مرجع تقلید: تفاوت میان نسخه‌ها

پیش از این دوران، شیعیان معمولا بر اساس [[فتوا|فتاوای]] عالمان ساکن در منطقه سکونت خود عمل می‌کردند و مرجع شاخصی که اکثریت شیعیان جهان از او [[تقلید]] کنند وجود نداشته است.<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ص۸۳</ref>

به گفته برخی پژوهشگران، نخستین دوره مرجعیت متنفذ و فراگیر در بین شیعیان متعلق به [[حوزه علمیه نجف]] است و با [[محمد حسن نجفی]] معروف به صاحب جواهر(م ۱۲۶۶ق) آغاز می‌شود.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۲. ربانی خوراسگانی، نهاد مرجعیت شیعه، ص۱۱۵</ref> او قضاوت بر اساس تقلید را جایز می‌دانست و شاگردان بسیاری در ایران داشت.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۵۹</ref> که در واقع مروجان مرجعیت و فتاوای او محسوب می‌شدند.

بعد از صاحب جواهر نیز مرجعیت شیعه هم‌چنان در عراق و حوزه علمیه نجف مستقر بود و مجتهدانی چون شیخ [[مرتضی انصاری]] (م۱۲۸۱ق) که شاگرد صاحب جواهر بود و [[میرزای شیرازی|محمد حسن شیرازی]] (م۱۳۱۲ق) صاحب فتوای [[تحریم تنباکو]] مشهورترین و متنفذترین ایشان هستند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۸۲-۸۳</ref>

در سال ۱۳۳۷ق و سکونت [[عبدالکریم حائری یزدی]] در قم دوران جدید حیات حوزه علمیه قم شروع شد. این سال با درگذشت سید یزدی مصادف شد. با شکل‌گیری حوزه علمیه قم و درگذشت سید یزدی و [[شیخ الشریعه اصفهانی]] (۱۳۳۹ق) بخشی از مرجعیت شیعه به ایران و شخص حائری منتقل شد. سکونت [[سید حسین بروجردی]] در سال ۱۳۲۴ش (۱۳۶۳ق) در قم و فعالیت‌های او باعث رونق گرفتن این حوزه علمیه شد. بعد از درگذشت [[سید ابوالحسن اصفهانی]](م ۱۳۲۵ش) که ساکن نجف بود  بروجردی تا  سال ۱۳۴۰ش، مرجع شاخص شیعیان به‌شمار می‌آمد.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۷۹. آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۰۴</ref>

پس از آیت الله بروجردی، مرجعیت متمرکزی وجود نداشت و مراجع متعددی در ایران و عراق مورد توجه شیعیان بودند.<ref>قربانی، تاریخ تقلید در شیعه، ۱۳۹۴ش، ص۳۷۳</ref> هرچند در سال‌های اولیه این دوران، [[سید محسن حکیم]] (م ۱۳۹۰ق) که ساکن نجف بود بیش از دیگران مورد اقبال بود.<ref>جعفریان، تشیع در عراق مرجعیت و ایران، ۱۳۸۶ش، ص۸۱</ref> و بلکه به گفته برخی از پژوهش‌گران بالاترین مرجع در آن دوره به‌شمار می‌آمد.<ref>آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۰۹</ref> در اواخر این دوران ۳۳ ساله [[سید روح الله خمینی]] (م ۱۴۰۹ق) بنیانگذار [[جمهوری اسلامی ایران]] مقبول‌ترین مرجع ساکن ایران و [[سید ابوالقاسم خوئی]] متنفذترین مرجع ساکن نجف محسوب می‌شد.<ref>آل قاسم، تطور حرکة الاجتهاد، الطبعة الثالثة، ص۴۱۱</ref>

پس از درگذشت سید ابوالقاسم خویی در ۱۴۱۳ق (۱۳۷۰ش) در فاصله‌ای سه ساله مرجعیت فراگیر شیعه در [[حوزه علمیه قم]] متمرکز بود. دلیل این وضعیت را می‌توان درگذشت مراجع نجف، [[معاودین|اخراج بسیاری از تحصیل‌کردگان ایرانی از نجف]] و محدودیت‌های اعمال شده از سوی حزب حاکم بعث در عراق دانست. مهاجرت اجباری ایرانیان ساکن نجف باعث سکونت بسیاری از آنان در قم و ضعیف شدن حوزه علمیه نجف شد. [[سید محمد رضا گلپایگانی]] و [[محمد علی اراکی]] دو مرجع تقلید مشهور این دوره نه چندان طولانی بودند.