استدراج: تفاوت میان نسخه‌ها

واژه استدراج را به نزدیک‌شدن تدریجی به سوی چیزی تعریف کرده‌اند.<ref>دهخدا،‌ لغت‌نامه،‌ واژه استدراج.</ref> استدراج از سنت‌های الهی دانسته شده که بر نزدیک شدن تدریجی و غیرمستقیم [[کفر|کافران]]، [[شرک|مشرکان]] و [[فاسق|فاسقان]] به هلاکت و عذاب بر اثر اصرار بر [[گناه]] و فراموشی [[استغفار]] در حال غفلت از عذاب دلالت می‌کند.<ref>واسطی،  تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه درج؛ راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۱۲ق، ذیل واژه درج.</ref> اجرای این سنت الهی را پس از مراحل هدایت و آزمایش از یک سو و تکذیب و رویگردانی انسان از سوی دیگر ممکن دانسته‌اند.<ref>معموری، «استدراج»، ص۵۶.</ref>

[[قرآن|قرآن کریم]] در دو [[سوره اعراف]] آیه ۱۸۲ و [[سوره قلم|قلم]] آیه ۴۴، از مشتقات کلمه استدراج استفاده کرده و معنایی شبیه به معنای لغوی را از آن قصد کرده است: «وَ الَّذینَ کذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیثُ لا یعْلَمُونَ؛ و آن‌ها که آیات ما را تکذیب کردند، به تدریج از جایی که نمی‌دانند، گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد».<ref>سوره اعراف، آیه۱۸۲.</ref> مفسران معتقدند بر طبق سنت استدراج، خداوند گناه‌کاران را سریع، گرفتار مجازات نمی‌کند، بلکه گاه درهای نعمت‌ را به سوی آن‌ها می‌گشاید، تا با غوطه‌ور شدن هرچه بیشتر در نعمت‌های خداوند، بیشتر در مسیر طغیان گام بردارند و در انتها مجازات شدیدتری شامل حال آنان گردد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰،ص۱۲۴؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۳۴۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۳.</ref>

برخی [[مفسران]] از مفهوم استدراج درباره [[گناه|گناه‌کاران]] چنین برداشت کرده‌اند که تأخیر کیفر الهی، دلیل بر درستی خود و یا ناتوانی پروردگار نیست و فراوانی نعمت‌ها نشانه [[تقرب]] به خداوند نمی‌باشد؛ بلکه پیروزی‌ها و نعمت‎ها، مقدمه مجازات استدراجی پروردگار می‌باشد؛ خدا آن‌ها را غرق در نعمت می‌کند و به آنها مهلت می‌دهد، اما سرانجام آن‌ها را به عذابی خوار کننده مبتلا می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۴.</ref>

بعضی از محققان در فلسفه استدراج به این نکته اشاره دارند که به وسیله استدراج، حقیقت اخلاق و درون مشرکان و کافران بر مردم آشکار می‌شود.<ref>مصطفی بن حسنی، هکذا علمتنی الحیاة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۶۱.</ref>