پرش به محتوا

حزب جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi
جزبدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''حزب جمهورى اسلامى''' مهم‌ترین حزب در ایران، پس از پیروزى انقلاب اسلامی است. شماری از شخصیت های علمی، مذهبی و سیاسی ایران که در پیروزی انقلاب نقش داشتند و از یاران [[امام خمینی|امام خمینی(ره)]] بودند حزب جمهوری اسلامی را در سال 1357 تأسیس کردند و [[سید محمد حسینی بهشتی]] نخستین دبیرکل این حزب بود.
'''حزب جمهورى اسلامى''' مهم‌ترین حزب در ایران، پس از پیروزى انقلاب اسلامی است. شماری از شخصیت‌های علمی، مذهبی و سیاسی ایران که در پیروزی انقلاب نقش داشتند و از یاران [[امام خمینی|امام خمینی (ره)]] بودند حزب جمهوری اسلامی را در سال ۱۳۵۷ تأسیس کردند. این حزب به خاطر حُسن شهرت موسسان روحانی آن، به شدت از سوی جامعه انقلابی ایران مورد استقبال قرار گرفت و [[سید محمد حسینی بهشتی]] نخستین دبیرکل حزب جمهوری اسلامی بود.  


وجود تشکیلات سیاسی فراگیر و کارآمد بعد از پیروزی انقلاب و دچار نشدن انقلاب به سرنوشت [[نهضت مشروطه]] فلسفه تأسیس حزب جمهوری اسلامی بود. حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى كرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد اما بر اثر عواملی از جمله اختلاف اعضای شورای مرکزی و اشتغال رهبران حزب در اداره امور مهم کشور با موافقت امام خمینی(ره) در سال 1366 تعطیل شد.
وجود تشکیلات سیاسی فراگیر و کارآمد بعد از پیروزی انقلاب و دچار نشدن انقلاب به سرنوشت [[نهضت مشروطه]] فلسفه تأسیس حزب جمهوری اسلامی بود. حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى کرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد اما بر اثر عواملی از جمله اختلاف اعضای شورای مرکزی و اشتغال رهبران حزب در اداره امور مهم کشور با موافقت امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۶ تعطیل شد.  


==فلسفه تشکیل حزب==
==فلسفه تشکیل حزب==


ضرورت ایجاد تشكیلات و به وجود آوردن نوعى هماهنگى درونی میان نیروهاى سیاسى و مبارز مذهبى، از امورى بود كه بعد از شهریور 1320 و خصوصا بعد از كودتاى 28 مرداد، ذهن بعضی‌از فعالان سیاسى متدین را به‌خود مشغول‌كرده‌ بود. <ref>بهشتى، 1361، دفتر1، ص 450ـ451</ref>
ضرورت ایجاد تشکیلات و به وجود آوردن نوعى هماهنگى درونی میان نیروهاى سیاسى و مبارز مذهبى، از امورى بود که بعد از شهریور ۱۳۲۰ و خصوصا بعد از کودتاى ۲۸ مرداد، ذهن بعضی‌از فعالان سیاسى متدین را به‌خود مشغول‌کرده‌ بود. <ref> بهشتى، ۱۳۶۱، دفتر۱، ص ۴۵۰ـ۴۵۱ </ref>  
مؤسسان حزب با تحلیل اوضاع خاص تاریخى و سیاسی‌كشور، دریافته بودند كه پس از پیروزى انقلاب با قرارگرفتن بار سنگین اداره كشور بر دوش انقلابیان، آن هم بر اساس موازین و آرمان‌هاى انقلاب اسلامى، وجود یک تشكیلات سیاسى فراگیر و كارآمد، امرى حیاتى است وگرنه انقلاب اسلامى نیز به سرنوشت [[نهضت مشروطه ]] و موارد مشابه دچار خواهد شد.
مؤسسان حزب با تحلیل اوضاع خاص تاریخى و سیاسی‌کشور، دریافته بودند که پس از پیروزى انقلاب با قرارگرفتن بار سنگین اداره کشور بر دوش انقلابیان، آن هم بر اساس موازین و آرمان‌هاى انقلاب اسلامى، وجود یک تشکیلات سیاسى فراگیر و کارآمد، امرى حیاتى است وگرنه انقلاب اسلامى نیز به سرنوشت [[نهضت مشروطه]] و موارد مشابه دچار خواهد شد.  


==تاریخچه==
==تاریخچه==


اندیشه حزبی در میان تنى چند از روحانیان كه از 1341 با نهضت [[امام خمینی|امام خمینى(ره)]] همفكر و همراه بودند، از 1356، كه اوضاع سیاسى ایران به سرعت در حال تحول بود، قوّت گرفت. در پی دستگیرى و تبعید بعضى از افراد مؤثر در این امر، از قبیل [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و با تشدید فشارها، پیگیرى این موضوع به مدت یك سال متوقف شد.
اندیشه حزبی در میان تنى چند از روحانیان که از ۱۳۴۱ با نهضت [[امام خمینی|امام خمینى (ره)]] همفکر و همراه بودند، از ۱۳۵۶، که اوضاع سیاسى ایران به سرعت در حال تحول بود، قوّت گرفت. در پی دستگیرى و تبعید بعضى از افراد مؤثر در این امر، از قبیل [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]] و با تشدید فشار‌ها، پیگیرى این موضوع به مدت یک سال متوقف شد.  
در آستانه پیروزى [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامى]] در 1357 و پس از بازگشت‌ و آزادى فعالان سیاسى ـ مذهبى از تبعید و زندان، ضرورت ایجاد تشكیلاتى منسجم در قالب یك «حزب» بیشتر احساس شد و امكان همفكرى و همكارى براى چنین‌كارى نیز فراهم گشت. چنین بود كه در پاییز و زمستان 1357، همان چهره‌هاى روحانى كه این اندیشه را از قبل در سر داشتند و با امام‌خمینى(ره) نیز در ارتباط بودند در كنار فعالیت‌هاى دیگرى كه در ماه‌هاى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى بر عهده داشتند، اندیشه تأسیس حزب را نیز دنبال‌ كردند. همزمان با بازگشت امام خمینى(ره) از پاریس به [[تهران]]، در فاصله دوازدهم تا بیست و دوم بهمن 1357، آرزوى چند ده ساله و نتیجه همفكری‌هاى یكى دو ساله خود را در قالب اساسنامه و مرامنامه حزبى به نام «حزب جمهورى اسلامى» به ظهور رساندند. امام خمینى(ره) عملكرد منفى و ناموفقی از احزاب را در ایران دیده بود و نظر مساعدى نیز نسبت به تحزب نداشت، بااین حال ایشان به فاصله چند روز پس از فروپاشى حكومت [[پهلوى]] و پیروزى انقلاب اسلامى، خبر تأسیس حزب جمهورى اسلامى را به مردم اعلام كرد.<ref>خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در كتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى؛ هاشمى رفسنجانى، ص 15.</ref>
در آستانه پیروزى [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامى]] در ۱۳۵۷ و پس از بازگشت‌ و آزادى فعالان سیاسى ـ مذهبى از تبعید و زندان، ضرورت ایجاد تشکیلاتى منسجم در قالب یک «حزب» بیشتر احساس شد و امکان همفکرى و همکارى براى چنین‌کارى نیز فراهم گشت. چنین بود که در پاییز و زمستان ۱۳۵۷،‌‌ همان چهره‌هاى روحانى که این اندیشه را از قبل در سر داشتند و با امام‌خمینى (ره) نیز در ارتباط بودند در کنار فعالیت‌هاى دیگرى که در ماه‌هاى قبل از پیروزى انقلاب اسلامى بر عهده داشتند، اندیشه تأسیس حزب را نیز دنبال‌ کردند. همزمان با بازگشت امام خمینى (ره) از پاریس به [[تهران]]، در فاصله دوازدهم تا بیست و دوم بهمن ۱۳۵۷، آرزوى چند ده ساله و نتیجه همفکری‌هاى یکى دو ساله خود را در قالب اساسنامه و مرامنامه حزبى به نام «حزب جمهورى اسلامى» به ظهور رساندند. امام خمینى (ره) عملکرد منفى و ناموفقی از احزاب را در ایران دیده بود و نظر مساعدى نیز نسبت به تحزب نداشت، بااین حال ایشان به فاصله چند روز پس از فروپاشى حکومت [[پهلوى]] و پیروزى انقلاب اسلامى، خبر تأسیس حزب جمهورى اسلامى را به مردم اعلام کرد. <ref> خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى؛ هاشمى رفسنجانى، ص ۱۵. </ref>  


==مؤسسان==
==مؤسسان==


[[پرونده:حزب جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|270px|آقایان [[بهشتی]]، خامنه‌ای و رفسنجانی؛ از مؤسسان حزب جمهوری اسلامی]]
[[پرونده:حزب جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|270px|آقایان بهشتی، خامنه‌ای و رفسنجانی؛ از مؤسسان حزب جمهوری اسلامی]]
مؤسسان حزب جمهوری اسلامی عبارت بودند از:
# [[سید محمد حسینی بهشتی]]؛
# [[سید عبدالكریم موسوى اردبیلى]]؛
# [[علی‌اكبر هاشمى رفسنجانى]]؛
# [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]]؛
# [[محمدجواد باهنر]].
آنان همزمان با تأسیس حزب، در شوراى انقلاب نیز عضویت داشتند و اکثر رهبران اصلی حزب همانند آیت الله بهشتی، آیت الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی و ناطق نوری عضو [[جامعه روحانیت مبارز تهران]] هم بودند. <ref>خبرگزاری فارس، 9/12/1392، مصاحبه با حجت الاسلام ابراهیمی درباره حزب جمهوری اسلامی</ref>


اعلامیه تأسیس حزب را سیدعلى خامنه‌اى نوشت و نخستین جلسه شوراى مركزى در 29 بهمن 1357 در محل كانون توحید در تهران تشكیل شد. شورا سى تن عضو داشت كه افزون بر مؤسسان، 25 تن دیگر غالب شخصیت هاى فعال در انقلاب، از روحانى و بازارى و دانشگاهى، بودند. <ref>خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در كتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى</ref> سیدمحمد بهشتى نیز به عنوان نخستین دبیركل حزب انتخاب شد.
مؤسسان حزب جمهوری اسلامی عبارت بودند از:
 
# [[سید محمد حسینی بهشتی]]؛
# [[سید عبدالکریم موسوى اردبیلى]]؛
# [[علی‌اکبر هاشمى رفسنجانى]]؛
# [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سیدعلى خامنه‌اى]]؛
# [[محمدجواد باهنر]].
آنان همزمان با تأسیس حزب، در شوراى انقلاب نیز عضویت داشتند و اکثر رهبران اصلی حزب همانند آیت الله بهشتی، آیت الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی و ناطق نوری عضو [[جامعه روحانیت مبارز تهران]] هم بودند. <ref> خبرگزاری فارس، ۹/۱۲/۱۳۹۲، مصاحبه با حجت الاسلام ابراهیمی درباره حزب جمهوری اسلامی </ref>
 
اعلامیه تأسیس حزب را سیدعلى خامنه‌اى نوشت و نخستین جلسه شوراى مرکزى در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷ در محل کانون توحید در تهران تشکیل شد. شورا سى تن عضو داشت که افزون بر مؤسسان، ۲۵ تن دیگر غالب شخصیت هاى فعال در انقلاب، از روحانى و بازارى و دانشگاهى، بودند. <ref> خامنه‌اى، مصاحبه درباره حزب جمهورى اسلامى، نسخه موجود در کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامى </ref> سیدمحمد بهشتى نیز به عنوان نخستین دبیرکل حزب انتخاب شد.  


==اساسنامه و ساختار حزب==
==اساسنامه و ساختار حزب==


اساسنامه حزب كه مشتمل بر 44 مادّه و پنج تبصره بود، در نخستین كنگره حزب به تصویب رسید. اركان حزب مشتمل بود بر عضو، حوزه، واحد آمادگى، شوراى بخش و شهرستان و استان، هیات اجرایى، شوراى مركزى، شوراى داورى، شوراى ایدئولوژى، شوراى افتا و كنگره(عالی‌ترین مرجع حزب). شوراى مركزى مسؤولیت برنامه‌ریزى حزب را برعهده داشت. وظیفه شوراى ایدئولوژى و افتا، نظارت بر مشى حزب و بررسى و تصمیم‌گیرى درباره مصوبات شوراى مركزى بود. كنگره، تصویب و ایجاد هر گونه تغییر در اساسنامه، انتخاب اعضاى شوراى مركزى و شوراى داورى، و بررسى عملكرد حزب را برعهده داشت.<ref>ر.ک: به جاسبى، ج ضمائم، صص 390ـ394.</ref>
اساسنامه حزب که مشتمل بر ۴۴ مادّه و پنج تبصره بود، در نخستین کنگره حزب به تصویب رسید. ارکان حزب مشتمل بود بر عضو، حوزه، واحد آمادگى، شوراى بخش و شهرستان و استان، هیات اجرایى، شوراى مرکزى، شوراى داورى، شوراى ایدئولوژى، شوراى افتا و کنگره (عالیترین مرجع حزب). شوراى مرکزى مسؤولیت برنامه‌ریزى حزب را برعهده داشت. وظیفه شوراى ایدئولوژى و افتا، نظارت بر مشى حزب و بررسى و تصمیم‌گیرى درباره مصوبات شوراى مرکزى بود. کنگره، تصویب و ایجاد هر گونه تغییر در اساسنامه، انتخاب اعضاى شوراى مرکزى و شوراى داورى، و بررسى عملکرد حزب را برعهده داشت. <ref> ر. ک: به جاسبى، ج ۱، ضمائم، صص ۳۹۰ـ۳۹۴. </ref>  


==مواضع حزب==
==مواضع حزب==


محورهاى اصلى مواضع حزب درباره جهان‌بینى، ساخت جامعه و برنامه‌هاى فرهنگى ـ هنرى، اداره كشور، سیاست اقتصادى و سیاست خارجى به طور مشروح در بیانیه‌ها و مصاحبه‌هاى مؤسسان و اعضاى اصلى حزب تبیین شده بود.
محورهاى اصلى مواضع حزب درباره جهان‌بینى، ساخت جامعه و برنامه‌هاى فرهنگى ـ هنرى، اداره کشور، سیاست اقتصادى و سیاست خارجى به طور مشروح در بیانیه‌ها و مصاحبه‌هاى مؤسسان و اعضاى اصلى حزب تبیین شده بود.  


عقاید این حزب در سیاست خارجى چنین بود:
عقاید این حزب در سیاست خارجى چنین بود:  


# اعتقاد به اصل «نه شرقى، نه غربى»؛
# اعتقاد به اصل «نه شرقى، نه غربى»؛  
# ایجاد مناسبات برادرانه با همه مسلمانان جهان؛
# ایجاد مناسبات برادرانه با همه مسلمانان جهان؛  
# قطع هر نوع پیوند اقتصادى كه موجب سلطه قدرت‌هاى بزرگ بر كشور می‌شود؛
# قطع هر نوع پیوند اقتصادى که موجب سلطه قدرت‌هاى بزرگ بر کشور می‌شود؛  
# افشاى توطئه‌هاى قدرتهاى بزرگ سلطه‌جو، به‌ویژه حكومت آمریكا؛
# افشاى توطئه‌هاى قدرتهاى بزرگ سلطه‌جو، به‌ویژه حکومت آمریکا؛
# كمك به نهضت‌هاى آزادی‌بخش یكى از وظایف دولت اسلامى محسوب می‌شود.<ref>جمهورى اسلامى، سال ش 500ـ 507، 4ـ12 اسفند 1359؛ حزب جمهورى اسلامى، ص 9، 23ـ55، 80.</ref>
# کمک به نهضت‌هاى آزادی‌بخش یکى از وظایف دولت اسلامى محسوب می‌شود. <ref> جمهورى اسلامى، سال ۲، ش ۵۰۰ـ ۵۰۷، ۴ـ۱۲ اسفند ۱۳۵۹؛ حزب جمهورى اسلامى، ص ۹، ۲۳ـ۵۵، ۸۰. </ref>  


==اهداف تأسیس حزب==
==اهداف تأسیس حزب==


بنیانگذاران حزب جمهوری اسلامی بارها اعلام كردند که هدف از تأسیس حزب ورود در میدان جنگ قدرت و بیرون كردن رقبای سیاسى از صحنه نیست، بلكه غرض:
بنیانگذاران حزب جمهوری اسلامی بار‌ها اعلام کردند که هدف از تأسیس حزب ورود در میدان جنگ قدرت و بیرون کردن رقبای سیاسى از صحنه نیست، بلکه غرض:  


# انتقال تفكرات صحیح دینى؛
# انتقال تفکرات صحیح دینى؛  
# تحلیل‌هاى درست سیاسى به اعماق جامعه؛
# تحلیل‌هاى درست سیاسى به اعماق جامعه؛  
# تبیین انقلاب و تشریح چگونگى ایجاد یك نظام اسلامى؛
# تبیین انقلاب و تشریح چگونگى ایجاد یک نظام اسلامى؛  
# استمرار بخشیدنِ شور مبارزه در میان مردم و حفظ وحدت آنان؛
# استمرار بخشیدنِ شور مبارزه در میان مردم و حفظ وحدت آنان؛  
# آموزش دادن این مفاهیم به جوانان؛
# آموزش دادن این مفاهیم به جوانان؛  
# تشویق جوانان به انضباط حزبى و آماده ساختن آنها براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت كشور. <ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1364ش، ص337؛ قس>دایرةالمعارف جهان اسلام آكسفورد<، ذیل "Islamic Republican Party" كه رویكرد حزب را بیشتر قبضه كردن قدرت تلقى كرده است.</ref>
# تشویق جوانان به انضباط حزبى و آماده ساختن آن‌ها براى حضور در عرصه‌هاى مختلف مدیریت کشور. <ref> خامنه‌اى،‌‌ همان مصاحبه؛ همو، ۱۳۶۴ش، ص۳۳۷؛ قس> دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد <، ذیل «Islamic Republican Party» که رویکرد حزب را بیشتر قبضه کردن قدرت تلقى کرده است. </ref>  


==عضویت دو میلیون نفر در حزب==
==عضویت دو میلیون نفر در حزب==


با اعلام تأسیس حزب، تقاضا براى عضویت در آن در سراسر كشور به راه افتاد، تا بدان حد كه شمار متقاضیان در كل كشور اندك زمانى از دو میلیون نفر و در [[تهران]] از چهارصد هزار نفر افزون‌تر شد. هم‌زمان، تقاضا براى گشودن دفاتر حزب در شهرستان‌ها نیز بالا گرفت.
با اعلام تأسیس حزب، تقاضا براى عضویت در آن در سراسر کشور به راه افتاد، تا بدان حد که شمار متقاضیان در کل کشور اندک زمانى از دو میلیون نفر و در [[تهران]] از چهارصد هزار نفر افزون‌تر شد. هم‌زمان، تقاضا براى گشودن دفا‌تر حزب در شهرستان‌ها نیز بالا گرفت.  


==فعالیت های حزب==
==فعالیت‌های حزب==


در دو، سه سال اول پس از پیروزى انقلاب اسلامى، مسؤولان و مدیران حزب كار دشوارى برعهده داشتند. آنان ناگزیر بودند از یك سو به تحكیم پایه‌هاى حزب و تدوین دیدگاه‌ها و تنظیم برنامه‌هاى سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و توسعه كمّى حزب بپردازند و از سوى دیگر توده‌هاى مردم را براساس مبانى مورد نظر امام خمینى(ره) و در مسیر همكارى با حكومتِ پدید آمده از انقلاب هدایت و سازماندهى كنند. در این سال‌ها، حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى كرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد. از جمله:
در دو، سه سال اول پس از پیروزى انقلاب اسلامى، مسؤولان و مدیران حزب کار دشوارى برعهده داشتند. آنان ناگزیر بودند از یک سو به تحکیم پایه‌هاى حزب و تدوین دیدگاه‌ها و تنظیم برنامه‌هاى سیاسى و فرهنگى و اقتصادى و توسعه کمّى حزب بپردازند و از سوى دیگر توده‌هاى مردم را براساس مبانى مورد نظر امام خمینى (ره) و در مسیر همکارى با حکومتِ پدید آمده از انقلاب هدایت و سازماندهى کنند. در این سال‌ها، حزب در جهت نیل به مقاصد خود فعالیت‌هاى گسترده‌اى کرد و به موفقیت‌هاى مهمى نایل آمد. از جمله:  


# كمك به برگزارى همه‌پرسى جمهورى اسلامى در دهم فروردین 1358؛
# کمک به برگزارى همه‌پرسى جمهورى اسلامى در دهم فروردین ۱۳۵۸؛
# معرفى نامزدهاى واجد صلاحیت به مردم در انتخابات مجلس خبرگانِ بررسى و تصویب قانون اساسى با تأكید بر اصل یكصد و دهم آن ([[ولایت فقیه]]، اختیارات و مسؤولیت‌هاى [[ولایت فقیه|ولىّ فقیه]])؛
# معرفى نامزدهاى واجد صلاحیت به مردم در انتخابات مجلس خبرگانِ بررسى و تصویب قانون اساسى با تأکید بر اصل یکصد و دهم آن ([[ولایت فقیه]]، اختیارات و مسؤولیت‌هاى [[ولایت فقیه|ولىّ فقیه]])؛  
# كمك به برگزارى همه‌پرسى قانون اساسى؛
# کمک به برگزارى همه‌پرسى قانون اساسى؛  
# شركت فعال در انتخابات ریاست جمهورى و انتخابات [[مجلس شوراى اسلامى]]؛
# شرکت فعال در انتخابات ریاست جمهورى و انتخابات [[مجلس شوراى اسلامى]]؛  
# مقابله با ضد انقلاب و شركت در جبهه‌هاى جنگ تحمیلى.<ref>بهشتى، 1361ش، دفتر3، ص 995؛ همو، 1359ش، ص 20 به بعد؛ خامنه‌اى، همان مصاحبه</ref>
# مقابله با ضد انقلاب و شرکت در جبهه‌هاى جنگ تحمیلى. <ref> بهشتى، ۱۳۶۱ش، دفتر۳، ص ۹۹۵؛ همو، ۱۳۵۹ش، ص ۲۰ به بعد؛ خامنه‌اى،‌‌ همان مصاحبه </ref>  


حزب همچنین با توجه به وضع خاص تاریخى كشور، خدمات عمرانى نیز داشت؛ از جمله:
حزب همچنین با توجه به وضع خاص تاریخى کشور، خدمات عمرانى نیز داشت؛ از جمله:  


# تأسیس كتابخانه؛
# تأسیس کتابخانه؛
# راه‌اندازى كارخانه؛
# راه‌اندازى کارخانه؛
# خانه‌سازى؛
# خانه‌سازى؛  
# لوله‌كشى آب در روستاها و مناطق محروم.<ref>بهشتى، 1359ش،ص48ـ49.</ref>
# لوله‌کشى آب در روستا‌ها و مناطق محروم. <ref> بهشتى، ۱۳۵۹ش، ص۴۸ـ۴۹. </ref>  


==نشریات رسمی==
==نشریات رسمی==


حزب جمهورى اسلامى پس از تشكیل، درصدد انتشار نشریه‌اى به عنوان ترجمان رسمى خود برآمد. امتیاز روزنامه به نام سیدعلى خامنه‌اى ثبت شد و شماره نخست آن در 9 خرداد 1358 منتشر گردید. [[میرحسین موسوى]]، مدیرمسؤول و سردبیر آن، در سر مقاله افتتاحى، برخى اهداف روزنامه را چنین بیان كرد:
حزب جمهورى اسلامى پس از تشکیل، درصدد انتشار نشریه‌اى به عنوان ترجمان رسمى خود برآمد. امتیاز روزنامه به نام سیدعلى خامنه‌اى ثبت شد و شماره نخست آن در ۹ خرداد ۱۳۵۸ منتشر گردید. [[میرحسین موسوى]]، مدیرمسؤول و سردبیر آن، در سر مقاله افتتاحى، برخى اهداف روزنامه را چنین بیان کرد:  
# دریافت صحیح رویدادها؛
# دریافت صحیح رویداد‌ها؛
# كشف روابط منطقى میان رویدادها؛
# کشف روابط منطقى میان رویداد‌ها؛
# استفاده از این رابطه براى نفوذ به عمق مطلب و انتشار واقعیت بر اساس معیارهایى در چهارچوب اعتقادى.
# استفاده از این رابطه براى نفوذ به عمق مطلب و انتشار واقعیت بر اساس معیارهایى در چهارچوب اعتقادى.  


محور مباحث روزنامه، مسائل جهان‌اسلام، حمایت ‌از مستضعفان جهان و توجه به نیازمندان جهان اسلام بود.
محور مباحث روزنامه، مسائل جهان‌اسلام، حمایت ‌از مستضعفان جهان و توجه به نیازمندان جهان اسلام بود.  


از آغاز فعالیت روزنامه، در صفحه سیاسى، پانوشت‌هایى به صورت مسلسل چاپ شد كه نخستین آن «گام به گام با انقلاب» بود كه در آن گزارش حركت انقلابى مردم درج شده است. مسؤولان روزنامه سه ویژگى براى عملكرد روزنامه برشمرده‌اند: «سرعت عمل در تهیه اخبار، صداقت در تهیه گزارش‌ها و رعایت موضع‌گیرى درست در اخبار».
از آغاز فعالیت روزنامه، در صفحه سیاسى، پانوشت‌هایى به صورت مسلسل چاپ شد که نخستین آن «گام به گام با انقلاب» بود که در آن گزارش حرکت انقلابى مردم درج شده است. مسؤولان روزنامه سه ویژگى براى عملکرد روزنامه برشمرده‌اند: «سرعت عمل در تهیه اخبار، صداقت در تهیه گزارش‌ها و رعایت موضع‌گیرى درست در اخبار».  
پس از تعطیل حزب، روزنامه جمهورى اسلامى به طور مستقل و بدون تغییر در مشى خود، با سردبیرى [[مسیح مهاجرى]] به فعالیت ادامه داد. وى از اواسط 1359، پس از آن كه موسوى وزیر خارجه شد، مسؤولیت روزنامه را بر عهده داشت.
پس از تعطیل حزب، روزنامه جمهورى اسلامى به طور مستقل و بدون تغییر در مشى خود، با سردبیرى [[مسیح مهاجرى]] به فعالیت ادامه داد. وى از اواسط ۱۳۵۹، پس از آنکه موسوى وزیر خارجه شد، مسؤولیت روزنامه را بر عهده داشت.  
حزب، نشریه‌اى دانش‌آموزى به‌نام عروةالوثقى نیز منتشر می‌كرد.
حزب، نشریه‌اى دانش‌آموزى به‌نام عروةالوثقى نیز منتشر می‌کرد.  


==مشکلات حزب==
==مشکلات حزب==


حزب جمهورى اسلامى با همه گسترش و قدرت و موفقیتى كه داشت با مشكلات و موانع فراوانى روبه‌رو بود. نفس تأسیس حزب، عملا به این معنا بود كه از میان فعالان سیاسى و دست‌اندركاران انقلاب، عده‌اى، كه همان رهبران و مدیران ارشد حزب بودند، بر عده‌اى دیگر اولویت و ارجحیت یافته‌اند و این امر به خودى خود موجب نارضایى و گله‌مندى و ابراز مخالفت می‌شد. طیف متنوع مخالفان انقلاب نیز همه انتقادات و فشارها و تهدیدهاى خود را به سوى حزب متوجه كرده بودند. همه كسانى كه با شخص امام خمینى(ره) و مبانى او مخالف بودند و از ترس مردم جرأت علنى كردن این مخالفت را نداشتند حملات خود را متوجه حزب و رهبران آن كرده بودند.
حزب جمهورى اسلامى با همه گسترش و قدرت و موفقیتى که داشت با مشکلات و موانع فراوانى روبه‌رو بود. نفس تأسیس حزب، عملا به این معنا بود که از میان فعالان سیاسى و دست‌اندرکاران انقلاب، عده‌اى، که‌‌ همان رهبران و مدیران ارشد حزب بودند، بر عده‌اى دیگر اولویت و ارجحیت یافته‌اند و این امر به خودى خود موجب نارضایى و گله‌مندى و ابراز مخالفت می‌شد. طیف متنوع مخالفان انقلاب نیز همه انتقادات و فشار‌ها و تهدیدهاى خود را به سوى حزب متوجه کرده بودند. همه کسانى که با شخص امام خمینى (ره) و مبانى او مخالف بودند و از ترس مردم جرأت علنى کردن این مخالفت را نداشتند حملات خود را متوجه حزب و رهبران آن کرده بودند.  


[[سازمان مجاهدین خلق]](منافقان) و [[ابوالحسن بنی صدر|بنی‌صدر]] و هواداران گوناگون او و نیز فعالان [[حزب خلق مسلمان]] همواره حزب را با عناوینى از قبیل انحصارگرایى و قدرت‌طلبى متهم می‌ساختند. این مخالفت‌ها از شایعه‌پراكنى علیه رهبران حزب و ترور شخصیت آنها به ترور شخص آنها كشیده شد. هاشمى رفسنجانى در بهار 1358 مورد سوء قصد اعضاى گروه فرقان قرار گرفت؛ سیدعلى خامنه‌اى بر اثر انفجار بمبى كه اعضاى [[سازمان مجاهدین خلق|سازمان مجاهدین]] آن را در محل سخنرانى وى كار گذاشته شده بود ( 6 تیر 1360) از ناحیه دست به‌شدت مجروح شد. در بمب‌گذارى 7 تیر 1360، سیدمحمد بهشتى و عده‌اى از اعضاى شوراى مركزى و مدیران و هواداران درجه‌اول حزب (حدود 80 نفر)، در ساختمان مركزى حزب به [[شهادت]] رسیدند. اندكى بعد در 8 شهریور همان سال محمدجواد باهنر(دومین دبیركل حزب و نخست‌وزیر وقت) همراه با [[محمدعلى رجائى]](رئیس‌جمهور وقت) بر اثر انفجار بمب در دفتر كارشان به شهادت رسیدند. مسببان این دو انفجار هم منافقان بودند. دو نفر از اعضاى شوراى مركزى نیز در حملات تروریستى جان خود را از دست دادند.
[[سازمان مجاهدین خلق]] (منافقان) و [[ابوالحسن بنی صدر|بنی‌صدر]] و هواداران گوناگون او و نیز فعالان [[حزب خلق مسلمان]] همواره حزب را با عناوینى از قبیل انحصارگرایى و قدرت‌طلبى متهم می‌ساختند. این مخالفت‌ها از شایعه‌پراکنى علیه رهبران حزب و ترور شخصیت آن‌ها به ترور شخص آن‌ها کشیده شد. هاشمى رفسنجانى در بهار ۱۳۵۸ مورد سوء قصد اعضاى گروه فرقان قرار گرفت؛ سیدعلى خامنه‌اى بر اثر انفجار بمبى که اعضاى [[سازمان مجاهدین خلق|سازمان مجاهدین]] آن را در محل سخنرانى وى کار گذاشته شده بود (۶ تیر ۱۳۶۰) از ناحیه دست به‌شدت مجروح شد. در بمب‌گذارى ۷ تیر ۱۳۶۰، سیدمحمد بهشتى و عده‌اى از اعضاى شوراى مرکزى و مدیران و هواداران درجه‌اول حزب (حدود ۸۰ نفر)، در ساختمان مرکزى حزب به [[شهادت]] رسیدند. اندکى بعد در ۸ شهریور‌‌ همان سال محمدجواد باهنر (دومین دبیرکل حزب و نخست‌وزیر وقت) همراه با [[محمدعلى رجائى]] (رئیس‌جمهور وقت) بر اثر انفجار بمب در دفتر کارشان به شهادت رسیدند. مسببان این دو انفجار هم منافقان بودند. دو نفر از اعضاى شوراى مرکزى نیز در حملات تروریستى جان خود را از دست دادند.  


در كنار قوّت‌ها و توفیقات حزب، ضعف‌هایى نیز در فرایند فعالیت‌هاى حزب وجود داشت و حزب با اشكالات و مشكلاتى از بیرون و درون به چالش كشیده می‌شد. از جمله ضعف‌ها:
در کنار قوّت‌ها و توفیقات حزب، ضعف‌هایى نیز در فرایند فعالیت‌هاى حزب وجود داشت و حزب با اشکالات و مشکلاتى از بیرون و درون به چالش کشیده می‌شد. از جمله ضعف‌ها:  


# رشد سریع كمّى حزب در سراسر كشور و غلبه این رشد بر ظرفیت‌هاى آموزشى و مدیریتى آن بود؛
# رشد سریع کمّى حزب در سراسر کشور و غلبه این رشد بر ظرفیت‌هاى آموزشى و مدیریتى آن بود؛  
# ضعف دیگر ناشى از اشتغال رهبران حزب به اداره امور مهم كشور بود، كه وقت كافى براى حضور در حزب و سازماندهى آن نداشتند؛
# ضعف دیگر ناشى از اشتغال رهبران حزب به اداره امور مهم کشور بود، که وقت کافى براى حضور در حزب و سازماندهى آن نداشتند؛  
# شهادت عناصر اصلى و مسؤولان بالاى حزب نیز ضربه سنگینى بر این حزب تازه تأسیس بود؛<ref>بهشتى، 1359ش، ص 14ـ17؛ خامنه‌اى، همان مصاحبه</ref>
# شهادت عناصر اصلى و مسؤولان بالاى حزب نیز ضربه سنگینى بر این حزب تازه تأسیس بود؛ <ref> بهشتى، ۱۳۵۹ش، ص ۱۴ـ۱۷؛ خامنه‌اى،‌‌ همان مصاحبه </ref>  
# پس از تشكیل دولت بر اساس قانون اساسى، مغایرت دیدگاه‌هاى مختلف در اداره امور كشور، به‌ویژه در مسائل و مباحث اقتصادى، به صورتى جدّى آشكار شد. این دیدگاه‌هاى متعارض اقتصادى در درون شوراى مركزى حزب نیز به ظهور رسید؛ از جمله بحث بر سر امورى نظیر گسترش یا عدم گسترش مالكیت‌هاى دولتى و تمركزگرایى در اقتصاد دولتى. بعضى افراد و جریان‌هاى سیاسى هم از بیرون حزب در ایجاد شكاف و اختلاف بی‌تأثیر نبودند.<ref>خامنه‌اى، همان مصاحبه؛ همو، 1363ش، ص جمهورى اسلامى، سال ش 1370، 29 بهمن 1362، ص10</ref>
# پس از تشکیل دولت بر اساس قانون اساسى، مغایرت دیدگاه‌هاى مختلف در اداره امور کشور، به‌ویژه در مسائل و مباحث اقتصادى، به صورتى جدّى آشکار شد. این دیدگاه‌هاى متعارض اقتصادى در درون شوراى مرکزى حزب نیز به ظهور رسید؛ از جمله بحث بر سر امورى نظیر گسترش یا عدم گسترش مالکیت‌هاى دولتى و تمرکزگرایى در اقتصاد دولتى. بعضى افراد و جریان‌هاى سیاسى هم از بیرون حزب در ایجاد شکاف و اختلاف بی‌تأثیر نبودند. <ref> خامنه‌اى،‌‌ همان مصاحبه؛ همو، ۱۳۶۳ش، ص ۵؛ جمهورى اسلامى، سال ۵، ش ۱۳۷۰، ۲۹ بهمن ۱۳۶۲، ص۱۰ </ref>  


==دلایل تعطیلی==
==دلایل تعطیلی==


با عمیق شدن اختلافات در درون شوراى مركزى و اختلافاتى كه در بعضى شهرها میان مسؤولان حزب و سایر مقامات اجرایى پدید آمد و اخبار آن نیز به اطلاع امام خمینى رسید، سیدعلى خامنه‌اى(رئیس جمهور وقت و سومین دبیركل حزب) و هاشمى رفسنجانى(رئیس مجلس وقت) در نامه‌اى به امام خمینى(ره)، در تاریخ 11 خرداد 1366، ضمن اشاره به موجّهات و موجبات تأسیس حزب در آغاز پیروزى انقلاب و نقش حزب در تحكیم و تثبیت پایه‌هاى نظام و رفع توطئه‌هاى دشمنان، ادامه حیات حزب را بهانه‌اى براى دو دستگى و افتراق نیروهاى انقلاب دانستند و رأى شوراى مركزى را مبنى بر تعطیل حزب و توقف كلى فعالیت‌هاى آن به اطلاع امام رساندند كه با آن موافقت شد.<ref>امام خمینى، ج 20، ص 93؛ رسالت، سال ش 402، 12 خرداد 1366، ص 2.</ref>
با عمیق شدن اختلافات در درون شوراى مرکزى و اختلافاتى که در بعضى شهر‌ها میان مسؤولان حزب و سایر مقامات اجرایى پدید آمد و اخبار آن نیز به اطلاع امام خمینى رسید، سیدعلى خامنه‌اى (رئیس جمهور وقت و سومین دبیرکل حزب) و هاشمى رفسنجانى (رئیس مجلس وقت) در نامه‌اى به امام خمینى (ره)، در تاریخ ۱۱ خرداد ۱۳۶۶، ضمن اشاره به موجّهات و موجبات تأسیس حزب در آغاز پیروزى انقلاب و نقش حزب در تحکیم و تثبیت پایه‌هاى نظام و رفع توطئه‌هاى دشمنان، ادامه حیات حزب را بهانه‌اى براى دو دستگى و افتراق نیروهاى انقلاب دانستند و رأى شوراى مرکزى را مبنى بر تعطیل حزب و توقف کلى فعالیت‌هاى آن به اطلاع امام رساندند که با آن موافقت شد. <ref> امام خمینى، ج ۲۰، ص ۹۳؛ رسالت، سال ۲، ش ۴۰۲، ۱۲ خرداد ۱۳۶۶، ص ۲. </ref>  


==منابع==
==منابع==


{{ستون-شروع|۲}}
{{ستون-شروع|۲}}  
*امام خمینى(ره)، «صحیفه نور»، ج 20، تهران 1369.
*امام خمینى (ره)، «صحیفه نور»، ج ۲۰، تهران ۱۳۶۹.  
*بهشتى، محمد، «راست قامتان جاودانه تاریخ اسلام»، بنیاد شهید انقلاب اسلامى، 1361، تهران.
*بهشتى، محمد، «راست قامتان جاودانه تاریخ اسلام»، بنیاد شهید انقلاب اسلامى، ۱۳۶۱، تهران.  
*بهشتی، محمد، «عملكرد یكساله حزب جمهورى اسلامى»، 1359، تهران.
*بهشتی، محمد، «عملکرد یکساله حزب جمهورى اسلامى»، ۱۳۵۹، تهران.  
*جاسبى، عبداللّه، «تشكل فراگیر: مرورى بر یك دهه فعالیت حزب جمهوری ‌اسلامى»، تهران 1377ـ1383.
*جاسبى، عبداللّه، «تشکل فراگیر: مرورى بر یک دهه فعالیت حزب جمهوری ‌اسلامى»، تهران ۱۳۷۷ـ۱۳۸۳.  
*حزب جمهورى اسلامى، «مواضع ما»، بی‌جا، بی‌تا.
*حزب جمهورى اسلامى، «مواضع ما»، بی‌جا، بی‌تا.  
*خامنه‌اى، على، «پیام دبیر كل حزب جمهورى اسلامى در ششمین سالگرد تأسیس حزب»، جمهورى اسلامى، سال ش 1662، 29 بهمن 1363.
*خامنه‌اى، على، «پیام دبیر کل حزب جمهورى اسلامى در ششمین سالگرد تأسیس حزب»، جمهورى اسلامى، سال ۶، ش ۱۶۶۲، ۲۹ بهمن ۱۳۶۳.  
*خامنه‌ای، علی، «چهار سال با مردم»، تهیه و تنظیم: حزب جمهورى اسلامى، 1364، تهران.
*خامنه‌ای، علی، «چهار سال با مردم»، تهیه و تنظیم: حزب جمهورى اسلامى، ۱۳۶۴، تهران.  
*هاشمى رفسنجانى، اکبر، «به سوى سرنوشت: كارنامه و خاطرات، سال 1363»، به اهتمام: محسن هاشمى، تهران 1385.
*هاشمى رفسنجانى، اکبر، «به سوى سرنوشت: کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۶۳»، به اهتمام: محسن هاشمى، تهران ۱۳۸۵.
 
===منابع لاتین===
 
{{چپ‏چین}}


*The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world, ed. John L. Esposito, New York 1995, s.v. "Islamic Republican Party' by Eliz Sanasarian
*The Oxford encyclopedia of the modern Islamic world, ed. John L. Esposito, New York 1995, s.v. "Islamic Republican Party' by Eliz Sanasarian
{{پایان چپ‏چین}}


{{پایان}}
{{پایان}}
کاربر ناشناس