قیام زید بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی از عالمان شیعه از جمله [[شهید اول]]،<ref>شهید اول، القواعد، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۲۰۷.</ref> [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خوئی]]،<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۳۶۵.</ref> و [[عبدالله مامقانی|مامقانی]]<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۳۱ق، ج۹، ص۲۶۱.</ref> معتقدند که زید از جانب امام صادق اذن داشته است. همچنین برخی از نویسندگان با استناد به این گفته‌های عالمان و نیز بر پایه روایتی که از [[امام رضا(ع)]] نقل شده، امام کاظم(ع) از پدرش شنیده بود که آن حضرت می‌فرمود که زید برای قیامش با من مشورت کرده و من به او گفتم «اگر می‌خواهی همان شخصی باشی که در [[کناسه کوفه]] به دار آویخته می‌شود، راه همین است».<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج‌۱، ص‌۲.</ref>، قیام زید را با اذن امام صادق دانسته‌اند.<ref> رضوی اردکانی، شخصیت و قیام زید بن علی، دفتر انتشارات اسلامی، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> اما برخی دیگر از محققان از این روایت استفاده کرده‌اند که هرچند زید در قیامش صادق بود و اگر پیروز می‌شد خلافت را به اهلش واگذار می‌کرد، اما امام صادق او را از قیام نهی کرد و او به نهی امام توجه نکرد.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/153736 مشرق نیوز، چرا امام صادق از قیام زید حمایت نکرد، انتشار: ۲۲ شهریور ۱۳۹۱، بازبینی، ۵ تیر ۱۳۹۷ش.]</ref> [[علامه طهرانی]] نیز با استناد به روایت [[ابان بن عثمان]] از [[مؤمن طاق]] که در [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نقل شده<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۷۴.</ref>{{یادداشت|ابان از احول نقل مى‏‌كند: كه زید بن على بن الحسین چون مورد طلب خلیفه قرار گرفت، و در دنبال او جاسوسان می‌گشتند در حالی‌كه خود را پنهان کرده بود، من بر او وارد شدم، به من گفت:

اى اباجعفر! اگر فردى از ما بر علیه خلیفه خروج كند، رأى تو در این باره چیست؟ آیا تو هم براى كمك با او خروج خواهى نمود؟

احول می‌گوید: زید به من گفت: من اراده خروج دارم، كه با این قوم مجاهده نمایم، تو هم با من خروج كن.

زید گفت: آیا جان خود را خیلى دوست دارى، و از كمك ما دریغ می‌كنى؟

گفتم نه: جان من یك نفسى بیش نیست، ولى مطلب جاى دیگر است و آن اینكه اگر زمین داراى امام و حجّت است، چون این خروج تو بدون اذن و دستور اوست، بنابراین افرادی كه با تو خروج كنند، هالك، و افرادی كه تخلّف ورزند و خروج نكنند ناجى و رستگار خواهند بود.

و اگر زمین داراى امام و حجّتى نیست، بنابراین افرادی‌كه با تو خروج كنند یا نكنند در مرتبه مساوى، و در منزلت برابرند، چون هر دو آنها كار را روى اختیار خود انجام داده، و طبق دستور حجّت خدا نبوده است.

زید به من گفت: اى اباجعفر! من با پدرم در سر سفره مى‏‌نشستم، پدرم براى من لقمه بزرگ می‌گرفت، و لقمه داغ را سرد می‌نمود تا خنك شود و بمن مى‌‏داد، از روى شفقت و مهرى كه با من داشت، چگونه مى‏‌شود با من شفقت نكند، و از آتش‏ دوزخ بعلّت عدم معرّفى امام مرا نرهاند؟

آیا مى‌‏شود تو را بدین (امام) معرّفى كند، و به من امام را معرّفى ننماید؟

من به زید عرض كردم: فدایت شوم، روى شفقتى كه پدرت با تو داشته، و از آتش تو را می‌رهانیده است، امام را به تو معرفى ننموده است، چون خوف داشته است كه اگر معرّفى كند و تو نپذیرى داخل در آتش خواهى شد، و لیكن به من امام را خبر داده، و معرّفى نموده است، اگر من اطاعت او را گردن نهم و معرّفى او را بپذیرم، نجات پیدا می‌كنم، و اگر نپذیرم، پدرت بر من باكى نداشته است كه داخل آتش گردم.

سپس به زید گفتم: فدایت شوم، آیا شما أفضلید یا انبیاء؟

گفتم: یعقوب به فرزندش یوسف گفت: یا بُنَی لا تَقْصُصْ رُؤْیاكَ عَلى‏ إِخْوَتِكَ فَیكِیدُوا لَكَ كَیداً، چرا یعقوب برادران را از خواب یوسف خبر نكرد، و مخفى نمود، به جهت آنكه بر فرزندش یوسف شفقت و مهربانى داشت و می‌دانست كه در اثر افشاء خواب، یوسف را هلاك مى‏‌كنند، همین‌طور پدرت چون بتو شفقت و مهر داشته، معرّفى امام را از تو مختفى داشته، چون می‌دانسته اگر بگوید، و قبول نكنى، داخل در آتش خواهى بود:

زید گفت: قسم به خدا كه چون این مطالب را گفتى من هم به تو بگویم كه صاحب تو (امام صادق) در مدینه به من خبر داد: كه تو كشته خواهى شد، و به دار آویخته مى‏‌شوى! و در نزد آن حضرت صحیفه‏‌اى است كه در آن قتل، و به دار كشیده شدن من نوشته شده است. احول می‌گوید: چون براى عزم حجّ حركت كردم، این جریان مناظره با زید را خدمت حضرت صادق بازگو نمودم.

حضرت فرمودند: حجّت را بر او تمام كردى! و راه را از جلو و عقب و راست و چپ و بالا و پائین بر او بستى! و در محاجّه و مناظره با او كوتاهى ننمودى. تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۰۴-۲۰۵)}} قیام زید را بدون اذن امام صادق دانسته است.<ref> تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref>

همچنین از برخی روایات بر می‌آید که ائمه با اصل قیام موافق بوده اما زمان آن را مناسب نمی‌دانستند.{{مدرک}} بر پایه برخی روایاتی که از امام صادق<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۲۶۴.</ref> و نیز امام رضا <ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۴۹.</ref>نقل شده، زید بن علی قصد داشت که اگر به پیروزی برسد حکومت را به امام صادق(ع) واگذار کند، شیخ مفید گفته است او بر [[الرضا من آل محمد]] دعوت می‌کرد و برخلاف آنچه که مردم خیال می‌کردند او خلافت را برای خود نمی‌خواست بلکه پس از پیروزی آن را به اهلش واگذار می‌کرد.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref> [[علامه مجلسی]] این عقیده را بیشتر عالمان شیعه نسبت داده و گفته است که من قول دیگری از آنان سراغ ندارم.<ref> مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> هنگامی که امام صادق از شهادت زید باخبر شد، به شدت متأثر گردید و دستور داد که اموالی را میان خانواده کسانی که در قیام او به شهادت رسیده بودند، تقسیم کنند.<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۳.</ref>