بکتاشیه: تفاوت میان نسخه‌ها

===بنیانگذار===

'''ساری صالتق'''

'''بالیم سلطان'''

===ارتباط با قزلباش ها===

===ارتباط با ینی چریان===

===در دوران سلطان عبدالحمید===

اما طریقه بکتاشیه با پشت سر گذاشتن این بحران پس از چندی به تدریج دوباره جان گرفت و به ویژه در دوره [[سلطان عبدالحمید]] با چاپ کتاب های طریقه و نفوذ در حرکت های سیاسی، عضویت در فراماسونری و همراهی با ترک های جوان فعالیت گسرده ای را آغاز نمود.

===اعلام انحلال از سوی دولت===

در سال ۱۳۰۴ش/۱۹۲۵م طریقه بکتاشیه همچون دیگر طریقه‌ها در کشور [[ترکیه]] منحل اعلام شد و از آن پس رهبری این طریقه به [[آلبانی]] انتقال یافت.<ref>تریمینگام، ص۲۵۴ـ۲۵۳؛ دائره المعارف اسلام، v/۳۷۸؛ رامزاور، ص۱۱۴ـ۱۰۹، حکمت، ج۵، ص۵۱۷</ref>

==جغرافیا==

* پیروان طریقه بکتاشیه در سایر مناطق بالکان همچون [[تراکیه]]، [[مقدونیه]]، [[کوزوو]] و نیز [[بلغارستان]] فعالیت داشتند. اما همه آنان با سخت گیری نظام‌های کمونیستی در این سرزمین‌ها به تدریج از فعالیت افتادند.<ref>کیسلینگ، ص۲۸۶ـ۲۸۱؛ تریمینگام، ص۱۲۵؛ ایرانیکا، ۱۲۱ـ۱۲۰ IV</ref>

* بکتاشیان در [[کربلا]] نیز تکیه‌ای به نام «‌عبدالمومن بابا‌» داشتند.<ref>ر.ک: کوپریلی، طریقه ص۳۱ـ۳۰؛ ایرانیکا، IV/۱۲۱</ref>

==اعتقادات==

* بکتاشیان در بزرگداشت [[علی(ع)]] از این هم فراتر رفته اند و با استناد به کتابی منسوب به علی(ع) به نام خطبة البیان ـ که گفته می شود بر اساس یکی از خطبه های آن حضرت نوشته شده و در بردارنده مضامینی غلو آمیز درباره اوست ـ جایگاه منحصر به فرد علی(ع) را در هستی توجیه و تبیین می کنند.<ref>شیبی، ج۲، ص۳۴۳ـ۳۴۱؛ EI۲؛ برج، ۱۴۵ـ۱۴۰، ۱۳۶ـ۱۳۴</ref>

* بکتاشیان به دیگر [[امامان شیعه]] اثنی عشری نیز معتقدند و آنان را ائمه بر حق معصوم و جانشینان علی(ع) می دانند به ویژه برای [[امام صادق(ع)|امام جعفر صادق(ع)]] احترام خاصی قائلند.

* از دیدگاه بکتاشیان؛ [[گناه]] با توجه به وحدت وجود توجیه می شود که بر اساس آن همه عالم جزء تجلیات گوناگون و رنگ به رنگ حقیقت الهی نیست. جهان و هرچه در آن است تنها نمود آن حقیقت است و بهره ای از بود ندارند. و از این رو در چنین مجموعه آمیخته ای از نمودهای بی حقیقت، انسان و آنچه غالبا گناه تصور می شود، توهمی بیش نیست. توهمی که بر اساس آن فرد ظاهر بین، عالم، خود و رابطه خود با علم و خداوند را حقیقتی می پندارد. حال آنکه در چشم اهل معرفت این تنها دریافتی بی حقیقت است. گناه واقعی در حقیقتی پنداشتن نمود و غافل شدن از بود، و در قائل شدن به دو وجود حقیقی یعنی خداوند و عالم است. و [[فلاح]] واقعی در از میان برداشتن پرده این توهم، و دریافتن واقعیت نمودین عالم و حقیقت خداوند است.<ref>ر.ک: برج ص۱۲۹ـ۱۲۶</ref>

* به اعتقاد بکتاشیان ـ به ویژه توده های آنان ـ [[روح]] پس از [[مرگ]] با توجه به شیوه زندگی، خلقیات و اعمال شخص بار دیگر با حلول در حیوانات یا موجودات دیگر، زندگانی در این عالم را از سر می گیرد. این اعتقاد به [[تناسخ]] را شاید بتوان از بقایای عقاید [[بودا|بودایی]] و [[مانی|مانوی]] بازمانده در میان ترکمن های مهاجری دانست که از شرق به غرب آمدند و در [[آسیای صغیر]] سکنی گزیدند و بخش عمده ای از آنهان به بکتاشیان پیوستند. با این همه گروهی از بکتاشیه که باورهای اسلامی عمیق تری دارند، اعتقاد به تناسخ را رد کرده، درباره سرنوشت روح پس از مرگ عقایدی همانند دیگر مسلمانان دارند.<ref>برج، ص۱۳۱ـ۱۲۹؛ هاشم پور، ص۵۳۶؛ پاکالین، I/۱۹۷؛ کوپریلی، ادبیات، ص۳۵۳ـ۳۵۲</ref>

==سلسله مراتب==

پیروان طریقه بکتاشیه در ۵ گروه عاشق، محب، درویش، بابا و خلیفه جای می‌گیرند. «‌عاشق‌» مرد یا زنی است که متمایل به این طریقه و علاقمند به ورود به آن باشد. «‌محب‌» کسی است که در مراسم رسمی ورود به طریقه شرکت کرده و در آن پذیرفته شده است. محب می‌تواند در مراسم مختلف این طریقه شرکت کند و پس از گذراندن آموزش‌های لازم و پیشرفت در مراتب سلوک در مراسمی با عنوان «‌وقف وجود‌» به مرتبه «‌درویش‌» ارتقا یابد. درویش‌ها اجازه دارند که کلاه مخصوص طریقه یا «‌تاج‌» بر سر بگذارند. آنان معمولا بیشتر وقت خود را زیر نظر «‌بابا»‌ها و صرف رسیدگی به امور مختلف [[تکیه]] می‌کنند. «‌خلیفه‌» بابا را از میان درویشان انتخاب می‌کند و هر بابا مسئولیت آموزش و نظارت بر سلوک درویشان و محبان را دارد؛ و ممکن است مجرد یا دارای همسر باشد. در بسیاری از موارد در صورتی که بابا، فرزند پسری داشته باشد مقام بابایی به طور موروثی به او منتقل می‌شود. باباها دستاری سفید (یا سبز ویژه [[سید]]ها) به دور تاج خود می‌پیچند<ref>ایرانیکا، IV/۱۲۱؛ اینالجیک، ص۱۸۹ـ۱۸۸، برج ۱۶۴ـ۱۶۲</ref>

در مرتبه‌ای تقریبا همسنگ درویشان «‌مجردان‌» قرار دارند. اینان با شرکت در مراسم خاصی، سوگند تجرد یاد می‌کنند و گوشواری به نام «‌منقوش‌» به گوش می‌آویزند. عده‌ای رسم تجرد در این طریقه را متاثر از [[قلندریه]] و برخی آن را برگرفته از تجرد، و [[رهبانیت]] مسیحی می‌دانند.<ref>پاکالین، I/۱۱۹؛ برج ۱۶۵ـ۱۶۴</ref> بالاترین مرتبه در میان بکتاشیان از آن خلیفه است. در گذشته ۴ خلیفه در ۴ تکیه مشهور بکتاشی ـ تکیه حاجی بکتاش در [[قیر شهر]] و تکیه‌های [[دیمتوقه]]، [[کربلا]] و [[قاهره]] ـ بر امور دیگر تکیه‌ها نظارت می‌کردند.<ref>برج، ۱۶۶ـ۱۶۲، ایرانیکا، IV/۱۲۱، </ref>

==آئین ها==

===دعا===

در این طریقه [[دعا|ادعیه]] و اذکاری به نام‌های «‌گلبانگ‌» و «‌ترجمان‌» نیز وجود دارد که مریدان، آنها را می‌آموزند و در اوقات مشخصی از روز می‌خوانند.<ref>ر.ک: برج، ص۱۶۸ـ۱۶۶؛ پاکالین، I/۲۰۰-۲۰۰۱</ref>

==ادبیات==

===تاریخچه===

[[یونس امره]] که مضامین اشعار او به زبان ترکی آناتولی شاهدی بر بکتاشی بودن اوست با سرودن معنوی‌ترین اشعار همراه با احساسات عمیق دینی و خلوص آشکار، ادبیات بکتاشی را به اوج رسانید.<ref>برج، ص۵۵ـ۵۳</ref> گرچه بعد از یونس امره شاعران بسیاری در زمینه ادبیات بکتاشی شعر سروده‌اند اما اشعار آنان تکرار مضامین اشعار گذشتگان است.<ref>هاشم پور، ۵۳۸</ref>

در ادبیات و اشعار بکتاشی از موضوعاتی چون محبت [[اهل بیت(ع)]]، تقدیس دوازده امام، [[تولی]] و [[تبری]]، علاقه افراط آمیز به [[علی(ع)]] و‌گاه به الوهیت رسانیدن آن حضرت سخن رفته است. همچنین مراثی [[امام حسین(ع)]] و فاجعه [[کربلا]]، اشعاری در مدح [[حاجی بکتاش]] و بزرگان طریقت علوی ـ بکتاشی و مناقب آنان، شعرهایی درباره البسه و آیین‌ها و‌گاه عقاید [[حروفیه]]، [[قلندریه]]، [[حیدریه]]، [[باباییه]] و نیز آراء [[ابن عربی]] و [[جلال الدین مولوی]] در آثار ادلی بکتاشیه یافت می‌شود.<ref>کوپریلی، ادبیات ترک، ۳۵۳ـ۳۴۹؛ گولپینارلی، تصوف، ۱۷۹ـ۱۷۸</ref>

== پانویس ==

{{پانویس|2}}

== منابع ==

{{ستون-شروع|2}}

* آژند، یعقوب، حروفیه در تاریخ، تهران، ۱۳۶۹.

* هاشم پور سبحانی، توفیق و قاسم انصاری، حاجی بکتاش ولی و طریقت بکتاشیه، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تبریز، ۱۳۵۵ش، شماره ۱۲۰.

{{پایان}}

=== منابع انگلیسی ===

{{چپ‌چین}}

{{ستون-شروع|2}}

{{پایان چپ‌چین}}

{{پایان}}

==پیوند به بیرون==

* منبع این مقاله: دائرة المعارف بزرگ اسلامی

* مطالعه بیشتر: مقاله بکتاشیه از [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=1582 دانشنامه جهان اسلام]

[[رده:فرقه های شیعه‎‏]]