آیه اطعام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه اِطْعام''' ([[سوره انسان|انسان]]: ۸) درباره بخشش [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و خانواده‌اش نازل شد. طبق [[حدیث|احادیث]] و بنابر نظر [[:رده:مفسران شیعه|مفسران]] شیعه و برخی از مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، حضرت علی(ع)، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و خادم آنان [[فضه نوبیه|فضه]] به خاطر شفای بیماری [[حسنین|حسنین (ع)]] سه روز [[روزه]] گرفتند و هر سه روز هنگام [[افطار]] با اینکه خود گرسنه بودند، غذایشان را به [[فقیر|مسکین]] و [[یتیم]] و [[اسیر]] بخشیدند.

آیه اطعام بنابر نظر [[:رده:مفسران شیعه|مفسران]] شیعه<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، داراحیاء‌التراث العربی، ج۱۰، ص۲۱۱؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۶۱۱و۶۱۲.</ref> و برخی از مفسرین [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>به عنوان نمونه نگاه کنید به: حسکانی،‌ شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۰۳-۴۰۸؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۷۴۶.</ref> در شأن [[اهل بیت(ع)]] نازل شده است. بنا به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]]، از مفسران معاصر [[شیعه]]، علمای شیعه [[اجماع|اتفاق نظر]] دارند همه آیات یا هجده آیه از این [[سوره]] (آیه ۵ تا آیه ۲۲)در شأن اهل بیت(ع) نازل شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۳۴۵.</ref> [[عبدالحسین امینی|علامه امینی]] در کتاب [[الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب (کتاب)|الغدیر]] از ۳۴ تن از علمای اهل سنت نام برده که روایاتی در شأن نزول این آیات درباره اهل بیت(ع) و [[فضایل امام علی(ع)|فضائل امام علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] و [[حسنین|حسنین(ع)]] نقل کرده‌اند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۱۵۵-۱۶۱.</ref>

[[ابن‌تیمیه حرانی|ابن تیمیه]] معتقد است این سوره در [[مکه]] نازل شده و ارتباطی با اهل بیت ندارد.<ref>ابن تیمیه، منهاج السنة النبویه، ۱۴۰۶، ج۷، ص۱۷۴-۱۸۶.</ref> این گفته برخلاف نظر تعداد زیادی از عالمان اهل سنت بوده و پاسخ‌هایی در رد آن داده شده است.<ref>ابراهیمیان، «بررسی و نقد دیدگاه ابن تیمیه درباره شأن نزول سوره هل اتی»، ص۱۶۰-۱۶۲.</ref> به گفته آیت الله مکارم شیرازی، مفسران شیعه اتفاق نظر دارند که تمام این سوره یا دست کم آیاتی که درباره مقام ابرار و اعمال صالح آنهاست، در مدینه نازل شده است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۳۲۸.</ref> قرطبی، از مفسران اهل سنت در قرن هفتم قمری، نیز بر آن است که مشهور علمای اهل سنت این سوره را [[سوره‌های مکی و مدنی|مدنی]] دانسته‌اند.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۹، ص۱۱۷.</ref>

مفسران داستان و [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه اطعام را چنین نقل کرده‌اند:   

:::«از [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] نقل شده است که [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|حسین(ع)]] دچار بیماری شدند. [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] همراه با جمعی از یاران به عیادت آن دو آمدند و به [[امام علی|علی]] گفتند: ای ابوالحسن خوب است برای تندرستی فرزندانت نذری کنی. علی و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه]] و [[فضه نوبیه|فضه]] نذر کردند که اگر آن دو شفا یابند سه روز [[روزه]] بگیرند. هر دو شفا یافتند. علی سه من جو [[قرض]] کرد و بنابر نقل دیگر سه من جو را در ازای اینکه فاطمه(س) مقداری پشم را تبدیل به نخ کند، گرفت.<ref>فیروزآبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۰۳؛ ثعلبی، تفسیر الثعلبی، ۱۴۲۲ق، ج۱۰، ص۹۹.</ref> فاطمه یک سوم آن را آسیاب کرد و نان پخت. هنگام افطار سائلی بر در خانه آمد و گفت: ای اهل بیت محمد، مسکینی از مساکین مسلمان هستم، به من خوراکی دهید که خداوند به شما از مائده‌های بهشتی دهد. او را بر خود مقدم داشتند و نان‌ها را به او بخشیدند و با آب افطار کردند. فردای آن روز نیز روزه گرفتند. چون شب شد و غذا به میان آوردند، یتیمی بر در آمد. این بار هم غذای خود را به او بخشیدند. روز سوم هم به همان ترتیب روزه داشتند و هنگام افطار، اسیری پیدا شد، و باز نان جوین خود را به او بخشیدند. چون صبح شد علی(ع)، دست حسن و حسین را گرفت و به نزد پیامبر (ص) رفتند. چون آنان را دید که از شدت گرسنگی می‌لرزند، فرمود: از دیدن حال شما حال ناگواری پیدا می‌کنم. برخاست و همراه آنان به منزل‌شان رفت و فاطمه را دید که در محراب عبادت است و شکمش به پشتش چسبیده و چشم‌هایش گود رفته است. از دیدن او اندوهگین شد. آنگاه [[جبرئیل]] نازل شد و گفت خداوند تو را به چنین اهل بیتی تهنیت می‌گوید و این سوره را قرائت کرد.»<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۶۷۰؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۷۴۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۶۱۲؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۳۴۳.</ref>

برخی از مفسران این داستان را مربوط به یک روز می‌دانند نه سه روز؛ و گفته‌اند که آیه در شأن حضرت علی نازل شده است. حضرت برای یک یهودی کاری انجام داد و در برابر آن مقداری جو دریافت کرد. جو را به خانه آورد. یک سوم آن را آسیاب و با آن طعامی آماده کردند، هنگامی که طعام آماده شد، مسکینی وارد شد، حضرت طعام را به او دادند. سپس ثلث دوم آن را آسیاب کردند و با آن طعامی آماده کردند و هنگامی که طعام آماده شد یتیمی وارد شد و در مرتبه سوم هنگامی که غذا آماده شد اسیری از مشرکین آمد و غذا را به او دادند.<ref>بغوی، معالم التنزیل، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۱۹۱-۱۹۲.</ref>[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] درباره معنای آیه( وبازگشت ضمیر «حبه»در جمله وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا  سه احتمال را آورده است و نخستین احتمال را از ظاهر آیه استفاده کرده و دو احتمال دیگر را رد کرده است ۱- بازگشت ضمیر «حبه» به طعام یعنی غذایشان را با شدت نیازی که به آن داشتند و دوستش داشتند به مسکین و یتیم و اسیر دادند.۲- بازگشت ضمیر«حبه» به خدا یعنی غذایشان را به جهت محبت به خدا  نه به طمع ثواب و پاداش به نیازمند دادند.این احتمال نادرست است چون آیه ۹( إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَه لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا) خود به این جهت تصریح دارد  و نیازی به برداشت از این آیه نیست. ۳- بازگشت ضمیر «حبّه» به اطعام یعنی غذایشان را به جهت دوست داشتنِ اطعام به نیازمند دادند این احتمال را نیز علامه مانند احتمال دوم ضعیف دانسته چون دوست داشتن  اطعام بدون هیچ قید و قرینه و توضیحی فضیلتی محسوب نمی شود و اگر منظور از دوست داشتن اطعام ، خوراندن بدون تکلف  وسختی و با میل و رغبت به نیازمند است این بر خلاف ظاهر است چون در شرایطی اطعام کردند که خود به شدت به طعامشان نیازمند بودند . <ref>طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۱۲۶.