ثواب و عقاب: تفاوت میان نسخه‌ها

این موضوع در [[کلام|کلام اسلامی]]، [[فلسفه]]، [[عرفان]] و [[اصول فقه]] نیز مباحث گسترده‌ای را به خود اختصاص داده است.

==معنای لغوی و اصطلاحی==

===تجسم اعمال===

{{اصلی|تجسم اعمال}}

آیاتِ راجع به ثواب و عقاب دو دسته‌اند:

چند گروه به سختْ کیفر بودن خدا تهدید شده‌اند: کسانی که نعمتهای الاهی را دگرگون ساخته و [[کفر]] می‌ورزند و نشانه‌های خداوند را [[دروغ]] می‌شمارند<ref>بقره: ۲۱۱؛ آل عمران: ۱۱؛ انفال: ۵۲؛ غافر: ۲۲ </ref>؛ کسانی که با [[خدا]] و [[پیامبر]](ص) او دشمنی می‌کنند<ref> انفال: ۱۳؛ حشر: ۴ </ref>؛ و [[مؤمن|مؤمنانی]] که در اجابت دعوت خدا و رسول سستی می‌ورزند.<ref> مجمع البیان، نفال: ۲۴</ref>؛ پس از بیان احکام [[حج]] از نافرمانی در انجام دادنِ درستِ این احکام انسان را سخت بر حذر می‌دارد<ref>بقره: ۱۹۶؛ مائده: ۲ و ۹۸.</ref> و نیز از زبان [[شیطان]] در [[قیامت]] خطاب به کسانی که از او فریب خورده‌اند<ref> انفال: ۴۸ </ref>، بر سخت کیفر بودن خداوند تأکید شده است.

==در احادیث==

به اعتقاد [[ابن عربی]] <ref>فصوص الحکم ج۱، ص۸۳، ۹۶ </ref>، انسانها همچون سایر ممکنات بر اساس [[اعیان ثابته|عین ثابت]] خود وجود یافته‌اند. پس، خیر و شر آنها نه از ناحیه وجودشان بلکه نشأت گرفته از عین ثابت آنهاست. به عبارت دیگر، کارهای نیک و بد انسانها از آثار تکوینی [[اعیان ثابته]] و سرچشمه گرفته از استعداد ازلی آنهاست <ref>فصوص الحکم، ج۲، علیقات عفیفی، ص۶۴ـ۶۵ </ref> و بنابراین ثواب و عقاب نیز اقتضای اعیان آنها در [[فطرت]] اولیشان است <ref>فصوص الحکم، ج۲، تعلیقات عفیفی، ص۹۹، ۰۲، ۱۶۳ـ۱۶۴؛ قیصری، ص۵۹۳، ۶۷۴</ref>. بدین ترتیب، در منظومه فکری [[ابن عربی]] هیچ مجازات کننده بیرونی وجود ندارد و ثواب و عقاب چیزی جز ظهور عین ثابت انسان نیست <ref>فصوص الحکم، ج۲، تعلیقات عفیفی، ص۱۰۲</ref>. اساساً در نظام [[وحدت وجود]]ی ابن عربی همه چیز مطیع اراده حق تعالی و ظهور آن است حتی طاعت و عصیان، و ازاین روست که وی عصیان [[فرعون]] را نیز تابع امر تکوینی خداوند دانسته است <ref>فصوص الحکم، ج۲، تعلیقات عفیفی، ص۶۵، ۱۰۳، ۲۹۹</ref>. بر این اساس، آنچه ثواب و عقاب نامیده می‌شود نیز احوالی است که در پی فعل می‌آید و چیزی جز تجلی حق تعالی نیست. در واقع، خود حق است که از طریق تجلیاتش لذت و رنج می‌برد <ref> شرح فصوص قیصری، ص۶۷۵</ref>.

==ثواب و عقاب در علم کلام==

متکلمان مفاهیم «‌ثواب و عقاب‌» و «‌مدح و ذم‌» را به هم پیوند زده‌اند و ازاین رو بحثهای ثواب و عقاب با مبحث بنیادی‌تر حُسْن و قُبْح گره خورده است.

==ثواب و عقاب در اصول فقه==

بحث درباره ثواب و عقاب واجبات کفایی، تجری، ثواب احتیاط کردن در عمل،... از دیگر بحثهای عالمان اصول در این زمینه است.

== جستارهای وابسته ==

* نووی، یحیی بن شرف، صحیح مسلم بشرح النووی، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷

{{پایان}}

==پیوند به بیرون==