کاربر ناشناس
بیرانوند: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==ریشه‌شناسی نام ایل== | ==ریشه‌شناسی نام ایل== | ||
براساس روایات محلی، تبار بیرانوندها به شخصی به نام بیران می‌رسد.(حنیف، 5) این روایت درست به نظر می‌رسد، زیرا در نظام خویشاوندی مبتنی بر پدر تباری معمولاً نام تیره‌ها، طوایف و ایلات از نام بانی آنها گرفته می‌شود. | براساس روایات محلی، تبار بیرانوندها به شخصی به نام بیران می‌رسد.(حنیف، 5) این روایت درست به نظر می‌رسد، زیرا در نظام خویشاوندی مبتنی بر پدر تباری معمولاً نام تیره‌ها، طوایف و ایلات از نام بانی آنها گرفته می‌شود.<ref>امان‌اللهی، 158</ref> | ||
برخی نام بیرانوند را با نام زیستگاه آنها "براوند"، مندرج در [[منتخب‌التواریخ]](ص53) یکی دانسته‌اند. | برخی نام بیرانوند را با نام زیستگاه آنها "براوند"، مندرج در [[منتخب‌التواریخ]](ص53) یکی دانسته‌اند.<ref>حنیف، ص 5</ref> این ادعا بی‌اساس به نظر می‌رسد، زیرا بیرانوندها در گذشته‌ای نه چندان دور به لرستان آمده‌اند.<ref>راولینسن، 152</ref> | ||
==جمعیت== | ==جمعیت== | ||
در طول حکمرانی [[قاجار|قاجاریه]] و [[پهلوی]] آمار و ارقام ضدونقیضی دربارۀ جمعیت بیرانوندها بدین شرح گزارش شده است: راولینسن در سفر به لرستان(1252ق/1836م)، 500‘2 خانوار | در طول حکمرانی [[قاجار|قاجاریه]] و [[پهلوی]] آمار و ارقام ضدونقیضی دربارۀ جمعیت بیرانوندها بدین شرح گزارش شده است: راولینسن در سفر به لرستان(1252ق/1836م)، 500‘2 خانوار<ref>راولینسن، 152</ref>؛ نجم‌الدوله(1299ق/1882م) با ضبط "پیران‌وند"، هزار خانوار<ref>ص 20</ref> ؛ جغرافیای لرستان(1300ق)، 3هزار خانوار<ref>ص 142</ref> ؛ معین السلطنه خرم‌آبادی(1334ق)، 10هزار خانوار<ref>ص 184</ref> ؛ و راسخ(1342ش)، 250‘3 خانوار.<ref>ص 141</ref> | ||
==تقسیمات ایلی== | ==تقسیمات ایلی== | ||
بیرانوندها به دو شاخه اصلی که از نسل دو فرزند بیران، یعنی "آلاینان"(آلاهینان) و "دشی‌نو"(دشایینان) هستند، تقسیم می‌شوند. | بیرانوندها به دو شاخه اصلی که از نسل دو فرزند بیران، یعنی "آلاینان"(آلاهینان) و "دشی‌نو"(دشایینان) هستند، تقسیم می‌شوند. راولینسن از این دو شاخه با عنوان "آلیوند"(عالیوند) و "دوشیوند" یاد کرده است.<ref>راولینسن، 152</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
براساس تاریخ شفاهی، بیرانوندها معتقدند که جد آنها به نام هجیالی از [[حجاز]] به منطقه دلفان آمده است، و در آنجا با دختر یکی از سران فرقه [[اهل حق]] ازدواج کرده، و ماندگار شده است؛ سپس چون بیرانوندها همراه با دلفانها و باجلانها، در جنگ بین [[ایران]] و [[عثمانی]]، [[نادرشاه افشار]] را یاری کردند، نادرشاه به پاس این خدمات، قسمتی از سیلاخور و اراضی پشتکوه را به بیرانوندها واگذار کرد. بنا به گفته هنری فیلد نادرشاه افشار بیرانوندها را به [[شیراز]] کوچ داد. | براساس تاریخ شفاهی، بیرانوندها معتقدند که جد آنها به نام هجیالی از [[حجاز]] به منطقه دلفان آمده است، و در آنجا با دختر یکی از سران فرقه [[اهل حق]] ازدواج کرده، و ماندگار شده است؛ سپس چون بیرانوندها همراه با دلفانها و باجلانها، در جنگ بین [[ایران]] و [[عثمانی]]، [[نادرشاه افشار]] را یاری کردند، نادرشاه به پاس این خدمات، قسمتی از سیلاخور و اراضی پشتکوه را به بیرانوندها واگذار کرد. بنا به گفته هنری فیلد نادرشاه افشار بیرانوندها را به [[شیراز]] کوچ داد.<ref>ص 183</ref> | ||
بررسی تاریخ بیرانوندها از درگیریهای خونین بین سران ایل از یک سو، و درگیری با دولت و یا دیگر ایلات از دیگر سو حکایت دارد. این درگیریها باعث کشته شدن شماری از سران ایل در طول حکمرانی قاجاریه و پهلوی گردید. در این مدت بیش از 60نفر از آنان کشته شده‌اند که 35 نفر آنها از نسل حسینعلی‌خان(از خوانین بزرگ) بوده‌اند که 18نفر از آنها را قوای دولتی، 14نفر را رقبای درون ایل، و 3 نفر را ایلات دیگر کشته‌اند. | بررسی تاریخ بیرانوندها از درگیریهای خونین بین سران ایل از یک سو، و درگیری با دولت و یا دیگر ایلات از دیگر سو حکایت دارد. این درگیریها باعث کشته شدن شماری از سران ایل در طول حکمرانی قاجاریه و پهلوی گردید. در این مدت بیش از 60نفر از آنان کشته شده‌اند که 35 نفر آنها از نسل حسینعلی‌خان(از خوانین بزرگ) بوده‌اند که 18نفر از آنها را قوای دولتی، 14نفر را رقبای درون ایل، و 3 نفر را ایلات دیگر کشته‌اند. | ||
ایل بیرانوند بیش از هر ایل دیگر در مقابل نیروهای دولتی در اوایل حکمرانی پهلوی مقاومت کرد و پس از چندین سال درگیری سرانجام سرکوب شد. | ایل بیرانوند بیش از هر ایل دیگر در مقابل نیروهای دولتی در اوایل حکمرانی پهلوی مقاومت کرد و پس از چندین سال درگیری سرانجام سرکوب شد.<ref>رزم‌آرا، 74-77؛ سعدوندیان، 215-218، جم ؛ بیات، 69، 72</ref>) پس از تسلط ارتش بر لرستان، گروهی از بیرانوندها به نواحی خوار و [[ورامین]] تبعید و شماری از خوانین و کدخدایان آنها اعدام و یا زندانی شدند. از این پس، ایل به اجبار یکجانشین شد. | ||
بسیاری از بیرانوندها در طول چند دهه گذشته دهات و زندگی کوچ‌روی را رها نموده و به [[خرم‌آباد]] مهاجرت کرده و شهرنشین شده‌اند. | بسیاری از بیرانوندها در طول چند دهه گذشته دهات و زندگی کوچ‌روی را رها نموده و به [[خرم‌آباد]] مهاجرت کرده و شهرنشین شده‌اند. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
ایل بیرانوند از مجموعه تیره‌های پدرتبار تشکیل می‌شود که قبلاً در رأس آنها تیرۀ خوانین قرار داشت. تیرۀ خوانین از نسل میرزا احمد شمس‌الدینی از شعبۀ آلاهینان، و از 4 زیرتیره بدین شرح تشکیل شده است: اسدخانی معروف به «زینو»(زینب)، حیدرخانی معروف به خانم بی‌بی، مرادی و علی محمدی. | ایل بیرانوند از مجموعه تیره‌های پدرتبار تشکیل می‌شود که قبلاً در رأس آنها تیرۀ خوانین قرار داشت. تیرۀ خوانین از نسل میرزا احمد شمس‌الدینی از شعبۀ آلاهینان، و از 4 زیرتیره بدین شرح تشکیل شده است: اسدخانی معروف به «زینو»(زینب)، حیدرخانی معروف به خانم بی‌بی، مرادی و علی محمدی. | ||
ادمندز که در اواخر قاجاریه، یعنی در دورۀ هرج‌و‌مرج به لرستان سفر کرده، می‌نویسد که حسین‌خان از خوانین بیرانوند، تسلط زیادی بر کدخدایان نداشته است. | ادمندز که در اواخر قاجاریه، یعنی در دورۀ هرج‌و‌مرج به لرستان سفر کرده، می‌نویسد که حسین‌خان از خوانین بیرانوند، تسلط زیادی بر کدخدایان نداشته است.<ref>ص 102</ref> | ||
اصولاً بیشتر تیره‌های ایل بیرانوند دارای آب وخاک بوده‌اند و ازاین‌رو، کمتر به صورت رعیت، به گونه‌ای که در بین بعضی از ایلات دیده شده است، درآمده‌اند. | اصولاً بیشتر تیره‌های ایل بیرانوند دارای آب وخاک بوده‌اند و ازاین‌رو، کمتر به صورت رعیت، به گونه‌ای که در بین بعضی از ایلات دیده شده است، درآمده‌اند. | ||