سوره شعراء: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره شعراء به موضوع نهضت [[انبیاء]] از [[نوح (پیامبر)|حضرت نوح(ع)]] تا [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] و یادآوری سرانجام دشمنان آنان پرداخته و بیشتر روی اصول اعتقادی، [[توحید]]، [[معاد]]، دعوت [[پیامبران]] و اهمیت [[قرآن]] تأکید می‌کند. هدف اصلی سوره شعراء را دلداری به پیامبر در برابر تکذیب‌ها و تهمت‌های قومش دانسته‌اند.

سوره شعراء جزو [[سوره‌های مکی و مدنی|سوره‌های مکی]]{{یادداشت|چرا که همه [[آیه|آیات]] سوره شعراء به جز چهار آیه آخر، در [[مکه]] نازل شده است. (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۱۷۹.)}}  و در [[فهرست ترتیبی سوره‌های قرآن|ترتیب نزول]]، چهل و هفتمین سوره‌ای است که بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شده است. این سوره در چینش کنونی [[مصحف|مُصحَف]]، بیست و ششمین سوره است و در [[جزء]] نوزدهم [[قرآن]] جای دارد.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.</ref>  

* گفتگوی [[نوح]] با قوم، غرق شدن قوم و نجات نوح و یارانش؛ (آیه‌های ۱۰۵-۱۲۰)

* گفتگوی [[هود]] با [[قوم عاد]]، عذاب قوم عاد؛ (آیه‌های ۱۲۳-۱۴۰)

* گفتگوی [[لوط]] با قوم، عذاب قوم لوط؛ (آیه‌های ۱۶۰-۱۷۶)

درباره [[اسباب نزول|سبب نزول]] آیات ۲۲۴ تا ۲۲۷ سوره شعراء آمده است که در زمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول الله(ص)]] دو نفر، همدیگر را با زبان شعر هجو می‌کردند و عده‌ای از مردم نادان نیز آنها را تبعیت می‌کردند که آیه «وَ الشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ‏؛ و شاعران را گمراهان پيروى مى‌كنند.» نازل شد. با نزول این آیه [[عبدالله بن رواحه]]، [[کعب بن مالک]] و [[حسان بن ثابت]] نزد پیامبر آمده و گفتند [[خداوند]] می‌دانست که ما شاعر هستیم و نزول این [[آیه]] باعث هلاکت ما خواهد شد. بعد از این گفتگو آیه ۲۲۷ «إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً؛ مگر كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده و خدا را بسيار به ياد آورده...» نازل شد.<ref>عنایه، أسباب النزول القرآنی، ۱۴۱۱ق، ص۲۹۷-۲۹۸.</ref>

آیاتی از سوره شعراء از جمله [[آیه انذار]]، آیات متضمن دعاهای [[حضرت ابراهیم(ع)]] (۸۳ تا۸۹) و آیه ۲۱۵ مبنی بر رعایت تواضع نسبت به [[مؤمنان]] توسط [[پیامبر(ص)]] از آیات مشهور این سوره است.  

</ref> در خواست نکردن اجر و مزد از مردم در برابر انجام رسالت  در قرآن کریم از زبان دیگر پیامبران نیز نقل شده مانند [[پیامبر اسلام (ص)]] در سوره انعام آیه ۹۰{{یادداشت| قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا ۖ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرَىٰ لِلْعَالَمِينَ }} ونیز [[شعیب(ع)]] سوره شعرا آیه ۱۸۰{{یادداشت|وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ ۖ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ الْعَالَمِينَ}}و این اختصاص به تعداد محدودی از پیامبران ندارد بلکه تمام آنان تنها برای انجام وظیفه الهی خویش ابلاغ رسالت می‌کردند [[تفسیر نور (کتاب) | تفسیر نور]] از این آیات استفاده کرده‌ که مبلغان دینی نباید توقع مادی ازمردم داشته باشند و از قرار گرفتن در موضع  تهمت دنیا پرستی دور باشند و با توکل بر خداوند می توانند از مردم بی نیاز باشند . <ref>قرائتی، محسن،  تفسیر نور، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، ۱۳۸۳ش، چاپ يازدهم، ج۶، ص ۳۴۱.</ref>

درخواست علم و دانش، الحاق به صالحان، ماندگاری در یاد و خاطره آیندگان، درخواست عاقبت خیر و [[بهشت جاویدان]]، [[آمرزش گناهان]] والدین و عدم رسوایی در [[روز قیامت]] از دعاهایی است که حضرت ابراهیم از درگاه [[خداوند]] طلب اجابت آن را داشت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۲۶۰-۲۶۴.</ref>

آیات ۸۸ و ۸۹ سوره شعراء در [[مناجات امام علی(ع) در مسجد کوفه]] به کار رفته است به همین دلیل از آیات مشهور این سوره محسوب می‌گردد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۴۱۹.</ref>مضمون این دو آیه عدم سودمندی فرزندان واموال در قیامت است زیرا تأثیر این امور منحصر در زندگانی دنیا و در روابط حاکم بر آن است ولی در روز قیامت که روز پرده برداشته شدن از حقایق  ومنقطع شدن اسباب دنیایی است نفعی بر آنها مترتب نیست و این دو نمونه (مال و فرزند) به  معنای باطل شدن جامعه های دنیایی و آثار حاکم بر آنها در روز قیامت است وتنها معیار سعادتمندی در قیامت  بهره‌مندی از قلب سلیم است خواه صاحب قلب سلیم در دنیا مال و فرزند داشته یا نداشته و منظور از قلب سلیم همان نفسی است که از تیره گی های ظلم که همان شرک و معصیت است سالم مانده باشد. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، اعلمی بیروت، ج ۱۵، ص ۲۸۸و ۲۸۹.

پس از نزول آیه انذار در سال سوم بعثت، [[پیامبر اسلام(ص)]] مأمور شد خویشانش را به [[اسلام]] بخواند و آنان را بیم دهد. بر طبق تفاسیر [[شیعه]] و برخی از تفاسیر [[اهل سنت]]، پیامبر(ص) چهل نفر از خویشان نزدیکش را به مهمانی دعوت نمود و از آنها خواست اسلام بیاورند و گفت: هر که ایمان بیاورد، وصی و جانشینش خواهد بود. در این جلسه تنها حضرت علی(ع) [[ایمان]] آورد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۳۶۷؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۴، ص۵۳۶؛ مولایی‌نیا و مؤمنی، «تفسیر تطبیقی آیه انذار از نگاه فریقین»، ص۱۶۰و۱۶۱.</ref> در کتاب‌های [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[روایات|روایاتی]] درباره این [[آیه]] از جمله [[حدیث یوم الدار]] آمده است.<ref>ابن شهر آشوب،  مناقب آل أبي طالب عليهم السلام‏، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۲۴؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، دار قاموس الحدیث، ج۲، ص۲۷۹؛ سید بن طاووس، الطرائف، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۲۱؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۴۳.</ref> شیعیان از این [[حدیث]] برای حقانیت مذهب خود استفاده می‌کنند.<ref>مولایی‌نیا و مؤمنی، «تفسیر تطبیقی آیه «انذار» از نگاه فریقین»، ص۱۴۳.</ref>  

[[علامه طباطبایی]] نهی [[رسول خدا(ص)]] از [[شرک]] در آیه قبلی و انذار نزدیکانش در این [[آیه]] را اشاره به عدم وجود استثناء در دعوت دینی دانسته است و افزوده است که هیچ گونه سهل انگاری و مسامحه در ابلاغ رسالت پیامبران نیست (بر خلاف آن چه در نظام پادشاهی هست)و فرقی در بیم دادن و انذار میان پیامبر و امتش و میان نزدیکان و خویشان و بیگانگان نیست .<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۳۲۸-۳۲۹.</ref>

[[تواضع]] و مهربانی با مؤمنانی که از پیامبر اسلام(ص) پیروی(اطاعت) می‌کنند، دستوری است که خداوند به پیامبرش در این آیه می‌دهد. عبارت کنایی گشودن پر و بال برای [[مؤمنان]] را همانند پر و بال گشودن پرندگان برای فرزندان خود، نشانه‌ای از اوج رفتار توأم با مهر و محبت پیامبر(ص) با پیروان خود دانسته‌اند که هم در برابر حوادث احتمالی مصون بمانند و هم از تشتت و پراکندگی حفظ شوند.مضمون این تعبیر و شبیه به آن در آیه ۸۸ [[سوره حجر]] نیز آمده است (وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ ترجمه:و بال (عطوفت) خود را برای مؤمنین فرود آر.)