تیپو سلطان: تفاوت میان نسخه‌ها

تیپو سلطان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۰۵

۲۰٬۶۲۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۲ مارس ۲۰۲۳

بازنویسی کامل

دیداریویکی‌متن

Hakimi

confirmed، protected، templateeditor

۱۷۹

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{در دست ویرایش ۲|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۱۱]]|سال=[[۱۴۰۱]]|کاربر=Hakimi  }}
 [[پرونده:آرامگاه و مقبره تیپو سلطان. .jpg|بندانگشتی|آرامگاه و مقبره تیپو سلطان]]
-'''فتح علی خان بهادر''' مشهور به '''تیپوسُلْطان''' ([[ذیقعده]] ۱۲۱۳/ ۱۷۹۹)، نیز مشهور به تیپوصاحب و ببرمیسور، آخرین حکمران [[شیعه|شیعۀ]] میسور در جنوب [[هند]] که از ارادتمندان [[امام علی(ع) |امیرالمؤمنین علی(ع)]] بود. وی چندین نبرد با ارتش کمپانی شرقی ([[بریتانیا]]) داشت که در برخی از آن‌ها پیروز گشت.
+'''تیپو سلطان'''، '''فتح علی خان بهادر''' (۱۷۵۰-۱۷۹۹م، ۱۱۶۳-۱۲۱۳ق) آخرین حاکم [[شیعه|شیعی]] سلطنت میسور در جنوب [[هند]] است. وی در قرن هیجده میلادی چندین نبرد با ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا داشت که در برخی از آن‌ها پیروز گشت. او مسلط بر زبانهای متعددی از جمله عربی، فارسی و انگلیسی بوده و زبان رسمی سلطنتش نیز فارسی بوده است۔
+او در ارتش راجای میسور در کنار پدرش حیدرعلی چند می‌جنگد۔ بعد از فوت پدرش وی حاکم میسور می‌شود۔
+در آخرین جنگ سلطنت خداداد میسور علیه بریتانیا بخاطر خیانت برخی نزدیکان وی سلطنت خداداد میسور به پایان می رسد و تیپو کشته می شود۔ او اصلاحات متعددی در زمان حکومت خود انجام داده است.
+تیپو را پایبند به [[نماز]] و [[روزه]] دانسته‌اند و نقل شده که بعد از [[بلوغ]] هیچ نمازی از وی [[اداء|قضا]] نشده است. تیپو سلطان در نهایت از نیروهای انگلیسی شکست خورده و کشته شد.
-تیپو سلطان در نهایت از نیروهای انگلیسی شکست خورده و کشته شد.
+==جایگاه و اهمیت==
+تیپو سلطان پادشاهی شیعه بود<ref>رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، ۲۰۰۶ء، ص ۵۸۴۔</ref> که در هند سالها علیه انگلیسیها جنگید و دو دهه استعمار آنها را به عقب انداخت.<ref>تیپو سلطان، مجله انتظار جوان، آبان ۱۳۷۸ش شماره ۴۰،ص۳۶.</ref>
-==تولد==
+پدرش حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت [[مسلمان]] در ساحل مالابار در جنوب هند<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و مادرش فاطمه بیگم<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔</ref> یا فخرالنساء بیگم دختر نورمعین الدین، از خانواده‌ای محترم بود.<ref>انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref>
-پدرش تیپو حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت [[مسلمان]] در ساحل مالابار در جنوب هند و مادرش دختر نورمعین الدین، از خانواده‌ای محترم بود.<ref>هاردی، مسلمانان هند بریتانیا، ص۱۷؛ استوارت، ص۲۶۱.</ref>
-او در شهر سرینگاپاتام مرکز حکومت میسور به دنیا آمد. در کتابی که غلام محمد، پسر تیپو، آن را تصحیح و بازبینی کرده، تاریخ تولد وی، ۱۱۵۳ق/۱۷۴۰م ذکر شده است.<ref>نک: استوارت، ص۲۶۱؛ قس: بستانی، تاریخ آصف جاهیان (گلزار آصفیه)، ج۶، ص۲۸۲؛ EI2؛ بریتانیکا، XI/792؛ مانسینگه، ص۴۱۶؛ «‌فرهنگ...۲ »، XI/273.</ref>
-==حضور در نظام==
+گفته می‌شود که از اجداد تیپو سلطان شخصی بنام شیخ ولی محمد در قرن دهم هجری زمان حکومت عادلشاهی بیجاپور از [[مکه]] به شهر دکنِ هندوستان آمد.<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۲۶؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref>
-تیپو در نوجوانی آموزش‌های نظامی را از افسران فرانسوی که در خدمت پدرش بودند، فراگرفت.<ref>بریتانیکا، XI/792؛ استوارت، ص۲۶۱.</ref> نخستین تجربۀ نظامی او، فرماندهی سواره نظام در جنگ با مراتهه‌ها در ناحیۀ کرناتک در ۱۱۸۱ق/۱۷۶۷م بود.<ref>استوارت، ص۲۶۲.</ref> در فاصلۀ سالهای ۱۱۸۹-۱۱۹۳ق/۱۷۷۵-۱۷۷۹م که دولت میسور درگیر جنگ با مراتهه‌ها بود، تیپو تجارب نظامی، سیاسی و فرماندهی گرانبهایی کسب کرد.<ref>استوارت، ص۲۶۲.</ref>
+پدربزرگ تیپو در ارتشِ نواب عابد خان<ref>کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۳۴؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.</ref> و پدر وی حیدرعلی در ارتش نندراج سمت‌های مهمی داشتند.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۵۴۔</ref> حیدرعلی مناصب مختلفی همانند سپه‌سالاری و استانداری را برعهده داشت.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق ص۲۳۔</ref> و در آخر فرمانروای میسور شد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۶۵۔</ref>
-==جنگ با انگلیس==
+حیدرعلی جنگهای متعددی علیه مَراهَتَه‌ها و انگلیسی‌ها جنگید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۴۔</ref> او با مرض سرطان در اول محرم سال ۱۱۹۷ق ۷ دسامبر ۱۷۸۲م درگذشت.<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۲۵۷</ref>
-در ژوئیۀ ۱۷۸۰، حیدرعلی خان با ارتش خود به ناحیۀ کرناتک حمله کرد و با نیروهای انگلیسی وارد نبردی شد که
-۴سال به درازا کشید. تیپوسلطان که در این لشکرکشی از فرماندهان مهم سپاه پدر بود، آرکوت را فتح کرد.<ref>استوارت، ص۲۶۳.</ref> در ادامۀ این نبردها، وی نیروهای انگلیسی را به فرماندهی سرهنگ برِیت وِیت در ساحل رودخانۀ کلِرون به سختی شکست داد (۱۸فوریۀ ۱۷۸۲) و مَنگلور را فتح کرد.<ref>استوارت، ص۲۶۳؛ بنرجی، ص۱۹۱.</ref>
-تیپو سلطان همزمان در چند جبهه با انگلیسیان در جنگ بود و پیروزی‌هایی هم بدست آورده بود.<ref>بنرجی، ص۱۹۱.</ref> اما با درگذشت پدرش (۱۱ سپتامبر ۱۷۸۲) به سرینگاپاتام رفت و جانشین پدر شد<ref>بنرجی، ص۱۹۱؛ کرمانی، صص۲-۳.</ref> اما سرانجام مجبور شد با قوای انگلیس قرارداد صلح امضاء کرد.<ref>پاول پرایس، ص۴۶۳؛ کولکه، ۲۲۲۰؛ دنبار، II/387؛ «‌فرهنگ »، XVIII/182.</ref>
+تیپو سلطان را حاکمی روشنفکر و عادل دانسته‌اند که میان هندو و مسلمان هیچ فرقی قائل نمی‌شد<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref> و مناصب مهمی را نیز به هندوها داده بود.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔</ref>
+تیپو در زمان حکومت خویش ضرب سکه به زبان فارسی کرد و دستور داد تمامی نامه‌های دربار، قوانین حکومتی و دستورات سلطنتی به فارسی نوشته و ثبت شود تیپو سلطان به زبان فارسی و اردو نیز شعر می گفت.<ref>نسیم کمپانی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/177339/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی]» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی.</ref>
+اقبال لاهوری کنار قبر تیپو سلطان خلوت می کند و اشعاری را می‌سراید.<ref> [https://ganjoor.net/iqbal/javidname/sh56 «اقبال لاهوری جاویدنامه»]، سایت گنجور</ref>
+==زندگینامه ==
+تیپو سلطان [[۲۹ آبان|۲۰ نوامبر]] سال ۱۷۵۰م، [[۲۰ ذی‌الحجه|۲۰ ذی الحجه]] [[سال ۱۱۶۳ هجری قمری|۱۱۶۳ق]] در دیوانهالی جنوب هند در ۳۳ کلومتری شهر بنگلور به دنیا آمد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔</ref> نام پدر وی حیدر علی و اسم مادرش فاطمه است.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔</ref>
+کلمه تیپو در اسمش از نام صوفی بزرگ مستان شاه تیپو و کلمه «فتح» را از نام پدر بزرگ فتح علی و «علی» را از نام پدرش حیدرعلی اخذ شده است۔<ref>جی آر اعوان، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۴-May-۲۰۱۵/۳۸۱۸۲۴ تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری]، روزنامه نوائے وقت۔</ref>
+در سن پنج سالگی، تحصیلات خودش را آغاز نمود و علاوه بر علوم اسلامی، آموزش زبان عربی، فارسی، تامل، فرانسه و انگلیسی را شروع کرد۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۷۔</ref>
+در سال ۱۵۷۴م تیپو عروسی میکند۔ وی سه تا زن و سیزده فرزند از جمله یک دختر داشت۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۹،۳۶۸۔</ref>
+===حضور در نظام===
+تیپو در نوجوانی آموزش‌های نظامی را از افسران فرانسوی که در خدمت پدرش بودند، فراگرفت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> نخستین تجربۀ نظامی او، فرماندهی سواره نظام در جنگ با مَراهَتَه‌ها در ناحیۀ کَرْنَاتک در ۱۱۸۱ق/۱۷۶۷م بود.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> در سال ۱۷۶۷م مسئولیت هفت هزار لشکر را بر عهده گرفت و علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا در جنگ شرکت کرد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref>
+تیپو و پدرش علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا چهار جنگ علیه بریتانیا جنگیدند.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۸۔</ref>
+بعد از فوت پدرش در ۲۰محرم سال ۱۱۹۶ق ۱۷۸۲م تیپو بر تخت پادشاه نشست.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۰۔</ref>
+و در آخرین جنگ با انگلیسیها در ۴مه ۱۷۹۹م ۲۹دی القعده ۱۲۱۳ق در سن ۴۹سالگی همراه با هزارن سپاه خود به شهادت رسید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۱۔</ref> جنرال هارس درکنار پیکر تیپو می ایستد و با خوشحالی تمام گفت: "از امروز هندوستان مال ماست."<ref>ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء ص۳۴۳</ref>
+بر قبر تیپو سلطان بارگاهی درست شده است که گنبد سلطانی گفته میشود که در لال باغ میسور ایالت کرناتک واقع شده است۔<ref>محمد هاشم اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-تیپو-سلطان-حیات-اور-کارنامے شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے] </ref>
+==جنگ با انگلیس==
+[[پرونده:توپ‌های تیپو سلطان.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|انگریزوں سے جنگ میں تیپو سلطان کے توپ]]
+تیپو در دوران حکومتش با مراهتهها، انگلیسیها و استقلال طلبان جنگ‌های متعددی را جنگید و از چهار جنگ علیه استعمار انگلیسی سه تا در زمان تیپو رخ دادند۔
+اولین جنگ(۱۷۶۶-۱۷۶۹) در زمان حیدرعلی بوقوع پیوست<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref> و در این نبرد حیدرعلی به پیروزی رسید۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۸۶۔</ref>
+دومین جنگ(۱۷۸۰-۱۷۸۴) زمانی بوقوع پیوست که حیدرعلی خان با ارتش خود به ناحیۀ کرناتک حمله کرد و با نیروهای انگلیسی وارد نبردی شد که ۴سال به درازا کشید.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۳۹-۱۴۰۔</ref> تیپوسلطان که در این لشکرکشی از فرماندهان مهم سپاه پدر بود ارکات و بنگلور را فتح کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref> هنوز جنگ ادامه داشت ولی حیدرعلی بخاطر سرطان درگذشت و تیپو سلطان بر تخت نشست.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۵۴-۱۵۵۔</ref> و استعمار انگلیسی در این جنگ نیز شکست خورد۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۹۔</ref>
 ==پایان تیپو==
-[[پرونده:نقطه ای در سرینگاپاتام که بدن تیپو در آن پیدا شد.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|مکانی که بدن تیپو سلطان در آن پیدا شد.]]
+تیپو سلطان در سومین جنگ(۱۲۰۴-۱۲۰۶ق/۱۷۹۰-۱۷۹۲م) علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا با حمله تیپو سلطان به تراوانکور آغاز شد و به دو سال به درازا کشید.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref>
-حملۀ تیپو سلطان به تراوانکور که راجۀ آن از متحدان انگلیسی‌ها بود، انگیزۀ جنگ بزرگ دیگری در میسور شد (۱۲۰۴-۱۲۰۶ق/۱۷۹۰-۱۷۹۲م). این جنگ دو سال به درازا کشید.<ref>نک: کرمانی، صص۷۳-۹۰.</ref> و سرانجام با شکست سنگین تیپو سلطان به پایان رسید (۲۳ فوریۀ ۱۷۹۲). در نتیجۀ این شکست، تیپوسلطان نیمی از قلمرو خود را به انگلیسی‌ها واگذار کرد و متعهد شد که طی ۱۲ ماه ۳کرور و ۳۰ لک (۳۳ میلیون) روپیه به عنوان غرامت جنگی به انگلیسی‌ها بپردازد و نیز دو پسرش را به عنوان گروگان و تضمین پرداخت غرامت در اختیار انگلیسی‌ها بگذارد.<ref>کرمانی، ۱۰۴؛ دنبار، II/400؛ لایل، ص۲۲۳؛ مانسینگه، ص۴۱۷؛ «‌فرهنگ »، XVIII/182).؛ استوارت، ص۲۹۰.</ref> اگرچه تیپو با پرداخت این غرامت در موعد مقرر، دو پسرش را آزاد کرد، اما با پیروزی انگلستان، ارتباط میسور با دریا قطع شد و جادۀ اصلی مدرس به سرینگاپاتام به دست نیروهای انگلیسی افتاد و در حقیقت، سلطۀ انگلستان بر جنوب هند از این زمان آغاز شد.<ref>یاپ، ص۱۵۵؛ کولکه، ص۲۲۱.</ref>
+در این جنگ بعضی از مناطق سلطنت میسور را به انگلیسی‌ها واگذار کرد<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۵۰۔</ref> و ۳۳ میلیون روپیه غرامت جنگی پرداخت کرد.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۱۔</ref> دو تا پسرش را به عنوان گروگان و تضمین در اختیار انگلیسی‌ها گذاشت.<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۲۔</ref>
+با پیروزی انگلستان، ارتباط میسور با دریا قطع شد و جادۀ اصلی مدرس به سرینگاپاتام به دست نیروهای انگلیسی افتاد و در حقیقت، سلطۀ انگلستان بر جنوب هند از این زمان آغاز شد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref>
+جنگ چهارم(۱۷۹۸-۱۷۹۹) بخاطر خیانت داخلی، سپاه تیپو شکست می‌خورد۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲-۴۳۔</ref> یکی از علل اصلی این شکست، خیانت و روابط پنهانی برخی از اطرافیان تیپوسلطان از جمله صادق، سپهسالار تیپو با انگلیسی‌ها دانسته شده است.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref> ارتش انگلیس وارد شهر شدند و به قصر تیپوسلطان حمله کردند.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref>
+در زمانیکه تیپو در محاصره دشمن بود یکی از سربازان وی به او پیشنهاد میدهد که تسلیم شود در جواب، تیپو میگوید «زندگی یک روزه شیر بهتر از عمر صد ساله شغال است.»<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲۔</ref> در این جنگ تیپو سلطان به شهادت می‌رسد.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔</ref>
+==سلطنت خداداد میسور==
+حکومتی را که حیدرعلی در سال ۱۱۷۱ق بنیانگذاری کرد توسط تیپو سلطان سلطنت خداداد میسور نامگذاری شد، این حکومت از سال ۱۷۶۱م تا ۱۷۹۹م ادامه یافت۔
+پایتخت این دولت شهر میسور از ایالت کرناتک بوده است۔<ref>کریمی ندوی، چند ایام تیپو سلطان کے دیار میں، ۲۰۱۷ء، ص۲۳۔</ref>
+اولین حاکم آن حیدرعلی و آخرین آن تیپو سلطان بوده است۔<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۷۵</ref>
+این سلطنت در قرن هیجده میلادی همزمان با زوال سلطنت گورکانیان آغاز<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> به با کشته شدن تیپو سلطان به پایان رسید.<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔</ref>
+با زوال گورکانیان، در هند ریاست‌های مختلفی اعلام استقلال نمودند.<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> کمپانی هند شرقی بریتانیا با استفاده از این اختلافها، مناطق زیادی از هندوستان را تصاحب کرد۔<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔</ref> حیدرعلی پدر تیپو سلطان نیز در همچنین زمانی سلطنت خود را پای گذاری کرد و با استفاده از اختلافات راجاها، حیدرعلی مرزهای جغرافیایی خود را توسعه داد و مناطق زیادی را در سلطنتش اضافه نمود و از ۳۳ روستا به هشتاد هزار میل مربع رساند۔<ref>حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۳۔</ref>
+==اصلاحات==
+تیپو سلطان در دورۀ حکومت خود، اصلاحات گوناگونی در زمینه‌های اداری، اجتماعی، نظامی و اقتصادی انجام داد.<ref>[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> وی تشکیلات اداری و نظامی خود را براساس الگوهای اروپایی بازسازی کرد و به تجهیز نیروی دریایی خود پرداخت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref> و ۹۹ اداره راه اندازی کرد.<ref>صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، قومی آواز ویب سائت۔</ref>
+او به توسعۀ راه‌های ارتباطی توجه بسیار داشت؛ سدها را تعمیر کرد<ref>[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref> و برای حمایت از کشاورزان اصلاحاتی در نظام مالیاتی پدید آورد.<ref>محمد هاشم اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-تیپو-سلطان-حیات-اور-کارنامے شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے] </ref> دعوت از متخصصان خارجی برای ساخت کارخانه‌های جدید، ممنوعیت صادرات کتان برای حمایت از صنایع نساجی داخلی، دعوت بافندگان نقاط دیگر به قلمرو خود، و منع کشت خشخاش از دیگر اقدامات اصلاحی وی بوده است. در دورۀ تیپو، همچنین ارتباط بازرگانی میان میسور و عمان، ایران، عثمانی و حتی چین برقرار بود.
+تیپو نام مناصب نظامی، قلعه‌ها، شهرها، ماه‌ها، اوزان و اندازه‌ها را تغییر داد و سکه‌هایی با نام‌های جدید ضرب کرد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.</ref>؛ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م ص۳۰-۳۱؛ محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م ص۴۹۹۔</ref> وی تقویم هجری قمری رائج را با وضع تقویم جدید عوض می‌کند<ref>کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۳۰-۳۱</ref> و همچنین طبق رسم هندوها برای هر شصت سال نیز اسامی جدیدی تعیین میکند۔<ref>محمود بنگلوری، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹ء ص۴۹۹۔</ref>
+تیپو سلطان برای سهیم کردن مردم مجلس شورا بنام «زمره غم نباشد» تشکیل داد.<ref>محمد هاشم اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-تیپو-سلطان-حیات-اور-کارنامے شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے] </ref>
+تیپو بانک تاسیس نموده به مردم ازان طریق وام میداد.<ref>[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref>
+وی در تاریخ هندوستان اولین بار سرشماری کرد، بنام «جامعة الامور» یک دانشگاه تاسیس نمودند.<ref>[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس</ref>
+در نوآوریهای نظامی، او اولین حاکمی است که راکت را ایجاد کرد، ارتش دریایی تشکیل داد و برای حفظ هواپیما از کوههای آهن ربا، او سیمها را از اهن به مس تبدیل کرد۔<ref>صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، قومی آواز ویب سائت۔</ref>
+آئینهای ضد دینی را قدغن نمود، تفاوت طبقاتی را ممنوع کرد خطبه های نماز جمعه بخاطر اهمیت آن ساماندهی کرد.<ref>محمد هاشم اعظمی، [https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-تیپو-سلطان-حیات-اور-کارنامے شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے] نیا سویر ویب سائت، </ref>
+در عبادت خانه های هندو رسم قربانی انسان را ممنوع کرد، قبل از تیپو در سلطنت ترایوکور زنان دلت هندو( زنانی که از طبقه پایین جامعه بشمار می آمدند) موظف بودند که سر و سینه خود را نپوشانند، تیپو با رائزنی به حاکمان آنها، این رسم را متوقف کرد۔<ref>صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، قومی آواز ویب سائت۔</ref>
+==روابط خارجی==
+تیپوسلطان، اهداف استعماری انگلستان در هند را به خوبی می‌دانست و هیچ‌گاه حاضر نشد به نفع خود و برضد هیچ حکمران مسلمان یا هندو با نیروی انگلیسی متحد شود.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.</ref>
-فرماندار جدید انگلستان در هند، ژنرال لرد مورنینگتن ــ مارکوئیس ولزی بعدی ــ و برادرش سرهنگ آرثر ولزلی، در ۱۲۱۴ق/۱۷۹۹م، حملات گسترده‌ای را بر ضد تیپو سلطان سازمان دادند.<ref>کولکه، ص۲۲۱؛ کرمانی، ص۱۲۰؛ لایل، ص۲۳۹؛ «‌فرهنگ »، XVIII/183.</ref> این نبردها که چندان به درازا نکشید، به شکست تیپو سلطان و عقب نشینی او به سرینگاپاتام انجامید. سپاهیان انگلیسی به فرماندهی ژنرال هریس پس از نبردی سخت، وارد شهر شدند و به قصر تیپوسلطان حمله کردند و پس از اشغال شهر و کاخ سلطنتی، در جست وجوی تیپوسلطان برآمدند، اما در ۴ مۀ ۱۷۹۹، جسد بی‌جان و گلوله خوردۀ او را در یکی از اتاق‌های کاخ یافتند.<ref>استوارت، ص۳۰۹؛ کرمانی، ص۱۲۸؛ پاول پرایس، صص۴۸۵-۴۸۶؛ مانسینگه، ص۴۱۷.</ref>
+او در روابط خود با دولت‌های محلی دیگر رویکردی ضد استعماری داشت و می‌خواست حکومت‌های محلی کشورهای اسلامی علیه انگلیسی‌ها متحد شوند. از همین رو، نمایندگانی به دهلی، اوده، حیدرآباد، [[کشمیر]]، پونا، [[افغانستان]]، [[عربستان]]، امپراتوری عثمانی و [[ایران]] فرستاد.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.</ref>
-جنازۀ تیپوسلطان با احترام و تشریفات خاص مذهبی و با حضور بزرگان کشوری و لشکری دولت او، در کنار پدر و مادرش در مقبرۀ خانوادگی به خاک سپرده شد.<ref>استوارت، ص۳۱۱.</ref>
+روابط تیپو سلطان با دولت فرانسه نیز متأثر از رویکرد ضدانگلیسی او بود و می‌کوشید تا از رقابت دو قدرت به نفع خود استفاده کند.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref>
-شکست تیپوسلطان ــ که از مهم‌ترین مخالفان انگلستان بود ــ اقتدار و نفوذ انگلیسی‌ها را در هند به سرعت افزایش داد.<ref>شورش...، ص۱۱۱؛ نهرو، ج۱، ص۴۵۶.</ref>
+اما با حملۀ ناپلئون به [[مصر]]، نگرانی انگلستان از روابط تیپوسلطان با فرانسه افزایش یافت و در عزم این کشور بر یکسره کردن کار تیپو تأثیر خاص گذاشت.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.</ref>
-شاید یکی از علل اصلی این شکست، خیانت و روابط پنهانی برخی از اطرافیان تیپوسلطان از جمله صادق، سپهسالار تیپو با انگلیسی‌ها باشد که در ادبیات سیاسی مسلمانان هندی و غیرهندی، چهره‌ای منفور است.<ref>نک: اقبال لاهوری، کلیات، ص۳۴۸؛ ۱. De Bussy 2.» The Tiger… «</ref>
-==ارتباط با کشورهای مسلمان علیه انگلستان==
+==ویژگیهای اخلاقی==
-[[پرونده:توپ‌های تیپو سلطان.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|نمونۀ توپ مورد استفاده تیپو سلطان در نبرد با انگلیسی‌ها]]
+نقل شده است که تیپو همیشه باوضو بوده<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> و هیچ نمازی از وی قضا نشده است.<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref> در هیمن زمینه نقل شده که بعد از تکمیل بنای مسجد اعلی سرینگاپتنم اعلام شد که هر که برگردنش نماز قضا نیست او برای امامت نماز پیش بیاد برای امامت نماز جماعت، آنوقت فقط تیپو جلو می آید۔<ref>محمد هاشم اعظمی،[https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-تیپو-سلطان-حیات-اور-کارنام شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے]</ref>
-[[پرونده:مسجد جامع.jpg|بندانگشتی|200px|مسجد جامع سرینگاپاتام]]
+همیشه بعد از نماز فجر مشغول تلاوت قرآن بود۔<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref>
-تیپوسلطان، اهداف استعماری انگلستان در هند را به خوبی می‌دانست و هیچ‌گاه حاضر نشد به نفع خود و برضد هیچ حکمران مسلمان یا هندو با نیروی انگلیسی متحد شود.<ref>بهاتاچاریا، صص۸۱۸-۸۱۹.</ref>
+بخاطر حیا هیچ وقت تیپو لباس در نمی آورد و تاحیات جز دست و پاها عضو دیگر از بدن را کسی ندیده است رفتن به حج خیلی اشتیاق داشته ولی جنگهای متوالی فرصت ان را به وی نداد۔{{مدرک}}
+بخاطر دینداری، پادشاهی خود را سلطنت خداداد نامگذاری کرد۔<ref>عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت</ref>
+گفته شده است که در فنون رزمی وقتی بر حریف پیروز می شد احساس خوشحالی نمی کرد و اگر شکست می خورد به حریف تبریک میگفت.<ref>ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۴۔</ref>
-او در روابط خود با دولت‌های محلی هند و با دیگر کشورها رویکردی آشکارا ضدانگلیسی داشت و می‌کوشید تا با ارتباط با حکومت‌های محلی هند و کشورهای مسلمان، متحدانی بر ضدانگلیسی‌ها بیابد. از همین رو، نمایندگانی به دهلی، اوده، حیدرآباد، [[کشمیر]]، پونا، [[افغانستان]]، [[عربستان]]، امپراتوری عثمانی و [[ایران]] فرستاد.<ref>خان زمان خان، تاریخ آصف جاهیان (گلزار آصفیه)، ص۵۹۰؛ مانسینگه، ص۴۱۶؛ «‌فرهنگ »، XVIII/182؛ لایل، ص۲۲۱.</ref>
+==عدالت با مردم==
+تیپو سلطان در بین رعایت خود فرقی میان مسلمان و هندو فرقی قائل نبود و مناصب اهمی را نیز به هندوها داده بودند.<ref>ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔</ref> </ref> گزارش‌ها حاکی از این است که او برای تراشیدن بت‌ها و ساخت بت‌خانه‌ها نیز پول و زمین اختصاص میداده است.<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref>
+ادیان مختلف در در برگزاری مراسم مذهبی خود آزاد بودند<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref>
-نمایندگان وی در ۱۷۹۹م با هدایایی به حضور [[فتحعلی شاه قاجار]]، پادشاه ایران رسیدند و از او تقاضای کمک کردند.<ref>سپهر، ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه)، ج۱، ص۱۰۶.</ref> اما به گفتۀ مفتون دنبلی در همان اوقات خبر کشته شدن تیپوسلطان به ایران رسید و آنان به وطن خود بازگشتند.<ref>مفتون دنبلی، مآثرسلطانیه صص۶۰-۶۱.</ref>
+اما برخی مورخین غربی، تیپو را یک حاکم متعصب معرفی میکنند و می‌گویند او مردم را وادار به پذیرش اسلام می‌کردند.<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔</ref> بهمین علت در سال ۲۰۲۰م وقتی که دولت می‌خواست دانشگاهی در میسور بنام تیپو تاسیس نماید ولی احزاب افراطی هند مخالفت کردند.<ref>ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟]</ref>
+[[پرونده:مسجد جامع.jpg|250px|بندانگشتی|سرینگا پتنم کی جامع مسجد اعلی]]
-==رابطه با فرانسه==
+پژوهشگران هندی متعصب بودن تیپو سلطان را رد می‌کنند و متعصب جلوه دادن تیپو را تقشه و توطئه کمپانی شرقی هند علیه تیپو می‌دانند۔<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵؛ ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟]</ref> او می‌گوید که وضعیت قرن هیجدهم را به اوضاع امروز نمی‌توان مقایسه کرد.<ref>نگاه کنید: ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟]</ref>
-روابط تیپو سلطان با دولت فرانسه نیز متأثر از رویکرد ضدانگلیسی او بود و می‌کوشید تا از رقابت دو قدرت به نفع خود استفاده کند. اگرچه لوئی چهاردهم، نخستین فرستادۀ تیپو را در۱۱۹۲ق/ ۱۷۷۸م به گرمی پذیرفت، اما هیچ کمک نظامی در اختیار او قرار نداد.<ref> «‌ببر »، صص۴-۵؛ لایل، ص۲۲۳.</ref>
-در۱۲۰۰ق/۱۷۸۶م نیز تیپو بار دیگر با هدف اعلام ناخشنودی از کناره‌گیری یک طرفۀ [[فرانسه]] از جنگ تیپو با نیروهای انگلیسی در ۱۱۹۸ق/۱۷۸۴م، و نیز درخواست کمک نظامی و جذب نیروهای متخصص، نمایندگانی به فرانسه فرستاد.<ref>حبیب، صص۱۶-۱۷؛ رای، ص۱۳۱.</ref>
+محب الحسن مورخ هندی نیز می‌نویسد که متعصب جلوه دادن تیپو
+اگر تیپو گاها از هندوها کسی را وادار به تبدیل مذهب نموده باشد آنها کسانی بودند که بارها ارتکاب خیانت می شدند و بعنوان مجازات چنین کاری میکرد، یا اگر کسی می خواست از مذهب هندو به مذهب دیگری بپیوندد به او میگفت اگر چنین قرار باشد پس به مذهب حاکم شما بپیوندید۔<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔</ref> محب‌الحسن برای استشهاد حرف خود می‌نویسد که این کار جز مناطق کورگ و مالابار در جای دیگری گزارش نشده است و در این دو جا خیانت به سلطنت میسور زیاد بوده است.<ref>محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔</ref>
-البته انقلاب فرانسه (۱۷۸۹م) و گسست روابط میان فرانسه و انگلستان، می‌توانست امید تیپوسلطان را به همکاری با فرانسه برانگیزد.<ref>نک: لایل، صص۲۳۹ -۲۳۳.</ref> وی برای اظهار حسن نیت، از جمهوری خواهان جانب‌داری کرد و حتی اجازه داد باشگاه ژاکوبن در پایتخت او تشکیل شود.<ref>کولکه، ص۲۳۱؛ پاول پرایس، ص۴۸۵؛ «‌فرهنگ »، II/488.</ref> اما با حملۀ ناپلئون به [[مصر]]، نگرانی انگلستان از روابط تیپوسلطان با فرانسه افزایش یافت و در عزم این کشور بر یکسره کردن کار تیپو تأثیر خاص گذاشت.
+==آثار==
+دو مجلد از نامه‌های تیپو سلطان که به فارسی نگاشته، دردست است و گزیده‌ای از این نامه‌ها را ویلیام کریک پاتریک به انگلیسی ترجمه و با شرح و توضیح در [[لندن]] (۱۸۱۱م) به چاپ رسانده است.<ref>سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.</ref>
-==اصلاحات==
+یکی از بزرگترین باغ‌های گل هند موسوم به لال باغ یا باغ قرمز در بنگلور هند که توسط پدرش حیدرعلی آغاز شده بود در زمان وی به اتمام رسید.{{مدرک}}
-تیپو سلطان در دورۀ حکومت خود، اصلاحات گوناگونی در زمینه‌های اداری، اجتماعی، نظامی و اقتصادی انجام داد. وی تشکیلات اداری و نظامی خود را براساس الگوهای اروپایی بازسازی کرد و به تجهیز نیروی دریایی خود پرداخت.<ref>مانسینگه، ص۴۱۷.</ref>
-او به توسعۀ راه‌های ارتباطی توجه بسیار داشت؛ سدها را تعمیر کرد و برای حمایت از کشاورزان اصلاحاتی در نظام مالیاتی پدید آورد. دعوت از متخصصان خارجی برای ساخت کارخانه‌های جدید، ممنوعیت صادرات کتان برای حمایت از صنایع نساجی داخلی، دعوت بافندگان نقاط دیگر به قلمرو خود، و منع کشت خشخاش از دیگر اقدامات اصلاحی وی بوده است. در دورۀ تیپو، همچنین ارتباط بازرگانی میان میسور و عمان، ایران، عثمانی و حتی چین برقرار بود.<ref>حبیب، ص۲۰؛ مانسینگه، ص۴۱۶؛ «‌فرهنگ »، XVIII/182.</ref>
-تیپو نام مناصب نظامی، قلعه‌ها، شهرها، ماه‌ها، اوزان و اندازه‌ها را تغییر داد و سکه‌هایی با نام‌های جدید ضرب کرد.<ref>دنبار، II/404؛ «‌دولت »، صص۱۵۱-۱۶۱.</ref>
+در دورۀ تیپو بناهای زیبای مشهوری ساخته شد، مانند مسجد جامع سرینگاپاتام و بنای مشهور و زیبای «‌دریا دولت‌» که کاخ تابستانی او بود و اکنون از مکان‌های مهم گردشگری در هند است.{{مدرک}}
-در دورۀ تیپو بناهای زیبای مشهوری ساخته شد، مانند مسجد جامع سرینگاپاتام و بنای مشهور و زیبای «‌دریا دولت‌» که کاخ تابستانی او بود و اکنون از مکان‌های مهم گردشگری در هند است.
 [[پرونده:دروازه قبر تیپو.jpg|بندانگشتی|250px|چپ|دروازۀ مقبرۀ تیپو سلطان با این شعر آذین شده است.]]
-سال‌ها پیش سریال «شمشیر تیپو سلطان» که به بخش‌هایی از زندگی تیپو سلطان اشاره داشت، ساخته شد که در تلویزیون ایران هم پخش گردید.
-یکی از بزرگترین باغ‌های گل هند موسوم به لال باغ یا باغ قرمز در بنگلور هند که توسط پدرش حیدرعلی آغاز شده بود در زمان وی به اتمام رسید.<ref>[https://lastsecond.ir/blog/2166-lal-bagh-india «بهشتی روی زمین در بزرگترین باغ گل و گیاه ، هندوستان»]، وبگاه لست سکند.</ref>
+==تک نگاری==
+[[پرونده:Tomb of Tipu Sultan.jpg|۲۵۰px|بندانگشتی|گنبد سلطانی کا بیرونی منظر]]
+شرح حال تیپو سلطان را مستشرقین زودتر نوشتند ولی هدف انها نشان دادن چهره‌ی منفی تیپو و جلوگیری جریانهای ضد استعماری دانسته شده است.
-==مسلک==
+درباره تیپو سلطان کتابهای متعددی بزبان اردو نوشته شده است و کتابی تحت عنوان نشان حیدری توسط سید میرحسین کریمی نوشته شده است که بخش دوم را به شرح حال تیپو اختصاص داده است۔<ref>الیاس ندوی، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ص ۲۱</ref>
-تیپوسلطان [[شیعه]]‌ای معتقد بود و ارادتی خاص به [[امام علی(ع) |امام علی(ع)]] داشت و به ترویج و تشویق در امر آموزش و هنرهای گوناگون اهتمام می‌ورزید. وی ذوق ادبی داشت و چند زبان، از جمله فارسی را می‌فهمید. کتابخانه‌ای از او با بیش از دو هزار جلد کتاب به زبان‌های مختلف در کلکته بر جای مانده است. دو مجلد از نامه‌های وی نیز که به فارسی نگاشته، دردست است.<ref>لاو، ص۹۶.</ref>
-گزیده‌ای از این نامه‌ها را ویلیام کریک پاتریک به انگلیسی ترجمه و با شرح و توضیح در [[لندن]] (۱۸۱۱م) به چاپ رسانده است.<ref>حبیب، ص۹؛ «‌دولت »، صص۵-۱۵.</ref>
+رمان‌هایی نیز نوشته شده است و نسیم حجازی دو تا رمان نوشت.<ref>قریشی، [http://www.karwan.no/۸۰۵۸/tipo-sultan/ عظیم مجاهد تیپو سلطان]، تاریخ اخذ، ۴ مئی ۲۰۱۷ء</ref>
+بگوان ایس کدوانی نیز رمانی تحت عنوان شمشیر تیپو سلطان نوشت و بر مبنای آن در سال ۱۹۹۰م فیلم سریالی به کارگردانی اکبرخان از فیلمنامه نویس، کارگردان، بازیگر هند ساخته شد و به زبانهای مختلف از جمله فارسی ترجمه و در ایران پخش شد.<ref>قریشی، [http://www.karwan.no/۸۰۵۸/tipo-sultan/ عظیم مجاهد تیپو سلطان]</ref>
+[[پرونده:نقطه ای در سرینگاپاتام که بدن تیپو در آن پیدا شد.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|مکانی که بدن تیپو سلطان در آن پیدا شد.]]
+[[پرونده:توپ‌های تیپو سلطان.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|نمونۀ توپ مورد استفاده تیپو سلطان در نبرد با انگلیسی‌ها]]
+[[پرونده:مسجد جامع.jpg|بندانگشتی|200px|مسجد جامع سرینگاپاتام]]
 ==پانویس==
-{{پانویس2}}
+{{پانویس}}
 ==منابع==
-*[https://lastsecond.ir/blog/2166-lal-bagh-india «بهشتی روی زمین در بزرگترین باغ گل و گیاه ، هندوستان»]، وبگاه لست سکند.
+{{منابع}}
-* اقبال لاهوری، محمد، '''کلیات'''، به کوشش احمد سروش، تهران، ۱۳۴۳ش
+*بی‌نام «تیپو سلطان»، مجله انتظار نوجوان، آبان ۱۳۷۸ش شماره ۴۰
-* بستانی؛ خان زمان خان دهلوی، غلامحسین، '''تاریخ آصف جاهیان (گلزار آصفیه) '''، به کوشش محمدمهدی توسلی، لاهور، ۱۳۷۷ش
+*نسیم کمپانی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/177339/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%88-%D8%A8%D9%87-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D8%B2%D9%86%D تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی]» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی، درج مطلب، ۲۰ خرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش
-* سپهر، محمدتقی، '''ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه) '''، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، ۱۳۷۷ش
+*کریمی ندوی، چند ایام تیپو سلطان کے دیار میں
-* '''شورش هندوستان''' ۱۸۵۷م/۱۲۷۴ق، ترجمۀ اوانس ماسئیان، به کوشش صفاء الدین تبراییان، تهران، ۱۹۹۳م
+*محمد ہاشم اعظمی،[https://ur.nayasavera.net/مضامین/شیرِ-میسور-ٹیپو-سلطان-حیات-اور-کارنام شیرِ میسور ٹیپو سلطان :حیات اور کارنامے]
-* مفتون دنبلی، عبدالرزاق، '''مآثرسلطانیه'''، تهران، ۱۳۹۲ق
+*اعظمی، محمدهاشم، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ش.
-* نهرو، جواهر لعل، '''کشف هند'''، ترجمۀ محمود تفضلی، تهران، ۱۳۶۱ش
+*سیدحسین زاده، هدی، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش
-* هاردی، پ.، '''مسلمانان هند بریتانیا'''، ترجمۀ حسن لاهوتی، مشهد، ۱۳۶۹ش
+*شریف النساء انصاری و محمد مهدی توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش.
+*[https://www.newzflex.com/۱۸۵۹۴ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات]، نیوز فلیکس، ۲۷ جنوری، ۲۰۲۱، تاریخ درج: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء
-{{چپ‌چین}}
+*جی آر اعوان، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۴-May-۲۰۱۵/۳۸۱۸۲۴ تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری]، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۴ مئی ۲۰۱۵، تاریخ اخذ: ۱۹ فروری ۲۰۲۳ء۔
-* Banerjee, A. Ch., The New History of Modern India 1707-1947, Calcultta, 1983
+*دهلوی،دپتی لال نگم، سوانح عمری سلطان تیپو، اسلامیه پرنتنگ پبلشنگ کمپنی دهلی،۱۹۰۶ء۔
-* acharya, S., A Dictionary of Indian History
+*رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، امامیه اکیڈمی کراچی، ۲۰۰۶ء۔
-New York, 1967, Britannica, 1989
+*ساموئل سترندبرگ،Tipu Sultan (The Tiger of Mysore) تیپو سلطان(شیر میسور) ، مترجم: محمد زاهد ملک، علم و عرفان پبلشرز لاهور۔
-* Dunbar, G., A History of India, London, 1948
+*سید محمد واضح رشید حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، مجلس تحقیقات و نشریات اسلام لکهنو، ۱۴۳۳ه۲۰۱۱ء.
-* EI2; Habib, I. introd. and ed. State and Diplomacy under Tipu Sultan, New Delhi, 2001
+*شاهد صدیقی علیگ، [https://www.qaumiawaz.com/social/a-great-warrior-sher-e-maysure-tipu-sultan-special-arcticle-on-birth-anniversary ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان]، درج ۲۰ نومبر ۲۰۲۰، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
-* The Imperial Gazetteer of India, New Delhi, 1972
+*ظهور حسین، [https://www.independenturdu.com/node/۶۶۷۷۱/spa/aggregate انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟] تاریخ درج: ۴ مئی ۲۰۲۱ تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
-* Kirmani, M. H. A., History of Tipu Sultan (Nishān - i – Haidari) , tr. W. Miles, Lahore, 1974
+*[https://ganjoor.net/iqbal/javidname/sh۵۸ علامه اقبال لاهوری » جاویدنامه »]، سایت گنجور۔
-* Kulke, H. and D. Rothermund, A History of India, London/NewYork, 1998
+*علامه اقبال، ضرب کلیم،[https://iqbalrahber.com/zarb-e-kaleem-sultan-tipu-ki-wasiyat.php تیپو سلطان کی وصیت]
-* Law. N. N., Promotion of Learning in Muslim India, Lahore, 1985
+*عیشته الراضیه، [https://www.nawaiwaqt.com.pk/۰۳-May-۲۰۱۸/۸۱۷۹۰۵ شیر میسور تیپو سلطان]، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۳ مئی ۲۰۱۸ء تاریخ اخذ: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء
-* Lyall, A., The Rise and Expansion of British Dominion in India, New Delhi, 1984
+*قریشی، محمد ارشد، [http://www.karwan.no/۸۰۵۸/tipo-sultan/ عظیم مجاهد تیپو سلطان]، ۴ مئی ۲۰۱۷ء، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
-* Mansingh, S., Historical Dictionary of India, New Delhi, 1998
+*لئیق احمد، [https://www.mirrat.com/article/۵۸/۹۵۲ علامه اقبال کی کتاب جاوید نامه کا مختصر مطالعه]، مرآۃ العارفین انترنیشنل سایت، تاریخ درج نومبر ۲۰ز، تاریخ اخذ ۲۰ فروری ۲۰۲۳ء۔
-* Powell - Price, J. C., A History of India, London, 1955
+*محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، مترجم: مترجم حامدالله افسر اور عتیق صدیقی، ترقی اردو بیورو نئی دهلی، ۱۹۸۲ء۔
-* Ray, A.,» France and Mysore «, State and Diplomacy... (vide: Habib) ; State and Diplomacy... (vide: Habib) ; Stuart, Ch.,» Catalogue and Memoirs of Tipoo Sultan «, The History of Hyder Shah, Lahore, 1976
+*محمود بنگلوری، محمود خان، تاریخ سلطنت خداداد میسور، مطبوعه برقی کوثر پریس بنگلور، ۱۹۳۹ء
-*‌» The Tiger of Mysore «, Angelfire, www. angelfire. Com /co /begumnoor/tipu 2. html; Yapp, M. E., Strategies of British India, Oxford, 1980
+*سید میر حسین علی کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء
-{{پایان چپ‌چین}}
+* ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، کاکوری آفست پریس لکهنؤ ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء۔
 ==پیوند به بیرون==
-* منبع مقاله : [https://www.cgie.org.ir/fa/article/224531/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86 دائرة المعارف بزرگ اسلامی ]
+* منبع مقاله : [https://www.cgie.org.ir/fa/article/224531/تیپو-سلطان دائرة المعارف بزرگ اسلامی ]
 {{شبه قاره هند}}
 [[ur:ٹیپو سلطان]]