قاموس قرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:قاموس قرآن.jpg|بندانگشتی|220px|قاموس قرآن]]

'''قاموس قرآن''' کتابی است در باب بیان مفردات قرآن اثر سید علی اکبر قرشی. مؤلف در این اثر که به ترتیب حروف الفبایی تنظیم شده به اصل و ریشه و توضیحات کلمات قرآنی پرداخته و دراین راه از منابع لغت و تفسیر بهره برده است. قاموس قرآن در تبیین و تفسیر واژگانی قرآن کریم به لحاظ گزیده گویی و بیان روان و استوار،اکنون از مراجع و منابع قرآن پژوهی در ایران تلقی شده است.

مؤلف در مصاحبه‌ای انگیزه خود را چنین بیان می‌کند: من در نوشتن قاموس قرآن دو فکر اساسی داشتم: یکی این که احساس کردم بر طبق آیه شریفه ۱۲ [[سوره یس]]: «''انا نحن نحیی الموتی و نکتب ما قدموا و آثارهم و کل شیء احصیناه فی امام مبین''» اگر یک اثر بعد از خود بگذارم، بهتر خواهد بود. اثر مالی نداشتم، قهرا گفتم باید یک اثر دینی داشته باشم. آن وقت فکر کردم و دیدم کتابهایی که نوشته می‌شود، باید رواج هم داشته باشد. اینها بعد از مدتی، بازنشسته می‌شوند و در قفسه‌ها قرار می‌گیرند. گفتم کتابی بنویسم که پیرامون یک کتاب جاویدان باشد که اینها از برکت آن همیشه بمانند. به نظرم آمد،همین قاموس قرآن را بنویسم.»<ref>مصاحبه با مجله بینات.</ref>

قاموس راهنمای کلمات قرآنی است که بر اساس حروف الفبایی تنظیم شده و در آن رجوع به اصل و ریشه لغوی کلمات قرآنی لازم است. از«ابّ» شروع و به «یوم» (یومئذ) ختم می‌گردد. در این معجم علاوه بر شماره سوره و آیه، حروف مکمّل هر کلمه و دفعات تکرار آن نیز ذکر شده است.

 

کلمات قرآنی زیر ماده یا ریشه هر کلمه وارد شده است و بخشی از آیه قرآنی که در بردارنده آن کلمه است. در زیر کلمه درج گردیده و در برابر هر یک از لغات قرآنی، معنای فارسی آن را آورده به ترجمه آیات نیز پرداخته است.

 

مؤلف در مقدمه مختصر خود بر کتاب می‌نویسد: «این کتاب تنها درباره لغات قرآن نیست بلکه گذشته از آن در نوبت خود یک کتاب تفسیر و اگر اغراق نباشد یک دایرةالمعارف قرآن است. در هر ماده که تشخیص داده شده، آیاتی چند نقل و تفسیر شده است،نقل روایات، شأن نزول و اشاره به بعضی از قضایا و نقل اقوال بزرگان از آن جمله است. به احوال و قضایای انبیاء از دیدگاه قرآن، نظر شده و نسبت به اقتضای حال در اکثر موارد به تفصیل سخن گفته شده است. ذیل بعضی از کلمات امثال:آدم، اجل، ارض، بحر، جن، عرش و... بطور مفصل بحث شده است.»<ref>قاموس قرآن، ص۵.</ref>

 

مؤلف معتقد است کلمات قرآن با حذف مکررات و مشتقات حدود ۱۸۶۰ کلمه است. در این کتاب همه کلمات فوق یکی یکی بررسی شده است.ایشان در توضیح برخی کلمات به معنی لغوی اکتفا ننموده و برای بسیاری از کلمات، تفاسیر و توضیحات لغوی، ادبی، علمی، اجتماعی و تاریخی ذکر نموده است. این توضیحات تقریبا برای تمام اعلام قرآن آورده شده و به ترتیب به پارهای از موضوعات قرآن پژوهی نیز پرداخته است.

 

مؤلف، معانی قرآن را از روی کتابهای لغت معتبر و تفاسیر جمع‌آوری کرده است. از جمله آن منابع عبارتند از: قاموس اللغة، مفردات راغب، اقرب الموارد، صحاح اللغه، مصباح و از تفاسیر: [[المیزان]]، [[مجمع البیان]]، [[تفسسیر صافی|صافی]]، [[تفسیر البرهان|برهان]]، زمخشری، بیضاوی، [[تفسیر جوامع الجامع|جوامع الجامع]]، [[تفسیر عیاشی|عیاشی]] هم در لغت و هم در روایات و مطالب دیگر استفاده نموده است.<ref>کتاب‌شناخت سیره نبوی.</ref>

 

در برخی موارد نیز به کتب دیگر غیر از لغت و تفسیر ارجاع داده مانند: کتاب تجسم عمل یا تبدّل نیرو به ماده تألیف آقای محمد امین رضوی ماده «بوء».<ref>قاموس قرآن، ج ۱، ص۲۴۶.</ref> ایشان سعی نموده منبع همه مطالب را در محل خود ذکر کنند ولی در همه جا این امر محقق نشده است.

 

قاموس قرآن از تاریخ اتمام تألیف (اردیبهشت ۱۳۵۴ ش) توسط دارالکتب الاسلامیة در [[تهران]]، چاپ و منتشر گردید و تا سال ۱۳۷۴ش بیش از ده بار تجدید چاپ گردیده است.

 

قاموس با هفت جلد در ۳ مجلد قطور و قطع وزیری با مقدمه‌ای کوتاه از مؤلف ارائه شده است، هر صفحه آن به دو ستون مساوی تقسیم و مطالب در آن نوشته شده است. آیات قرآن با خطی متمایز از متن و نام سوره و شماره آیات کاملا قابل تشخیص از متن اصلی است.

 

{{پانویس|2}}