قلم: تفاوت میان نسخه‌ها

==واژه‌شناسی==

قلم در لغت، وسیله‌ای است که با آن می‌نویسند.<ref>فرهنگ دهخدا، ذیل واژه قلم.</ref> در [[قرآن کریم]] چهار مرتبه این واژه ذکر شده است.؛ [[سوره قلم]]، آیه۱؛ [[سوره آل عمران]]، آیه۳؛ [[سوره لقمان]]، آیه۲۷؛ [[سوره علق]]، آیه۴. به علاوه اینکه یکی از سوره‌های [[قرآن کریم]]، قلم نام دارد که [[خداوند]] در اولین آیه آن، به قلم [[سوگند]] خورده است.<ref>خرمشاهی، «سوره قلم»، در دانشنامه قرآن، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۸.</ref> [[مفسران]] در تفسیر این واژه در [[سوره قلم]]، چندین نظریه گفته‌اند از جمله اینکه؛ منظور قلمی است که [[فرشته|فرشتگان]] با آن [[وحی|وحی الهی]]، یا [[نامه اعمال]] انسان‌ها را می‌نویسند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۷۰.</ref> اختصاص به قلم خاصی ندارد و مراد هر نوع قلمی است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۷۰.</ref> اولین مخلوق [[خداوند]] یا همان قلم آفرینش است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۳۷۰.</ref>

در منابع حدیثی، [[روایات]] متفاوتی در مورد قلم نقل شده است.<ref>ر.ک.حسینی بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۵۴.</ref> برخی از روایات، قلم را فرشته‌ای می‌دانند که اخبار و علوم را به [[لوح محفوظ|لوح]] می‌سپارد تا اینکه لوح آن را به [[اسرافیل]]؛ اسرافیل آن را به [[میکائیل]]؛ او نیز به [[جبرئیل]] و سپس [[پیامبران]] برساند.<ref>طبابایی، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ۱۳۶۳ش، ج۱۸، ص۶۲۸.</ref> در برخی دیگر ذکر شده که با دستور خداوند، قلم، آغاز تا پایان آفرینش را، با جوهری که در نهری به نام [[نون]] بود، بر لوح نوشت.<ref>صدوق، معانی الاخبار، ۱۳۶۱ش، ۲۲.</ref> در روایتی، قلم اولین مخلوق آفرینش معرفی شده<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ۱۳۶۳ش، ج۱۸، ص۶۱۶.</ref> و پیامبر(ص) نیز در حدیثی، نون و قلم را دو فرشته از جنس نور معرفی کرده است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ۱۳۶۳ش، ج۱۹، ص۶۳۰.</ref> در حدیثی از [[امام کاظم(ع)]] نقل شده که نون، نامی برای [[پیامبر(ص)]] و قلم نامی برای [[امیرالمؤمنین]] است.<ref>حسینی بحرانی، البرهان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۵۴.</ref>

[[علامه طباطبایی]] در این باره می‌گوید تفاسیری که برای واژگان قرآنی همانند [[لوح محفوظ|لوح]]، قلم، [[کرسی]] و [[عرش]] در [[روایات]] بیان شده، از باب تمثیل و برای نزدیک کردن معارف حقیقی به فهم مردم در قالب امور محسوس است.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۸، ص۱۶، به نقل از رستمی وآل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۴.</ref>

بنا بر باور [[عارفان اسلامی]]، کتاب آفرینش از کلمات وجودی [[خداوند]] تشکیل شده و واژه‌های لوح و «قلم» مرتبه و معنای وجودی دارند.<ref>زمانی، «جایگاه لوح و قلم در جهان‌شناسی عرفانی ابن عربی و عطار نیشابوری»، ص۱۱۶.</ref> به اعتقاد آنان، اولین موجودی که خداوند خلق کرده، قلم اعلی (قلم آفرینش) است.<ref>ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۱، ص۱۳۹، به نقل از زمانی، «جایگاه لوح و قلم در جهان‌شناسی عرفانی ابن عربی و عطار نیشابوری»، ص۱۱۹.</ref>

[[ابن ترکه]] می‌گوید اولین موجودی که خلق شده، از آن جهت که تدوین و نگارش جهان هستی بر عهده اوست «قلم اعلی» و از آن جهت که خازن و حفیظ است «عقل اول» نام دارد.<ref>ابن ترکه اصفهانی، شرح فصوص الحکم، ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>

==پانویس==

==منابع==

*ابن ترکه اصفهانی، علی بن محمد، شرح فصوص الحکم، قم، نشر بیدار، ۱۳۷۸ش.

== پیوند به بیرون==

[http://ensani.ir/fa/content/335929/default.aspx «جایگاه لوح و قلم در جهان‌شناسی ابن عربی و عطار نیشابوری».]

<onlyinclude>{{درجه‌بندی

  | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل