سلیم بن قیس هلالی: تفاوت میان نسخه‌ها

نام او سلیم، پدرش قیس و کنیه‌اش ابا صادق است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۸.</ref> سلیم از طایفه بنی هلال بن عامر است که گویند از فرزندان [[حضرت اسماعیل|حضرت اسماعیل]] بن [[حضرت ابراهیم|ابراهیم]] خلیل الله(ع) بوده و در نواحی [[حجاز]] سکنی داشته و بعدها به [[شام]] و [[عراق]] آمده‌اند.

ولادت سلیم دو سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت]] در منطقه [[کوفه]] بوده و او هنگام وفات پیامبر(ص) دوازده سال داشته است.

او در سنین نوجوانی که در حدود پانزده سال داشته در اوائل حکومت [[عمر بن خطاب|عمر]] و قبل از [[سال ۱۶ هجری قمری|سال شانزدهم هجرت]] وارد مدینه شده است.

در سن ۲۵ سالگی به سفر [[حج]] رفت و [[خطبه|خطابه]] [[ابوذر]] را در کنار خانه خدا شنید و آن را نوشت. سپس به مدینه باز گشت و در مدینه بود تا زمانی که ابوذر را در [[سال ۳۴ هجری]] به [[ربذه]] تبعید کردند. او به عنوان عیادت ابوذر، به ربذه رفت و در آنجا مطالبی از ابوذر پرسید و جواب‌های او را در کتابش ثبت کرد.

در [[سال ۲۳ قمری]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]] به حکومت رسید. در این زمان، سلیم از اصحاب خاص امیرالمؤمنین علی(ع) به شمار می‌رفت و پنهانی به برنامه خود در ثبت حدیث و تاریخ ادامه می‌داد، در حالی که ممنوعیت‌های قبلی همچنان ادامه داشت و شدّت یافته بود.

در زمان عثمان، سلیم همچنان ارتباط قوی با ابوذر و [[مقداد]] داشت در حالی که سالها بین او و [[سلمان]] جدایی افتاده بود، چه آنکه از [[سال ۱۶ هجری]] سلمان به [[مدائن]] رفته و در آنجا از دنیا رفته بود.

در اواسط [[سال ۳۶ هجری قمری|سال ۳۶ هجری]]، سلیم بهمراه امیرالمؤمنین(ع) از بصره به کوفه آمد و از آنجا در طلیعه لشکر آن حضرت عازم [[صفین]] شد، و تا [[سال ۳۸ هجری قمری|سال ۳۸]] که جنگ صفین ۱۷ ماه ادامه داشت حاضر در جنگ بود. همچنین در جنگ «[[لیله الهریر|یوم الهریر]]» که شدیدترین و آخرین روز جنگ صفین بود و در یک شبانه روز بیش از هفتاد هزار نفر به قتل رسیدند، سلیم شخصا حضور داشت و حدودا چهل سال از عمر او می‌گذشت.

او در کتابش، مکاتبات علی(ع) با [[معاویه|معاویه]] را به دقت ثبت کرد و خطابه‌های آن حضرت در جنگ را نوشت. همچنین کیفیت جنگ هریر و داستان [[حکمیت|حکمیت]] و بر نیزه نمودن قرآن‌ها را در کتابش نوشت. در بازگشت از صفّین هم در قضیه راهبی که مسلمان شد و کتابهای [[حضرت عیسی|حضرت عیسی]](ع) را به امیرالمؤمنین(ع) تحویل داد حاضر بود و تمامی جریان را در کتابش نوشت.

سلیم در [[جنگ نهروان]] شرکت داشت و مطالبی از آن واقعه را در کتابش ثبت کرد.

پس از آن، سلیم در کوفه به همراه امیرالمؤمنین(ع) برای جنگ تازه‌ای با معاویه آماده می‌شد که در [[ماه رمضان]] همان سال شهادت آن حضرت پیش آمد.

پس از [[شهادت]] [[علی(ع)]]، سلیم از اصحاب وفادار امام مجتبی(ع) بود. هنگامی که معاویه برای صلح وارد کوفه شد سلیم حاضر بود و خطابه آن حضرت در مقابل معاویه را ثبت کرد.

پس از شهادت امام حسن(ع)، سلیم از ملتزمین و خواصّ اصحاب حضرت [[سیدالشهداء]] بود و سن او در این هنگام حدود ۵۰ سال بود.

از [[سال ۴۹ هجری قمری|سال ۴۹ هجری]] که زیاد از طرف معاویه حاکم کوفه شد سلیم توانست با [[تقیه]] کامل، خود را از شر او حفظ کند و حتّی با ایجاد ارتباط مخفیانه، نامه سرّی معاویه را استنساخ کرد و آن را به عنوان یک سند تاریخی مهم ثبت کرد که احدی غیر از سلیم بر آن دست نیافته است.

در [[سال ۵۰ هجری]] که معاویه به بهانه حج به مدینه آمده بود، سلیم هم از کوفه به مدینه آمد و گزارشی از سفر معاویه به [[مکه|مکه]] و مدینه و اقدامات او بر علیه شیعه تهیه کرد.

در [[سال ۵۸ هجری]] (دو سال قبل از مرگ معاویه)، امام حسین(ع) در منا بیش از ۷۰۰ نفر از صحابه و تابعین را جمع کرد و برای آنان خطابه‌ای بر علیه معاویه ایراد کرد. سلیم در آن مجلس حضور داشت و فرمایشات حضرت را بطور کامل در کتابش نوشت. در این ایام بیش از شصت سال از عمر سلیم می‌گذشت.

پس از شهادت حضرت سیدالشهداء(ع) سلیم از اصحاب امام سجّاد(ع) گردید و در حضور آن حضرت، خدمت امام باقر(ع) را هم که در سنین هفت سالگی یا بیشتر بود درک کرد.

در شهر نوبندجان، سلیم با جوانی که ۱۴ سال از عمرش می‌گذشت و نامش «أبان» بود ملاقات کرد. البته جنبه آشنایی بین سلیم و ابان مشخص نیست ولی به هر حال سلیم در خانه پدری [[ابان بن ابی عیاش|ابان بن ابی عیاش]] اقامت کرد.

این اثر اولین کتاب [[شیعه]] در زمان امیرالمؤمنین علی(ع) است. کتاب سلیم بن قیس هلالی حاوی روایاتی درباره فضایل [[اهل بیت]]، امام‌شناسی، اخباری درباره حوادث پس از رحلت رسول خدا(ص) و... است. درباره انتساب و عدم انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علمای شیعه مباحث بسیاری در گرفته است. این کتاب با عنوان اسرار آل محمد(ص) به فارسی ترجمه شده و مورد اقبال زیادی قرار گرفته است.

با توجّه به اینکه سلیم فقط در پنج سال حکومت امیرالمؤمنین(ع) آزاد بوده و قبل و بعد از آن در شرایط اختناق بسیار شدیدی به سر می‌برده، پیداست که جز با حالت کتمان نمی‌توان چنین کتابی را تألیف کرد. در حکومت عمر و عثمان که تدوین حدیث به هر صورتی ممنوع بود، سلیم نه تنها کتابی تدوین کرد بلکه مطالب آن هم بر ضد حکومت وقت بود، که اگر از کار او مطلع می‌شدند هم خود او و هم کتابش را نابود می‌کردند.

بعد از شهادت امیر المؤمنین(ع) که بار دیگر اختناق شدید اجتماعی علیه شیعیان در دوران معاویه و یزید و مروانیان حاکم شد، سلیم آن‌قدر در کتمان کار خود با مهارت عمل کرد که توانست اضافه بر حفظ کتاب خود و ادامه تدوین آن، از اسرار معاویه هم اطلاع پیدا کند و آنها را در کتاب خود ثبت کند. نامه محرمانه معاویه به زیاد از نمونه‌های آن است.

سلیم هنگام یادگیری مطالب، سؤالاتی را که احتمالا به ذهن خطور می‌کند شخصا مطرح می‌کرد و جواب آنها را نیز می‌گرفت. از سویی زمان روایت و مکان آن و شرایطی که در آن اتّفاق افتاده همه را ثبت می‌نمود. او برای اطمینان و محکم کاری، مطالب را بر ائمه(ع) عرضه می‌کرد تا یک بار دیگر از صحت آن اطمینان حاصل کند.

سلیم برای بدست آوردن جزئیات بیشتر قضایا، یک جریان را از چند نفر سؤال کرده و به مسافرت‌هایی اقدام می‌نمود. او سؤالات مهمّی در جنبه‌های عقیدتی از ائمه(ع) پرسیده و جواب آنها را ثبت کرده است. حتّی گاهی از دشمنان اهل بیت(ع) درباره کارها و بدعت‌های‌شان سؤال کرده و از زبان خودشان اقرار می‌گرفت.