چاه عریضه: تفاوت میان نسخه‌ها

چاه عریضه، چاهی است که در جنوب ساختمان اصلی مسجد جمکران و حدوداً پشت دیوار [[محراب]] مسجد قرار گرفته است. برخی نیز به اشتباه، این چاه را «چاه امام زمان» می‌نامند. مساحت اطراف چاه که به وسیله نرده محصور شده حدود ۳۰ متر مربع است. دهانۀ چاه، مربعی به ضلع ۵۰ سانتی‌متر است که با میله‌های آهنی پوشیده شده و تنها فضایی که بتوان یک کاغذ را از میان میله‌ها به داخل چاه‌ انداخت، وجود دارد. به دلیل نبودن نور و کوچک بودن دهانۀ چاه، داخل آن پیدا نیست. در کنار محوطه‌ای که مخصوص آقایان است، محوطۀ بزرگتری به چشم می‌خورد که مخصوص خانم‌ها است و چاه جداگانه‌ای برای انداختن عریضه برای آنان تعبیه شده است. معمولا تعداد خانم‌هایی که اطراف چاه هستند، بیشتر از آقایان است.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۶۵</ref>

تاریخچه مشخصی از چاه جمکران وجود ندارد. در گذشته چاهی در مسجد وجود داشت که مردم خاک آن را برای [[تبرک]] برمی‌داشتند؛ در سال ۱۳۱۰ شمسی [[آیت الله]] [[میرزا محمد فیض]] این چاه را به دلیل اینکه نزد مردم قداست بی‌موردی پیدا کرده بود پُر کرد و سنگ مرمری را که برخی قدمگاه امام زمان می‌پنداشتند از بین برد.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۷۶</ref> در سال ۱۳۷۲ و با توسعه مسجد، چاهی که مردم عریضه‌های خود را در آن می‌انداختند داخل مسجد فعلی قرار گرفت و به جای آن اتاقکی به ارتفاع ۳ تا ۴ متر در مکان عریضه نویسی جدید ایجاد شد که عریضه‌ها را از ورودی بالای آن داخل این مکان می‌اندازند.{{مدرک}} هر دو تا سه ماه یکبار عریضه‌ها را جمع‌آوری کرده و به خمیر کاغذ تبدیل می‌کنند.<ref>[http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=94090 سرانجام عریضه‌های درون چاه جمکران، سایت تابناک]</ref>

درباره چاه عریضۀ مسجد جمکران سندی وجود ندارد که نشان دهد به امر امام زمان حفر شده باشد. تولیت مسجد جمکران یا هیچ یک از [[مراجع تقلید|مراجع]] دینی برای این چاه قداستی قائل نیستند و در بنرهای اطراف چاه نیز به صراحت مقدس نبودن چاه بیان شده است.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۷۵</ref>

در برخی مساجد شهرهای دیگر مانند [[اصفهان]] و [[کرمان]] نیز چنین سنتی رایج است. در مسجد جامع [[اردکان یزد]] نیز چاهی بوده که نزد مردم آن سامان مقدس بوده است اما امروزه آن را پوشانده‌اند.<ref> پیری اردکانی، نادر، پله هشتم، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۱۰۱.</ref>

عریضه‌نویسی، در ادیان پیش از [[اسلام]] نیز وجود داشته است از جمله عریضه‌نویسی [[یهودیت|یهودیان]] در پای [[دیوار ندبه]] است. آن‌ها نامه‌های خود را با مضون دعا و درخواست، خطاب به خدا نوشته و با آرزوی اجابت، آن را در شیارهای این دیوار قرار می‌دهند.<ref>Sperling, Avraham Yitzchak (1999). Sefer Tamei Ha-minhagim U’mekorei Ha-dinim; Inyanei Hilula D’Rashbi, p. 270. Jerusalem: Shai Le-morah Publishing</ref>

تعداد افرادی که برای انداختن عریضه در محوطه چاه حاضر می‌شوند نسبت به افرادی که داخل مسجد هستند و به [[نماز]] و عبادت مشغولند، بسیار کمتر است.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۶۳</ref> در پژوهشی که حدود سال ۱۳۹۰ انجام شد، بیشتر افرادی که عریضه خود را در چاه می‌انداختند، عریضه‌نویسی را از راه‌های [[توسل]] به [[خدا]] دانسته و در جواب این سؤال که چرا حاجات خود را در نماز یا در دعا در [[مسجد]] مطرح نمی‌کنید، می‌گفتند هم در نماز و دعا می‌گوییم و هم به صورت کتبی می‌نویسیم.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۹۰</ref> آنان انداختن عریضه به چاه را به نوعی یک عمل سمبلیک و نمادین می‌دانند و هدفشان برقراری ارتباط با امام در قالب این کنش و تخلیۀ روحی ناشی از بیان گرفتاری‌ها است و در ضمن امید به برآورده شدن حاجاتشان از این طریق دارند.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۹۵</ref>

==مخالفت‎ها==

[[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت الله خامنه‌ای]] انداختن نامه را دارای سند صحیح ندانسته و توصیه کرده‌ در این چاه عریضه‌ انداخته نشود،<ref>مسیح در شب قدر، انتشارات مؤسسه جهادی صهبا، ص۴۳۱</ref> [[مکارم شیرازی]] نیز اعمال این چاه را صحیح ندانسته‌اند.<ref>[http://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=246653&typeinfo=25&catid=23309 چاه عریضه در مسجد جمکران، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی.]</ref><ref>[http://jamkaran.ir/news/Namaye.aspx?id=173 مرکز خبر روابط عمومی مسجد جمکران]</ref> برخی چهره‌های دینی دیگر، این گونه توسل را باعث سست نشان دادن باورهای [[شیعه]] معرفی کرده‌اند.<ref>مقاله چاه عریضه جمکران، ص۱۷۰</ref>