امام حسن عسکری علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

مشهورترین لقب وی، [[عسکریین|عسکری]] است که به اقامت اجباری‌اش در [[سامرا]] اشاره دارد. او در سامرا تحت مراقبت حکومت قرار داشت و برای فعالیت‌های خود با محدودیت روبه‌رو بود. امام عسکری از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری، با شیعیان ارتباط داشت. [[عثمان بن سعید]]،  نخستین [[نیابت خاصه|نایب خاص امام زمان(عج)]]، از نمایندگان خاص وی  نیز به شمار می‌رفت.

امام حسن عسکری(ع) در [[۸ ربیع‌الاول]] سال ۲۶۰ق، در ۲۸ سالگی در [[سامرا]] به [[شهادت]] رسید و در کنار مرقد [[امام هادی|پدرش]] دفن شد. مدفن آن دو به [[حرم عسکریین]] مشهور است و از زیارتگاه‌های شیعیان در [[عراق]] به شمار می‌آید.

*'''نسب''':‌ نسب امام حسن عسکری(ع) با هشت واسطه به [[علی بن ابی‌طالب(ع)]] نخستین امام شیعیان می‌رسد.<ref>سمعانی، الانساب، ۱۹۶۲م/۱۳۸۲ق، ج۹، ص۳۰۰. </ref> پدرش [[امام هادی(ع)]]، دهمین امام [[شیعه اثنا عشری|شیعیان اثناعشری]] است. به نقل از منابع شیعی، مادر آن حضرت کنیز بود و [[حدیث (مادر امام حسن عسکری)|حُدیث]] یا «حدیثه» نام داشت.<ref>کلینی، الکافی، ۴۰۷۱ق، ج۱، ص۵۰۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۳۱۳</ref> برخی دیگر از منابع نام او را «سوسن»<ref>ابن طلحه، مطالب السؤول، ۱۳۷۱ق، ج۲، ص۷۸؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۸۳ق، ص۳۶۲؛ البته نام سوسن در برخی منابع برای نام مادر [[امام هادی(ع)]](نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۳) و در نقلی دیگر نام مادر [[امام زمان(عج)]] آمده است(ابن ابی‌الثلج، «تاریخ الائمه» مجموعه نفیسه، ۱۳۹۶ق، ص۲۶)</ref>، «عسفان»<ref> نوبختی، فرق الشیعه، ۱۳۵۵ق، ص۹۶؛ گفته می‌شود نام این او ابتدا عسفان بود و امام هادی او را حدیث نامید.</ref> و سلیل<ref>حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، نجف ۱۳۶۹ق، ص۱۲۳</ref> گفته‌اند. امام عسکری برادری به نام جعفر داشت که نزد شیعیان به [[جعفر کذاب]] معروف است. او پس از شهادت امام عسکری(ع)، ادعای [[امامت]] کرد و با انکار تولد فرزندی برای ایشان، به عنوان تنها وارث، مدعی میراث آن حضرت شد.<ref>طبسی، حیاه الامام العسکری، ۱۳۸۲ق، ص۳۲۰-۳۲۴</ref> [[سید محمد]] و حسین دیگر برادران او بوده‌اند.<ref> مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref>

مهم‌ترین دلیل برای [[امامت]] حسن بن علی العسکری(ع) پس از شهادت امام هادی، وصیت و احادیث امام هادی درباره جانشینی او است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۳۹۸ق، ص۱۲۰-۱۲۲؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۰۴-۴۰۷.</ref> [[شیخ مفید]] در [[ارشاد]] بیش از ۱۰ روایت و نامه دراین‌باره آورده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۴-۳۲۰</ref> اکثر شیعیان و یاران امام هادی(ع) نیز پس از شهادت ایشان، به امام حسن عسکری(ع) به عنوان امام رجوع کردند،<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۵۳۷.</ref>

پس از قتل مستعین، دشمن او معتز به قدرت رسید و با توجه به اطلاع احتمالی از موضع امام حسن عسکری(ع) نسبت به خلیفه مقتول، در آغاز حکومتش نسبت به آن حضرت و پدرش (حداقل در ظاهر) رفتار خصومت‌آمیزی نداشت. پس از شهادت [[امام هادی]] و جانشینی امام عسکری نیز شواهد حکایت از آن دارد که با وجود محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌های ایشان اعمال می‌شده، امام از آزادی نسبی برخوردار بوده است. برخی از ملاقات‌های حضرت با شیعیان در اوائل [[امامت]] خود، این مسئله را تایید می‌کند. اما پس از گذشت یک سال، خلیفه به امام بدگمان شد و در [[سال ۲۵۵ هجری قمری|سال ۲۵۵ق]] ایشان را زندانی کرد. امام در دوره یک ساله خلیفه بعدی (مهتدی) نیز همچنان در زندان بود.

*'''[[قیام صاحب زنج|شورش صاحب زنج]]''': زنگیان به رهبری علی بن محمد معروف به [[صاحب زنج]] در [[سال ۲۵۵ قمری]] علیه خلیفه عباسی قیام کردند.<ref name=":1">ابوالفداء، المختصر فی أخبار البشر، مصر، ج۲، ص۴۶.</ref> این قیام پانزده سال ادامه داشت و مناطق وسیعی را تحت اشغال خود در آورد.<ref>ابن‌العمرانی، الإنباء فی تاریخ الخلفاء، ۲۰۰۱م، ج۱، ص۱۳۸.</ref>  امام حسن عسکری(ع) با صراحت اعلام کرد که [[صاحب زنج]] از [[اهل بیت]] نیست.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۳، ص۵۲۹</ref>

با توجه به ترکیب جمعیتی مذاهب در جامعه‌ای که اکثریت آن را [[اهل سنت]] تشکیل می‌دادند، و همچنین فشارهای عباسیان بر شیعیان، جامعه شیعه در [[تقیه]] به سر می‌برد. با این حال امام حسن عسکری نسبت به اداره امور شیعیان و گردآوری [[وجوهات]] اهتمام داشت و وکیلانی به سرزمین‌های مختلف می‌فرستاد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۰۹ق، ص۲۷۰؛ کشی، رجال کشی، ۱۳۴۸ش، ص۵۶۰</ref>

از گزارش‌های تاریخی برمی‌آید که در بخش‌هایی از زندگی امام عسکری، محدودیت‌هایی برای ارتباط مستقیم شیعیان با امام وجود داشت.<ref> پاکتچی، «حسن عسکری(ع)، امام»، ص۶۲۶.</ref> {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = امام عسکری(ع):{{سخ}}'''«'''عبادت، بسیاریِ روزه و نماز نیست، بلکه عبادت، اندیشیدنِ بسیار در امر الهی است'''»'''|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[ابن شعبه حرانی]]، ''[[تحف العقول]]''، ص۴۸۸.</small>| تراز = راست| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۶px|رنگ پس‌زمینه=#ffeebb| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

از این رو هنگامی که امام به دارالخلافه برده می‌شد،{{یادداشت|طبق نقل یکی از خدمتکاران امام، آن حضرت مجبور بود هر دوشنبه و پنجشنبه در دارالخلافه حاضر شود.(طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۲۱۵.)}} شیعیان در مسیر حرکت او حاضر می‌شدند تا او را ملاقات کنند.<ref> اربلی، كشف الغمة، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۹۳۰.</ref>