تغییر قبله: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Ahmadnazem (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Ahmadnazem (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
پس از این تغییر، زبان یهود و برخی مسلمانان سطحی‌نگر به اعتراض باز شد و خداوند در پاسخ آنان آیه زیر را نازل کرد: | پس از این تغییر، زبان یهود و برخی مسلمانان سطحی‌نگر به اعتراض باز شد و خداوند در پاسخ آنان آیه زیر را نازل کرد: | ||
<blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}|ترجمه=به زودی بیخردان مردم می‌گویند چه چیز ایشان را از قبله‌ای که بر آن بودند برگرداند؟! بگو: خاور و باختر از آن خداست؛ او هر که را می‌خواهد به راه راست هدایت می‌کند.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | <blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| سَيَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كَانُواْ عَلَيْهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ}}|ترجمه=به زودی بیخردان مردم می‌گویند چه چیز ایشان را از قبله‌ای که بر آن بودند برگرداند؟! بگو: خاور و باختر از آن خداست؛ او هر که را می‌خواهد به راه راست هدایت می‌کند.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | ||
===سبب نزول=== | ===سبب نزول=== | ||
*بنابر منابع تفسیری، سبب نزول آیه قبله، تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به کعبه بوده است. پس از هجرت مسلمانان به مدینه، ساکنان یهودی این شهر از توجه مسلمانان به بیت المقدس به عنوان دلیلی بر اصالت نداشتن آیین اسلام یاد می‌کردند. آنان اظهار می‌داشتند که اگر پیامبر اسلام [[شریعت|شریعتی]] مستقل آورده، چرا به سوی قبله ما [[نماز]] می‌گزارد؟<ref> جامع البیان، ج۲، ص۲۹؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۸؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۹۸.</ref> از روایات بر می‌آید که این عامل و عواملی دیگر، موجب شده بود تا پیامبر(ص) آرزو کند کعبه قبله مسلمانان باشد؛ اما او برای رعایت ادب در پیشگاه الهی هیچگاه خواسته‌اش را به زبان نیاورد.<ref> روض الجنان، ج۲، ص۲۰۸؛ طبرسی، مجمع البیان، 1، 420؛ طباطبایی، المیزان، 1، 490.</ref> آیۀ «قَد نَرَی تَقَلُّبَ وَجهِکَ فِی السَّمَاء...» به انتظار پیامبر(ص) برای تغییر قبله اشاره دارد.<ref>. نک: جامع البیان، ج۲، ص۲۸؛ اسباب النزول، ص۲۷؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۳؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۹۸؛ المیزان، ج۱، ص۳۵.</ref> | *بنابر منابع تفسیری، سبب نزول آیه قبله، تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به کعبه بوده است. پس از [[هجرت]] مسلمانان به مدینه، ساکنان یهودی این شهر از توجه مسلمانان به بیت المقدس به عنوان دلیلی بر اصالت نداشتن آیین اسلام یاد می‌کردند. آنان اظهار می‌داشتند که اگر پیامبر اسلام [[شریعت|شریعتی]] مستقل آورده، چرا به سوی قبله ما [[نماز]] می‌گزارد؟<ref> جامع البیان، ج۲، ص۲۹؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۸؛ تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۹۸.</ref> از روایات بر می‌آید که این عامل و عواملی دیگر، موجب شده بود تا پیامبر(ص) آرزو کند کعبه قبله مسلمانان باشد؛ اما او برای رعایت ادب در پیشگاه الهی هیچگاه خواسته‌اش را به زبان نیاورد.<ref> روض الجنان، ج۲، ص۲۰۸؛ طبرسی، مجمع البیان، 1، 420؛ طباطبایی، المیزان، 1، 490.</ref> آیۀ «قَد نَرَی تَقَلُّبَ وَجهِکَ فِی السَّمَاء...» به انتظار پیامبر(ص) برای تغییر قبله اشاره دارد.<ref>. نک: جامع البیان، ج۲، ص۲۸؛ اسباب النزول، ص۲۷؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۳؛ بحار الانوار، ج۱۹، ص۱۹۸؛ المیزان، ج۱، ص۳۵.</ref> | ||
*[[ | *[[تفسیر|مفسران]] در سببِ نگاه کردن پیامبر(ص) به آسمان دو نظر دارند: | ||
# پیش‌تر به پیامبر(ص) وعده تغییر قبله داده شده بود و بدین رو به آسمان نگاه می کرد و در انتظار نزول [[جبرئیل]] و آوردن حکم تغییر قبله بود. | # پیش‌تر به پیامبر(ص) وعده تغییر قبله داده شده بود و بدین رو به آسمان نگاه می کرد و در انتظار نزول [[جبرئیل]] و آوردن حکم تغییر قبله بود. | ||
# پیامبر(ص) آرزوی تغییر قبله را بر زبان نیاورد و به آسمان می‌نگریست و منتظر بود؛ زیرا برای پیامبران جایز نیست بی‌اذن الهی چیزی را از خداوند بخواهند.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۲؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۱۲۲- ۱۲۳.</ref> | # پیامبر(ص) آرزوی تغییر قبله را بر زبان نیاورد و به آسمان می‌نگریست و منتظر بود؛ زیرا برای پیامبران جایز نیست بی‌اذن الهی چیزی را از خداوند بخواهند.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۲؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۱۲۲- ۱۲۳.</ref> | ||
*بر پایه بعضی روایات، به سوی دو قبله نماز گزاردن پیامبر(ص) و تغییر قبله، از نشانه‌های آخرین پیامبر است که انبیای پیشین، [[بعثت]] او را با یادکرد این نشانه بشارت داده بودند و علمای [[یهود]] و [[مسیحیت|نصارا]] به حقانیت این تغییر آگاهی داشتند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج۲، ص۱۰؛ روض الجنان، ج۲، ص۱۹۵.</ref> | *بر پایه بعضی روایات، به سوی دو قبله نماز گزاردن پیامبر(ص) و تغییر قبله، از نشانه‌های آخرین پیامبر است که انبیای پیشین، [[بعثت]] او را با یادکرد این نشانه بشارت داده بودند و علمای [[یهود]] و [[مسیحیت|نصارا]] به حقانیت این تغییر آگاهی داشتند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج۲، ص۱۰؛ روض الجنان، ج۲، ص۱۹۵.</ref> | ||
*[[آیه قبله]] ناسخ حکمِ قبله بودن بیت المقدس است.<ref> تفسیر بغوی، ج۱، ص۱۲۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۳؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۷.</ref> به گفته [[ابن عباس]]، نخستین حکم [[نسخ]] شده در [[قرآن]] مربوط به [[قبله]] است.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۸؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۲۰.</ref> | *[[آیه قبله]] ناسخ حکمِ قبله بودن بیت المقدس است.<ref> تفسیر بغوی، ج۱، ص۱۲۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۳؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۷.</ref> به گفته [[ابن عباس]]، نخستین حکم [[نسخ]] شده در [[قرآن]] مربوط به [[قبله]] است.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۸؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۲۰.</ref> | ||
*درباره آنچه با | *درباره آنچه با آیه قبله نسخ شده، دو نظر وجود دارد: | ||
#در قرآن از روی کردن به سوی بیت المقدس در نماز یاد نشده، بلکه چنین حکمی در روایات آمده است. از این رو، باید گفت آیه قبله، ناسخ سُنّت است.{{مدرک}} | #در قرآن از روی کردن به سوی بیت المقدس در نماز یاد نشده، بلکه چنین حکمی در روایات آمده است. از این رو، باید گفت آیه قبله، ناسخ سُنّت است.{{مدرک}} | ||
#روی کردن به سمت بیت المقدس با آیه «وَلِلَّهِ المَشرِقُ وَالمَغرِبُ فَأَینَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجهُ اللَّهِ...» (بقره، ۱۱۵) تشریع و سپس این آیه با آیه قبله نسخ شده است.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۸؛ روض الجنان، ج۲، ص۱۲۴؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۲۰.</ref> | #روی کردن به سمت بیت المقدس با آیه «وَلِلَّهِ المَشرِقُ وَالمَغرِبُ فَأَینَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجهُ اللَّهِ...» (بقره، ۱۱۵) تشریع و سپس این آیه با آیه قبله نسخ شده است.<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۳۵۸؛ روض الجنان، ج۲، ص۱۲۴؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۲۰.</ref> | ||
===زمان نزول=== | ===زمان نزول=== | ||
مفسران درباره زمان نزول آیه قبله و تغییر آن اتفاق نظر ندارند و زمان آن را بین ۶<ref> جامع البیان، ج۲، ص۲۸؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۴.</ref> تا ۱۹<ref> وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۷۸؛ المیزان، ج۱، ص۳۳۳.</ref> ماه پس از هجرت یاد کرده‌اند. گروهی از مفسران با توجه به تاریخ تغییر [[قبله]] که در ماه [[رجب]] سال دوم | مفسران درباره زمان نزول آیه قبله و تغییر آن اتفاق نظر ندارند و زمان آن را بین ۶ <ref> جامع البیان، ج۲، ص۲۸؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۴.</ref> تا ۱۹ <ref> وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۷۸؛ المیزان، ج۱، ص۳۳۳.</ref> ماه پس از هجرت یاد کرده‌اند. گروهی از مفسران با توجه به تاریخ تغییر [[قبله]] که در ماه [[رجب]] [[سال دوم هجری|سال دوم هجرت]] بوده، صحیح‌ترین زمان را ۱۷ ماه پس از هجرت می‌دانند.<ref> المیزان، ج۱، ص۳۳۱.</ref> نیز در این که آیه تغییر قبله بین [[نماز]] صبح، ظهر یا عصر نازل شده، اختلاف نظر است.<ref> الطبقات، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷؛ تفسیر بغوی، ج۱، ص۱۲۵.</ref> | ||
===مکان نزول=== | ===مکان نزول=== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۲: | ||
===مشکل تغییر قبله در حال نماز جماعت=== | ===مشکل تغییر قبله در حال نماز جماعت=== | ||
*[[بیت المقدس]] در سمت شمال [[مدینه]] و [[مسجدالحرام]] در جهت جنوب آن است. از این رو، پیامبر(ص) به عکس آن جهت که روی بدان داشت، چرخید.<ref> الدرة الثمینه، ص۱۲۶.</ref> | *[[بیت المقدس]] در سمت شمال [[مدینه]] و [[مسجدالحرام]] در جهت جنوب آن است. از این رو، پیامبر(ص) به عکس آن جهت که روی بدان داشت، چرخید.<ref> الدرة الثمینه، ص۱۲۶.</ref> | ||
*گزارش منابع از چگونگی تغییر قبله، شبهه پیش افتادن مأمومان بر امام و نیز زنان بر مردان را پدید می‌آورد.<ref>نک: سبل الهدی، ج۳، ص۳۷۰.</ref> اما بر پایه برخی منابع، پیامبر(ص) پس از | *گزارش منابع از چگونگی تغییر قبله، شبهه پیش افتادن مأمومان بر امام و نیز زنان بر مردان را پدید می‌آورد.<ref>نک: سبل الهدی، ج۳، ص۳۷۰.</ref> اما بر پایه برخی منابع، پیامبر(ص) پس از چرخیدن به سوی کعبه، از جای خود در جلو مسجد به سمت آخر آن حرکت کرد<ref> الدرة الثمینه، ص۱۲۶؛ سبل الهدی، ج۳، ص۳۷۲.</ref> و مأمومان نیز به پیروی از امام جماعت خود، رو به کعبه جا به جا شدند.<ref>الطبقات، ج۱، ص۱۸۶؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۶۹؛ وفاء الوفاء، ج۱، ص۲۷۸.</ref> بر این اساس، امام جماعت تنها به چرخش۱۸۰ یا ۱۶۰<ref> تاریخ و آثار اسلامی، ص۳۰۶.</ref> درجه‌ای اکتفا نکرد؛ زیرا پشت سر امام در [[مسجد]] جایی نبود تا صف مردان و زنان تشکیل شود.<ref> وفاء الوفاء، ج۳، ص۳۷۲.</ref> | ||
==علل تغییر قبله== | ==علل تغییر قبله== | ||
مفسران قرآن کریم علل تغییر قبله را چنین برشمرده‌اند: | مفسران قرآن کریم علل تغییر قبله را چنین برشمرده‌اند: | ||
* در | * در سالهای حضور پیامبر(ص)در مکه، خانه [[کعبه]] محل نگهداری بت‌های [[شرک|مشرکان]] بود. از این رو، پیامبر(ص) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ورزیدند، جدا گشت.<ref> الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | ||
* با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در مدینه، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله بودن بیت المقدس ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد. در این هنگام، قبله به سوی کعبه، کهن‌ترین خانه [[توحید]] و اصیل‌ترین کانون پیامبران، بازگشت. (آل عمران، ۹۶) با صدور حکم تغییر قبله، مسلمانان فرمان یافتند که به سوی کعبه توجه کنند تا از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص شوند.<ref> التبیان، ج۲، ص۵؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴.</ref> | * با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در مدینه، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله بودن بیت المقدس ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد. در این هنگام، قبله به سوی کعبه، کهن‌ترین خانه [[توحید]] و اصیل‌ترین کانون پیامبران، بازگشت. (آل عمران، ۹۶) با صدور حکم تغییر قبله، مسلمانان فرمان یافتند که به سوی کعبه توجه کنند تا از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص شوند.<ref> التبیان، ج۲، ص۵؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴.</ref> | ||
* پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله بودن بیت المقدس سوء استفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰)<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۳.</ref> بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ج1، ص400.</ref> | * پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله بودن بیت المقدس سوء استفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰)<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۳.</ref> بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ج1، ص400.</ref> | ||