کاربر ناشناس
فقه استدلالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←منابع فقه استدلالی
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mohamadhaghani جز (←منابع فقه استدلالی) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
فقه استدلالی روشی برای بیان احکام شرعی است که در آن [[فتوا]] به همراه دلایل آن ارائه می‌شود. در این روش فقیه نظریات مختلف را نقل و نقد کرده و [[فتوا|فتوای]] خود را با ذکر دلایل آن تبیین می‌کند. <ref>فرهنگ فقه، ج۵، ص۷۳۱</ref> اصطلاح فقه استدلالی در مقابل [[فقه فتوایی]] و اصطلاحی است جدید، ولی روش تدوین فقه به صورت مستدل روشی است قدیمی. به نوشته گروهی از محققان تاریخ فقه شیعه، نخستین اثر در فقه استدلالی [[المبسوط فی فقه الامامیة (کتاب)|المبسوط]] نوشته [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) است. <ref>گروه پژوهش موسسه آل البیت، ص۳۵</ref> | فقه استدلالی روشی برای بیان احکام شرعی است که در آن [[فتوا]] به همراه دلایل آن ارائه می‌شود. در این روش فقیه نظریات مختلف را نقل و نقد کرده و [[فتوا|فتوای]] خود را با ذکر دلایل آن تبیین می‌کند. <ref>فرهنگ فقه، ج۵، ص۷۳۱</ref> اصطلاح فقه استدلالی در مقابل [[فقه فتوایی]] و اصطلاحی است جدید، ولی روش تدوین فقه به صورت مستدل روشی است قدیمی. به نوشته گروهی از محققان تاریخ فقه شیعه، نخستین اثر در فقه استدلالی [[المبسوط فی فقه الامامیة (کتاب)|المبسوط]] نوشته [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) است. <ref>گروه پژوهش موسسه آل البیت، ص۳۵</ref> | ||
== | == آثار فقه استدلالی== | ||
با توجه به اینکه موضوع اصلی [[درس خارج|درس‌های خارج]] در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] ، فقه استدلالی است، آثار فراوان و متعددی با این موضوع منتشر شده است. بخشی از این آثار توسط خود مؤلف نوشته شده‌اند و و بخشی دیگر کتاب‌هایی هستند که در واقع تقریرات درس خارج یک استاد هستند و اغلب توسط شاگردان او تنظیم و منتشر شده‌اند. تعداد این کتاب‌های فقهی به‌خصوص بعد از دوران [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] بسیار زیاد و غیرقابل شمارش است.<ref> سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۵۹</ref> | |||
اکثر کتاب‌های فقه استدلالی عربی هستند. و کتاب فارسی کم یافت می‌شود. شاید بتوان [[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لَوامِعِ صاحبقَرانی]] نوشته [[محمد تقی مجلسی|مجلسی اول]] (م ۱۰۷۰ق) را قدیمی‌ترین کتاب فقه استدلالی به زبان فارسی دانست.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ج۲، ص۱۹۱</ref> | |||
از لحاظ دامنه شمول مباحث نیز می‌توان کتاب‌های فقه استدلالی را به دو گروه تقسیم کرد. کتاب‌هایی که شامل چندین باب از [[ابواب فقه]] هستند؛ گروهی از کتاب‌های که فقط به یک باب از فقه اختصاص دارند و برخی از این کتاب‌ها حتی یک باب کامل را نیز شامل نمی‌شوند و فقط به بخشی از احکام یک باب پرداخته‌اند. | |||
=== کتاب‌های جامع === | === کتاب‌های جامع === | ||
تعدادی از کتاب‌های فقه استدلالی کتاب‌هایی هستند که به چندین باب از [[ابواب فقه]] پرداخته‌اند و گاه نویسندگان تلاش کرده‌اند که همه ابواب فقه را در کتاب خود جای دهند. نگارش آثار مفصل فقه استدلالی با [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) و کتاب المبسوط او آغاز می‌شود. | تعدادی از کتاب‌های فقه استدلالی کتاب‌هایی هستند که به چندین باب از [[ابواب فقه]] پرداخته‌اند و گاه نویسندگان تلاش کرده‌اند که همه ابواب فقه را در کتاب خود جای دهند. نگارش آثار مفصل فقه استدلالی با [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) و کتاب [[المبسوط فی فقه الامامیه |المبسوط]] او آغاز می‌شود. معروف‌ترین کتاب فقه استدلالی در شیعه کتاب [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|جواهر الکلام]] است که در ۴۳ جلد منتشر شده است. <ref>فهرست برگرفته از سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء</ref> | ||
از بین آثار بی‌شمار فقه استدلالی می‌توان به آثار ذیل اشاره کرد: | |||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
* [[المهذب (کتاب)|المهذب]] نوشته [[عبدالعزیز حلبی|قاضی ابن براج طرابلسی]] (م ۴۸۱ق) | * [[المهذب (کتاب)|المهذب]] نوشته [[عبدالعزیز حلبی|قاضی ابن براج طرابلسی]] (م ۴۸۱ق) | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۶: | ||
* [[موسوعة الامام الخوئی (کتاب)|موسوعة الامام الخوئی]]، سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق) | * [[موسوعة الامام الخوئی (کتاب)|موسوعة الامام الخوئی]]، سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق) | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
=== تک‌نگاری‌ها=== | === تک‌نگاری‌ها=== | ||
تعداد زیادی از کتاب‌های فقه استدلالی به صورت تک موضوعی و در یک باب خاص از ابواب فقه هستند، معروف‌ترین کتاب در این زمینه [[مکاسب (کتاب)|کتاب مکاسب]] نوشته شیخ [[مرتضی انصاری]] است که یکی از اصلی‌ترین کتاب‌های درسی [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه شیعه]] است. <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۳۵</ref> | |||
تک‌نگاری‌های فقه استدلالی نیز غالبا به زبان عربی هستند. ولی در میراث فقهی شیعه کتاب‌هایی به زبان فارسی نیز یافت می‌شود. کتاب ولایت فقیه که حاصل تدریس [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حوزه علمیه نجف|نجف]] است یکی از مشهورترین تک‌نگاری‌های فقه استدلالی به زبان فارسی محسوب می‌شود. | تک‌نگاری‌های فقه استدلالی نیز غالبا به زبان عربی هستند. ولی در میراث فقهی شیعه کتاب‌هایی به زبان فارسی نیز یافت می‌شود. کتاب ولایت فقیه که حاصل تدریس [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حوزه علمیه نجف|نجف]] است یکی از مشهورترین تک‌نگاری‌های فقه استدلالی به زبان فارسی محسوب می‌شود. | ||