لوح محفوظ: تفاوت میان نسخه‌ها

در مقابل آن، لوح محو و اثبات قرار دارد که محل ثبت حوادث و اتفاقاتی است که قرار است محقق شود و برخلاف لوح محفوظ، اموری که در آن نوشته شده است، بر اساس شرایط و ضوابطی قابل تغییر و تبدیل است.

طبق [[آیه|آیات]] و [[روایت|روایات]] موجود، تمام پدیده‌های هستی از کوچک و بزرگ در دو کتاب یا دو لوح تکوینی نوشته شده است که هر کدام از آنها ویژگی خاص خود را دارند. یکی از آنها لوح محفوظ است؛ این لوح، کتابی است که تمام پدیده‏‌های عالم با قلم تقدیر در آن ثبت‏ شده و از هر گونه تغییری محفوظ است.

دیگری لوح محو و اثبات است که محل محل ثبت‏ حوادث و اتفاقاتی است که به مرحله‏ فعلیت‏ خواهد رسید. آنچه در این کتاب نوشته شده قابل تغییر و تبدیل است.<ref>ر.ک: سبحانی، مع الشیعه الامامیه، ص105</ref>

<blockquote>{{متن قرآن|یَمْحُوا اللّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ|ترجمه=خدا آنچه را بخواهد محو يا اثبات مى‌کند، و اصل کتاب نزد اوست.|سوره=[[سوره رعد|الرعد]]|آیه=39}}

بدون شک، تعبیر لوح و قلم برای تقریب ذهن و برای تشبیه است. نباید آن را با قلم و کاغذ و کتاب معمولی مقایسه کرد. بلکه، این لوح، یک حقیقت والایی مانند عرش و کرسی است که وجود دارد و علم به وجود آن تنها از طریق نقل به‌دست می‌آید.

لوح محفوظ، گنجینه‏ علم خدا و آیینه صفت عالمیت اوست و چون علم خدا عین ذات اوست، سزاوار نیست که در این لوح تغییری حاصل شود و لذا هیچ وقت در آن تغییر و تبدیلی رخ نمی‌‏دهد و محتوای آن همواره ثابت و استوار است.

* این کتاب جایگاه علم کلی خداوند است که شامل علم به تمامی موجودات از کوچک وبزرگ می‏شود و اعم از پدیده‏‌هایی است که فعلیت‏ یافته و یا هنوز به صورت قوه است ووجود عینی و خارجی پیدا نکرده است. گاهی از آن، به عنوان کتاب مبین نیز یاد می‌شود.<ref>سوره یونس، آیه61</ref>

*این کتاب محل علم جزئی پروردگار است که شامل علم به حالات اشخاص و جوامع، بروز و ظهور حوادث و اتفاقات جزئی و شخصی است. همچنین شمارش تمام موجودات در آن قرار دارد. گاهی از آن به عنوان کتاب حفیظ یاد شده است.<ref>سوره ق، آیه4</ref>

* این کتاب، جایگاه حقیقت قرآنی است و قرآن پیش از نزول به قلب پیامبر در آنجا قرار داشته است.<ref>سوره بروج، آیه21-22</ref>

*این لوح در عین محدود بودن مشتمل بر تمام مخلوقات است و مجموع پدیده‏‌های عالم را دربر می‌‏گیرد.<ref>مجلسی، ج54، ص207</ref>

در مقابل لوح محفوظ، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر قدرت مطلق خداوند است. محتوای این لوح، برخلاف لوح محفوظ، قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده به صورت مشروط و معلق است و تحقق یا عدم تحقق آن، وابسته به تحقق شرایطی است. مثلا برای یک شخص، پنجاه سال عمر نوشته شده، ولی به این صورت که اگر [[صله‏ رحم]] کند، شصت ‏سال خواهد بودو اگر قطع رحم کند، چهل سال خواهد بود. به همین صورت، اگر او صله رحم کرد، در آن کتاب پنجاه سالمحو و شصت ‏سال ثبت‏ خواهد شد.<ref>مجلسی، ج4، ص130</ref>

این حقیقت در [[قرآن کریم]] به صورت‌های دیگری هم بیان شده است و در آیاتی از قرآن از تغییر سرنوشت ‏برخی از اشخاص و جامعه‌‏ها خبر داده است. در این آیات، خاطر نشان کرده است که گاهی قضای الهی بر چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا تغییر داده شده است. ازجمله‏ این موارد، جریان [[حضرت یونس|یونس]] است. در قرآن کریم بیان شده است که هم سرنوشت او و هم سرنوشت قومش به واسطه اعمال نیکی که انجام دادند تغییر کرد.

<blockquote>{{متن قرآن| فَلَوْ لا أَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحینَ لَلَبِثَ فی بَطْنِهِ إِلی‏ یَوْمِ یُبْعَثُونَ|ترجمه=و اگر او از زمره تسبيح‌کنندگان نبود، قطعاً تا روزى که برانگيخته مى‌شوند، در شکم آن [ماهى‌] مى‌ماند!|سوره=[[سوره صافات|صافات]]|آیه=143-144}}

در مورد قوم وی نیز بیان شده و از آیه بعدی فهمیده می‏‌شود که قرار بود بر قوم یونس بلا نازل شود، ولی این قوم وقتی آثار بلا را دیدند ایمان آوردند و آن بلا از آنان برداشته شد و تامدت ها در رفاه و آسایش بودند.

<blockquote>{{متن قرآن| فَلَوْ لا کانَتْ قَرْیَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَها إیمانُها إِلاّ قَوْمَ یُونُسَ لَمّا آمَنُوا کَشَفْنا عَنْهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ مَتَّعْناهُمْ إِلی‏ حینٍ|ترجمه=چرا هيچ شهرى نبود که [اهل آن‌] ايمان بياورد و ايمانش به حال آن سود بخشد؟ مگر قوم يونس که وقتى [در آخرين لحظه‌] ايمان آوردند، عذاب رسوايى را در زندگى دنيا از آنان برطرف کرديم، و تا چندى آنان را برخوردار ساختيم.|سوره=[[سوره یونس|یونس]]|آیه=98}}

در روایات بسیاری، از تاثیر اعمال خوب یا بد مانند اخلاق خوب و صله‏ رحم و صدقه دادن و یا گناهان ویژه در سرنوشت انسان، وسعت و تنگی روزی، و بلندی و کوتاهی عمر مطالبی آمده است. جایگاه این تغییرات که در قضای الهی صورت می‏گیرد، همان لوح محو و اثبات است.

از [[امیرالمؤمنین]] علیه السلام نقل شده که او از [[پیامبر اسلام]] درباره‏ این آیه 39 [[سوره رعد]] پرسید، آن حضرت فرمود:

«صدقه دادن درست و نیکی به پدر و مادر و انجام کار خوب، بدبختی را تبدیل به سعادت می‏‌کند و بر عمر می‌‏افزاید و از حوادث بد حفظ می‏‌کند.»<ref>سیوطی، ج4، ص66</ref>

==منابع==