حدیقة الحقیقة  و شریعة الطّریقة،  تهران، ۱۳۷۴، مقدمه ناشر، ص‌کد.</ref>

سنائی در برخی از اشعارش از اهل بیت سخن گفته و آنها را مدح کرده است؛ ازاین‌رو برخی او را شیعه دانسته‌اند. برای مثال مؤلف [[ریحانة الادب (کتاب)|ریحانة الأدب]]، دو کتاب [[حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة|حدیقة الحقیقة]] و دیوان قصائد را مشتمل بر دلالت‌های صریح به تشیع او می‌داند.<ref>مدرس،‌ ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب، ۱۳۶۹ش،‌ ج۳، ص۸۵.</ref> عباس قمی در [[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکنی و الألقاب]] با استناد به شعری از او که در آن از خلافت [[امام علی علیه السلام|علی]](ع) پس از [[عثمان بن عفان|عثمان]] با عبارت «زَهَقَ الباطل است و جاءَ الحق» (باطل نابود شد و حق آمد) یاد شده، نوشته است: او شیعه بوده و [[تقیه]] می‌کرده است.<ref>قمی، الکنی و الألقاب، ج۲، ص۳۲۳.</ref> همچنین افندی در کتاب [[ریاض العلماء و حیاض الفضلاء (کتاب)|ریاض العلماء و حیاض الفضلاء]]، با استناد به ابیاتی از او که در آنها به [[خطبه غدیر|حدیث غدیر]] اشاره شده، سنائی را شیعه دانسته است.<ref>افندی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ۱۴۰۱ق، ج ۷، ص۷۷.</ref><br />

اشعار دیگری نیز در دیوان سنائی وجود دارد که می‌گویند: آنها را در پاسخ به پرسش سلطان سنجر از مذهب وی سروده است. سنائی در این اشعار حضرت علی(ع) را مدینة العلم خوانده، تنها او را شایسته امیری دانسته، از غصب حق حضرت زهرا(س) سخن گفته، به [[حدیث ثقلین]] اشاره کرده و اعتقاد به [[مذهب جعفری]] را لازم دانسته است:  

{{شعر2

|عرض=(100 به معنای کامل است)

|تراز=(وسط، راست ، چپ)

|همچو بی‌دینان نباید روی اصفر داشتن<ref>سنائی، دیوان حکیم سنائی غزنوی،‌ ۱۳۸۱، ص۲۴۵و۲۴۶.</ref>

سنائی در دیگر اشعارش هم به مدح امام علی(ع)<ref>سنائی، دیوان حکیم سنائی غزنوی،‌ ۱۳۸۱، ص۲۸۹.</ref>، حضرت زهرا(س)،<ref>سنائی، دیوان حکیم سنائی غزنوی،‌ ۱۳۸۱، ص۲۸۹.</ref> امام حسین(ع)<ref>سنائی، دیوان حکیم سنائی غزنوی،‌ ۱۳۸۱، ص۲۸۹.</ref>و امام رضا(ع)<ref>سنائی، دیوان حکیم سنائی غزنوی،‌ ۱۳۸۱، ص۲۸۹.</ref> پرداخته است. کتاب مدایح رضوی در شعر فارسی،‌ قصیده‌ای از سنائی، در مدح امام رضا(ع) را قدیمی‌ترین قصیده فارسی موجود در مدح امام رضا دانسته است.<ref>احمدی بیرجندی، مدایح رضوی در شعر فارسی، ۱۳۷۷، ص۲۷.</ref>رسول جعفریان معتقد است که اشعار حدیقة الحقیقة، اظهارنظر درباره مذهب سنائی را مشکل می‌سازد؛ چرا که دیدگاهی وحدت‌گرایانه را بروز می‌دهد و به ستایش از پیامبر(ص)، خلفای سه‌گانه، امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، [[ابوحنیفه]] و [[شافعی]] می‌پردازد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۶۰۴.</ref>

{{پانویس2}}

 

*براون، ادوارد گرانویل، تاریخ الأدب فی إیران من الفردوسي إلی السعدی، مترجم ابراهیم امین شورابی، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة،‌ چاپ نخست، ۱۴۲۴ق.

*دهخدا، علی اکبر٬ لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، ۱۳۷۷ش.

*سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم، حدیقة الحقیقة و شریعة الطّریقة، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، شهریور ۱۳۷۴ش.

*قمی، عباس٬ الکنی و الألقاب، تهران، مکتبة الصدر، ۱۳۶۸ش.