Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۰۶
ویرایش
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
=== آغاز مرجعیت با صاحب جواهر=== | === آغاز مرجعیت با صاحب جواهر=== | ||
به گفته برخی پژوهشگران، نخستین دوره مرجعیت متنفذ و فراگیر در بین شیعیان متعلق به [[حوزه علمیه نجف]] است و با [[محمد حسن نجفی]] معروف به صاحب جواهر( | به گفته برخی پژوهشگران، نخستین دوره مرجعیت متنفذ و فراگیر در بین شیعیان متعلق به [[حوزه علمیه نجف]] است و با [[محمد حسن نجفی]] معروف به صاحب جواهر(درگذشته ۱۲۶۶ق) آغاز میشود.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۲. ربانی خوراسگانی، نهاد مرجعیت شیعه، ص۱۱۵</ref> او قضاوت بر اساس تقلید را جایز میدانست و شاگردان بسیاری در ایران داشت.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۵۹</ref> که در واقع مُروّجان مرجعیت و فتاوای او محسوب میشدند. | ||
بعد از صاحب جواهر نیز مرجعیت شیعه همچنان در عراق و حوزه علمیه نجف مستقر بود و مجتهدانی چون شیخ [[مرتضی انصاری]] (م۱۲۸۱ق) که شاگرد صاحب جواهر بود و [[میرزای شیرازی|محمد حسن شیرازی]] (م۱۳۱۲ق) صاحب فتوای [[تحریم تنباکو]] مشهورترین و متنفذترین ایشان هستند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۲-۸۳</ref> | بعد از صاحب جواهر نیز مرجعیت شیعه همچنان در عراق و حوزه علمیه نجف مستقر بود و مجتهدانی چون شیخ [[مرتضی انصاری]] (م۱۲۸۱ق) که شاگرد صاحب جواهر بود و [[میرزای شیرازی|محمد حسن شیرازی]] (م۱۳۱۲ق) صاحب فتوای [[تحریم تنباکو]] مشهورترین و متنفذترین ایشان هستند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۲-۸۳</ref> | ||
خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
[[نهضت مشروطه ایران|نهضت مشروطه]] در ایران باعث دخالت صریح مراجع تقلید در مسائل سیاسی شد. [[آخوند خراسانی]] و [[سید محمد کاظم یزدی]] صاحب کتاب [[عروة الوثقی]] مراجع مهم این دوره هر دو ایرانی و ساکن نجف بودند و البته در موضوع مشروطیت در دو قطب مخالف هم بودند. خراسانی فتوای مشروطه را صادر کرد و یزدی با آن مخالفت کرد. | [[نهضت مشروطه ایران|نهضت مشروطه]] در ایران باعث دخالت صریح مراجع تقلید در مسائل سیاسی شد. [[آخوند خراسانی]] و [[سید محمد کاظم یزدی]] صاحب کتاب [[عروة الوثقی]] مراجع مهم این دوره هر دو ایرانی و ساکن نجف بودند و البته در موضوع مشروطیت در دو قطب مخالف هم بودند. خراسانی فتوای مشروطه را صادر کرد و یزدی با آن مخالفت کرد. | ||
در سال ۱۳۳۷ق و سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی]] در قم دوران جدید حیات حوزه علمیه قم شروع شد. این سال با درگذشت سید یزدی مصادف شد. با شکلگیری حوزه علمیه قم و درگذشت سید یزدی و [[شیخ الشریعه اصفهانی]] (۱۳۳۹ق) بخشی از مرجعیت شیعه به ایران و شخص حائری منتقل شد. سکونت [[سید حسین بروجردی]] در سال ۱۳۲۴ش (۱۳۶۳ق) در قم و فعالیتهای او باعث رونق گرفتن این حوزه علمیه شد. بعد از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]]( | در سال ۱۳۳۷ق و سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی]] در قم دوران جدید حیات حوزه علمیه قم شروع شد. این سال با درگذشت سید یزدی مصادف شد. با شکلگیری حوزه علمیه قم و درگذشت سید یزدی و [[شیخ الشریعه اصفهانی]] (۱۳۳۹ق) بخشی از مرجعیت شیعه به ایران و شخص حائری منتقل شد. سکونت [[سید حسین بروجردی]] در سال ۱۳۲۴ش (۱۳۶۳ق) در قم و فعالیتهای او باعث رونق گرفتن این حوزه علمیه شد. بعد از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]](درگذشته ۱۳۲۵ش) که ساکن نجف بود بروجردی تا سال ۱۳۴۰ش، مرجع شاخص شیعیان بهشمار میآمد.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۷۹. آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۰۴</ref> | ||
[[پرونده:نمودار مراجع تقلید بعد از درگذشت آیت الله بروجردی تا درگذشت آیت الله اراکی.jpg|راست|بندانگشتی|مراجع تقلید شیعه بعد از بروجردی ۱۳۴۰ش تا اراکی ۱۳۷۳ش]] | [[پرونده:نمودار مراجع تقلید بعد از درگذشت آیت الله بروجردی تا درگذشت آیت الله اراکی.jpg|راست|بندانگشتی|مراجع تقلید شیعه بعد از بروجردی ۱۳۴۰ش تا اراکی ۱۳۷۳ش]] | ||
پس از آیت الله بروجردی، مرجعیت متمرکزی وجود نداشت و مراجع متعددی در ایران و عراق مورد توجه شیعیان بودند.<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷۳</ref> هرچند در سالهای اولیه این دوران، [[سید محسن حکیم]] ( | پس از آیت الله بروجردی، مرجعیت متمرکزی وجود نداشت و مراجع متعددی در ایران و عراق مورد توجه شیعیان بودند.<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷۳</ref> هرچند در سالهای اولیه این دوران، [[سید محسن حکیم]] (درگذشته ۱۳۹۰ق) که ساکن نجف بود بیش از دیگران مورد اقبال بود.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۸۱</ref> و بلکه به گفته برخی از پژوهشگران بالاترین مرجع در آن دوره بهشمار میآمد.<ref>آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۰۹</ref> در اواخر این دوران ۳۳ ساله [[سید روح الله خمینی]] (درگذشته ۱۴۰۹ق) بنیانگذار [[جمهوری اسلامی ایران]] مقبولترین مرجع ساکن ایران و [[سید ابوالقاسم خوئی]] متنفذترین مرجع ساکن نجف محسوب میشد.<ref>آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۱۱</ref> | ||
پس از درگذشت سید ابوالقاسم خویی در ۱۴۱۳ق (۱۳۷۰ش) در فاصلهای سه ساله مرجعیت فراگیر شیعه در [[حوزه علمیه قم]] متمرکز بود. دلیل این وضعیت را میتوان درگذشت مراجع نجف، [[معاودین|اخراج بسیاری از تحصیلکردگان ایرانی از نجف]] و محدودیتهای اعمال شده از سوی حزب حاکم بعث در عراق دانست. مهاجرت اجباری ایرانیان ساکن نجف باعث سکونت بسیاری از آنان در قم و ضعیف شدن حوزه علمیه نجف شد. [[سید محمد رضا گلپایگانی]] و [[محمد علی اراکی]] دو مرجع تقلید مشهور این دوره نه چندان طولانی بودند. | پس از درگذشت سید ابوالقاسم خویی در ۱۴۱۳ق (۱۳۷۰ش) در فاصلهای سه ساله مرجعیت فراگیر شیعه در [[حوزه علمیه قم]] متمرکز بود. دلیل این وضعیت را میتوان درگذشت مراجع نجف، [[معاودین|اخراج بسیاری از تحصیلکردگان ایرانی از نجف]] و محدودیتهای اعمال شده از سوی حزب حاکم بعث در عراق دانست. مهاجرت اجباری ایرانیان ساکن نجف باعث سکونت بسیاری از آنان در قم و ضعیف شدن حوزه علمیه نجف شد. [[سید محمد رضا گلپایگانی]] و [[محمد علی اراکی]] دو مرجع تقلید مشهور این دوره نه چندان طولانی بودند. | ||
خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
مرجعیت به شکل متمرکز در قرن ۱۳ قمری از حوزه علمیه نجف و با [[محمد حسن نجفی|صاحب جواهر]] و [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] آغاز شد. و از آن تاریخ همیشه در عراق و به ویژه در نجف مراجع تقلید شیعه حضور داشتهاند. علاوه بر نجف گاه در کربلا نیز افرادی مورد مراجعه شیعیان بوده و به عنوان مرجع تقلید شناخته میشدند. در دوران میرزای شیرازی مرجعیت شیعه به [[حوزه علمیه سامرا|سامرا]] منتقل شد. [[آخوند خراسانی]]، [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید کاظم یزدی]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی]] (م۱۳۶۵ق)، مراجع شاخص و شناخته شده در دوران بعد از میرزای شیرازی هستند. | مرجعیت به شکل متمرکز در قرن ۱۳ قمری از حوزه علمیه نجف و با [[محمد حسن نجفی|صاحب جواهر]] و [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] آغاز شد. و از آن تاریخ همیشه در عراق و به ویژه در نجف مراجع تقلید شیعه حضور داشتهاند. علاوه بر نجف گاه در کربلا نیز افرادی مورد مراجعه شیعیان بوده و به عنوان مرجع تقلید شناخته میشدند. در دوران میرزای شیرازی مرجعیت شیعه به [[حوزه علمیه سامرا|سامرا]] منتقل شد. [[آخوند خراسانی]]، [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید کاظم یزدی]]، [[سید ابوالحسن اصفهانی]] (م۱۳۶۵ق)، مراجع شاخص و شناخته شده در دوران بعد از میرزای شیرازی هستند. | ||
در سالهای ۱۳۶۵-۱۳۸۰ق مرجعیت بیشتر در اختیار آیت الله بروجردی و در قم بود ولی همزمان [[سید محسن حکیم]]( | در سالهای ۱۳۶۵-۱۳۸۰ق مرجعیت بیشتر در اختیار آیت الله بروجردی و در قم بود ولی همزمان [[سید محسن حکیم]](درگذشته ۱۳۴۹ش) و [[سید محمود حسینی شاهرودی]](درگذشته ۱۳۵۳ش) مورد مراجعه گروهی از شیعیان بودند. با درگذشت آيت الله بروجردی در سال ۱۳۴۰شمسی، حکیم و شاهرودی و [[سید ابوالقاسم خوئی]](درگذشته ۱۳۷۰ش) عهدهدار مرجعیت در حوزه نجف شدند. فاصله زیاد بین درگذشت شاهرودی و خوئی باعث شد سید ابوالقاسم خوئی به یکی از متنفذترین مراجع تقلید شیعه تبدیل شود. در سالهای [[۱۳۴۴ش]] تا ۱۳۵۷ش آیت الله [[سید روح الله موسوی خمینی|سید روحالله خمینی]] نیز از ایران به عراق تبعید شده و ساکن نجف بود. | ||
پس از [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] حکومت عراق سختگیریهای بیشتری بر حوزه نجف اعمال کرد. در سالهای نخست بعد از درگذشت خوئی و نیز محمد علی اراکی، دو تن از شاگردان خوئی ([[علی غروی تبریزی]] و [[مرتضی بروجردی]]) که به عنوان مرجع مطرح بودند هدف [[ترور]] قرار گرفته و کشته شدند. مدتی بعد نیز [[سید محمد صدر]] که از شاگردان [[سید محمد باقر صدر]] بود و مرجعیت او مورد قبول گروهی از شیعیان قرار گرفته بود کشته شد. این ترورها و فشارها عملا حوزه علمیه نجف را در انزوا قرار داد. با این حال همچنان بخشی از مرجعیت شیعه در حوزه نجف باقی ماند. | پس از [[انتفاضه شعبانیه عراق|انتفاضه شعبانیه]] حکومت عراق سختگیریهای بیشتری بر حوزه نجف اعمال کرد. در سالهای نخست بعد از درگذشت خوئی و نیز محمد علی اراکی، دو تن از شاگردان خوئی ([[علی غروی تبریزی]] و [[مرتضی بروجردی]]) که به عنوان مرجع مطرح بودند هدف [[ترور]] قرار گرفته و کشته شدند. مدتی بعد نیز [[سید محمد صدر]] که از شاگردان [[سید محمد باقر صدر]] بود و مرجعیت او مورد قبول گروهی از شیعیان قرار گرفته بود کشته شد. این ترورها و فشارها عملا حوزه علمیه نجف را در انزوا قرار داد. با این حال همچنان بخشی از مرجعیت شیعه در حوزه نجف باقی ماند. | ||
خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
=== حوزه علمیه قم=== | === حوزه علمیه قم=== | ||
حوزه علمیه قم در دوران متاخر خود با ورود و سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی]] در سال ۱۳۴۰ق(۱۳۰۰ش) شکل گرفت. <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، مقدمه، ج۲، ص۴۴۹</ref> با ورود او به قم بخشی از مرجعیت شیعه به ایران منتقل شد. <ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیة، ج۶، ص۱۱۳-۱۱۴</ref> او تا سال ۱۳۱۵ش زنده بود. بعد از او سه تن از مدرسان و بزرگان حوزه قم به نامهای [[سید صدرالدین صدر]]، [[سید | حوزه علمیه قم در دوران متاخر خود با ورود و سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی]] در سال ۱۳۴۰ق(۱۳۰۰ش) شکل گرفت. <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، مقدمه، ج۲، ص۴۴۹</ref> با ورود او به قم بخشی از مرجعیت شیعه به ایران منتقل شد. <ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیة، ج۶، ص۱۱۳-۱۱۴</ref> او تا سال ۱۳۱۵ش زنده بود. بعد از او سه تن از مدرسان و بزرگان حوزه قم به نامهای [[سید صدرالدین صدر]]، [[سید محمدتقی خوانساری]] و [[سید محمد حجت]] اداره حوزه را بر عهده گرفتند. هیچ یک از این سه تن مرجعیت فراگیری نداشتند. در این دوران مرجعیت عمده در [[حوزه علمیه نجف]] و بر عهده [[سید ابوالحسن اصفهانی]](درگذشته ۱۳۶۵ق) بود.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۴</ref> | ||
با پیگیری و دعوت گروهی از علمای حوزه علمیه قم در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] [[سید حسین طباطبائی بروجردی]] که از شاگردان [[آخوند خراسانی]] بود به قم آمد. او بعد از اصفهانی تا سال ۱۳۴۰ش مرجعیت بسیار گستردهای داشت<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷۳</ref> و به گفته نویسنده کتاب تاریخ حوزههای علمیه، در اواخر عمر او مرجع متنفذ دیگری در عراق یا ایران وجود نداشت.<ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیة، ج۶، ص۱۴۶</ref> | با پیگیری و دعوت گروهی از علمای حوزه علمیه قم در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری شمسی|۱۳۲۳ش]] [[سید حسین طباطبائی بروجردی]] که از شاگردان [[آخوند خراسانی]] بود به قم آمد. او بعد از اصفهانی تا سال ۱۳۴۰ش مرجعیت بسیار گستردهای داشت<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷۳</ref> و به گفته نویسنده کتاب تاریخ حوزههای علمیه، در اواخر عمر او مرجع متنفذ دیگری در عراق یا ایران وجود نداشت.<ref>آل قاسم، تاریخ الحوزات العلمیة، ج۶، ص۱۴۶</ref> | ||
حضور بروجردی حوزه علمیه قم را رونق داده بود.پس از درگذشت او چند نفر در ایران و عراق به عنوان مرجع تقلید مطرح شدند. در ایران به جز [[سید محمد هادی میلانی|آیت الله میلانی]] که ساکن مشهد بود سایر مراجع جزو [[مجتهدان]] حوزه علمیه قم بودند. مشهورترین ایشان عبارت بودند از: [[سید احمد خوانساری]] ( | حضور بروجردی حوزه علمیه قم را رونق داده بود.پس از درگذشت او چند نفر در ایران و عراق به عنوان مرجع تقلید مطرح شدند. در ایران به جز [[سید محمد هادی میلانی|آیت الله میلانی]] که ساکن مشهد بود سایر مراجع جزو [[مجتهدان]] حوزه علمیه قم بودند. مشهورترین ایشان عبارت بودند از: [[سید احمد خوانساری]] (درگذشته ۱۳۶۴ش)، [[سید کاظم شریعتمداری]] (درگذشته ۱۳۶۵ش)، [[سید روحالله موسوی خمینی|سید روح الله خمینی]] (درگذشته ۱۳۶۸ ش)، [[سید شهابالدین مرعشی نجفی]] (درگذشته ۱۳۶۹ش) و [[سید محمدرضا گلپایگانی]] (درگذشته ۱۳۷۲ش). <ref>رک: جعفریان، جریانها و سازمانها، ص۲۸۱</ref> روزنامه کیهان دو روز بعد از درگذشت آیت الله بروجردی در گزارشی از اوضاع مرجعیت اسامی برخی از [[مجتهدان]] شیعه که احتمال مرجعیت آنان میرفت منتشر کرد. <ref>روحانی، نهضت امام خمینی، ۱۳۸۶ش، ص۷۷ و ص۱۲۳۸ سند شماره ۱۱</ref> | ||
در سالهای دهه ۱۳۵۰ش حکومت عراق بسیاری از ایرانیان ساکن عراق را اخراج کرد و همین عامل سبب ورود گروهی از اساتید و طلاب حوزه نجف به ایران به ویژه حوزه علمیه قم شد. (رک:[[معاودین]]). این حرکت به همراه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و نیز سختگیریهای حکومت بعثی بر حوزه نجف آينده مرجعیت را تحت تاثیر قرار داد و به مرور نقش ایران در مرجعیت پررنگتر شد. | در سالهای دهه ۱۳۵۰ش حکومت عراق بسیاری از ایرانیان ساکن عراق را اخراج کرد و همین عامل سبب ورود گروهی از اساتید و طلاب حوزه نجف به ایران به ویژه حوزه علمیه قم شد. (رک:[[معاودین]]). این حرکت به همراه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و نیز سختگیریهای حکومت بعثی بر حوزه نجف آينده مرجعیت را تحت تاثیر قرار داد و به مرور نقش ایران در مرجعیت پررنگتر شد. | ||
[[پرونده:اعلام مرجعیت در روزنامه اطلاعات.jpg|بندانگشتی|300px|تصویر صفحه اول روزنامه اطلاعات و اعلام [[مرجعیت]] بعد از درگذشت آیت الله [[محمدعلی اراکی]]]] | [[پرونده:اعلام مرجعیت در روزنامه اطلاعات.jpg|بندانگشتی|300px|تصویر صفحه اول روزنامه اطلاعات و اعلام [[مرجعیت]] بعد از درگذشت آیت الله [[محمدعلی اراکی]]]] | ||
در سال ۱۳۷۳ش [[محمد علی اراکی]] آخرین بازمانده از شاگردان عبدالکریم حائری نیز درگذشت. از این پس افراد متعددی که بیشتر آنها شاگردان بروجردی و خوئی بودند به عنوان مرجع تقلید مطرح شدند. و هر چند برخی از آنها [[تقلید (فقه)|مقلدان]] بیشتری دارند ولی هیچ یک مرجعیت فراگیر جهانی ندارند. مشهورترین مراجع زنده در (اردیبهشت | در سال ۱۳۷۳ش [[محمد علی اراکی]] آخرین بازمانده از شاگردان عبدالکریم حائری نیز درگذشت. از این پس افراد متعددی که بیشتر آنها شاگردان بروجردی و خوئی بودند به عنوان مرجع تقلید مطرح شدند. و هر چند برخی از آنها [[تقلید (فقه)|مقلدان]] بیشتری دارند ولی هیچ یک مرجعیت فراگیر جهانی ندارند. مشهورترین مراجع زنده در (اردیبهشت ۱۴۰۱ش) عبارتند از: [[حسین وحید خراسانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی]]، [[سید علی خامنهای]] و [[ناصر مکارم شیرازی]] در ایران و [[سید علی سیستانی]] در عراق. | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== |