حافظ شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان حافظ نزدیک به پانصد غزل را در خود دارد و شمار ابیات در این غزلیات میان پنج تا ده بیت در نوسان است. این دیوان برآیند پنجاه سال الهام‌گیری و سرایندگی است.<ref>دوفوشه کور، در گلگشت ادب فارسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۴</ref> درباره شعر حافظ گفته‌اند که معانی دقیق عرفانی را در موجزترین عبارات،‌ در عین حال به روشن‌ترین و صحیح‌ترین وجه بیان کرده است. حافظ را انسانی آزاد می‌دانند که از اظهار تقدس بی‌زاری می‌جویید و برای انسان مقامی قدسی قائل بود.<ref>سبحانی، تاریخ ادبیات ایران، ۱۳۹۵ش، ص۳۲۱ش.</ref> غزل پیش از حافظ غالبا تک مضمونی بود اما در دیوان حافظ شامل درون‌مایه و مضمون‌های متعدد و متنوع است.<ref>خرمشاهی، «محتوا و صورت در غزل حافظ»، ص۷۱۹.</ref> در غزل حافظ،‌ اوج ترکیب متوازن عشق، اخلاق و عرفان دیده می‌شود.<ref>خرمشاهی، ذهن و زبان حافظ، ۱۳۹۰ش، ص۲۷۷.</ref> حافظ‌پژوهان درباره انس حافظ با قرآن گفته‌اند که او از فرط انس با قرآن، با همه گوشه کنارهای پیدا و پنهان قرآن علم حضوری داشته است.<ref>خرمشاهی، «محتوا و صورت در غزل حافظ»، ص۷۳۰.</ref> «به قرآنی که اندر سینه داری»، «لطایف حکمی با نکات قرآنی»،‌ «هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم»، «فکرت مگر از غیرت قرآن و خدا نیست»، «دیو بگریزد از آن قوم که قرآن خوانند»،‌ «دام تزویر مکن چون دگران قرآن را»، «تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور» برخی از ابیات حافظ است که به تصریح به قرآن اشاره دارد.<ref>خرمشاهی، ذهن و زبان حافظ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۱.</ref> حافظ را مظهر اعتدال روح و روح اعتدال اقوام ایرانی می‌دانند.<ref>خرمشاهی، ذهن و زبان حافظ، ۱۳۹۰ش، ص۱۱۸.</ref>

دیوان حافظ را مانند [[قرآن]] و [[مثنوی معنوی]] «هادی بعضی و بعضی را مضل» دانسته‌اند که بعضی دوستدارانش برای او مقامی قدسی قائل هستند و گروهی دیگر او را بی‌دین و بی‌اعتقاد می‌پندارند.<ref>خرمشاهی، ذهن و زبان حافظ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹۳.</ref> از مهمترین وجوه شعر او،‌ ایهام و دوپهلویی است. در بسیاری از غزل‌های حافظ یک بیت ممکن است دو یا چند تفسیر متفاوت داشته باشد.<ref>استعلامی، فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۷۰۹.</ref> گفته شده شعر حافظ سه ساحت دارد. گاه شعر او عاشقانه است؛ گاه معانی [[تصوف و عرفان]] دارد و گاه مبارزه با ریاکاری است که عنوان شعر رندانه دارد.<ref>استعلامی، فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۷۱۵.</ref> حافظ با جریان معنوی [[ملامتیان]] پیوستگی باطنی و فکری دارد.<ref>دوفوشه کور، در گلگشت ادب فارسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۴</ref>