پرش به محتوا

اثبات الوصیة للامام علی بن ابی‌طالب (مسعودی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۸: خط ۲۸:
| شابک            =
| شابک            =
}}
}}
'''اِثباتُ الوَصیةِ للإمام علی بن ابی طالب'''، نوشته [[علی بن حسین مسعودی]] <small>(۲۸۰ق-۳۴۵ یا ۳۴۶ق.)</small> به زبان عربی. این کتاب، با هدف اثبات جانشینی [[امامان شیعه(ع)]] نگاشته شده است. نویسنده بعد از اشاره به برخی روایات که بر لزوم [[امامت]] تأکید دارند به شرح مختصری از زندگی [[پیامبران]] که جانشین یکدیگر می‌شدند پرداخته و بعد از زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]] نیز زندگی جانشینان وی یعنی [[امامان شیعه|امامان دوازده‌گانه]] را شرح داده است و روایاتی درباره نصوص [[امامت]] و مناقب و فضایل آنان نقل کرده است. این کتاب به طور خلاصه یک دوره تاریخ پیامبران، امامان، پادشاهان و خلفای معاصر آنان را در بردارد.
'''اِثباتُ الوَصیةِ للإمام علی بن ابی‌طالب''' کتابی تاریخی نوشته [[علی بن حسین مسعودی]] <small>(۲۸۰ق-۳۴۵ یا ۳۴۶ق)</small> به زبان عربی. این کتاب، با هدف اثبات جانشینی [[امامان شیعه(ع)]] نگاشته شده است. نویسنده بعد از اشاره به برخی روایات که بر لزوم [[امامت]] تأکید دارد، به شرح مختصری از زندگی [[پیامبران]] که جانشین یکدیگر می‌شدند پرداخته و بعد از زندگی [[پیامبر اسلام(ص)]] نیز زندگی جانشینان وی یعنی [[امامان شیعه|امامان دوازده‌گانه]] را شرح داده است و روایاتی درباره نصوص [[امامت]] و مناقب و فضایل آنان نقل کرده است. این کتاب به‌طور خلاصه یک دوره تاریخ پیامبران، امامان، پادشاهان و خلفای معاصر آنان را در بردارد.


این کتاب به سبک و سیاق سایر کتب حدیثی شیعه نگاشته شده و محتوای آن از [[تشیع]] نویسنده‌اش حکایت دارد. در منابع رجالی و تراجم‌نگاری شیعه، نویسنده اثبات الوصیه همان نویسنده [[مروج الذهب]] است. با این حال انتساب این کتاب به مسعودی مورخ به دلیل اختلاف با سبک و روش مسعودی در دیگر آثارش، از سوی پژوهشگران معاصر مورد تردید قرار گرفته است.
اثبات الوصیه به سبک و سیاق سایر کتب حدیثی شیعه، نگاشته شده و محتوای آن از [[تشیع]] نویسنده‌اش حکایت دارد. در منابع رجالی و تراجم‌نگاری شیعه، نویسنده اثبات الوصیه همان نویسنده [[مروج الذهب]] است. با این حال انتساب این کتاب به مسعودی مورخ به دلیل اختلاف با سبک و روش مسعودی در دیگر آثارش، از سوی پژوهشگران معاصر مورد تردید قرار گرفته است.
== جایگاه ==
کتاب اثبات الوصیه، جریان خلقت [[حضرت آدم]] و شرح حال و [[معجزه|معجزات]] پیامبران بعد از او و تاریخ پادشاهانی که در زمان آنان بوده‌اند هر کدام را پس از دیگری تا زمان خاتم انبیاء بیان می‌کند و سپس شرح حال و [[معجزات پیامبر|معجزات پیامبر اسلام]] و [[دوازده امام]] را با تاریخ خلفائی که با آنان همزمان بوده‌اند نقل می‌کند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه، ص۶.</ref>
 
مطالب اثبات الوصیه در منابعی؛ چون [[کافی]]، [[بصائر الدرجات]] یا تاریخ [[ائمه]] وجود دارد. نویسندگان بعدی نیز از آن نقل کرده‌اند. این کتاب در میان کسانی چون صاحب [[الخرائج و الجرائح]] و مناقب‌نویسان بعدی رواج داشته و مجلسی نیز از آن در [[بحارالانوار]] و [[محمد حسین کاشف الغطاء]] در [[اصل الشیعة و اصولها (کتاب)|اصل الشیعة و اصولها]] استفاده کرده‌اند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه، ص۶.</ref>
 
کتبی در کتاب فوات الوفیات عین اثبات الوصیه را ذکر کرده و شاید منظور از کتاب تعیین خلیفة الماضی- که ابن حجر در کتاب لسان المیزان آن را از تألیفات مسعودی دانسته- همین کتاب اثبات الوصیه باشد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه، ص۶.</ref>


== انتساب کتاب به مسعودی ==
== انتساب کتاب به مسعودی ==
در منابع رجال نگاری [[شیعه]]، نویسنده کتاب اثبات الوصیه را [[علی بن حسین مسعودی]] دانسته‌اند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در [[رجال نجاشی|رجال]]<ref>نجاشی، رجال، ص۲۵۴.</ref> و پس از او بسیاری از دیگر رجال نگاران و کتاب شناسان شیعی این کتاب را به مسعودی نسبت داده‌اند.<ref> ابن داود، رجال، ص۲۴۱.</ref><ref>علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۱۰۰</ref><ref> نوری، مستدرک، ص۱۱۵</ref><ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه ص۵-۶.</ref>
در منابع رجال‌نگاری [[شیعه]]، نویسنده کتاب اثبات الوصیه را [[علی بن حسین مسعودی]] دانسته‌اند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در [[رجال نجاشی|رجال]]<ref>نجاشی، رجال، ص۲۵۴.</ref> و پس از او بسیاری از دیگر رجال‌نگاران و کتاب‌شناسان شیعه این کتاب را به مسعودی نسبت داده‌اند.<ref> ابن‌داوود، رجال ابن داوود، ص۲۴۱؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۱۰۰؛ نوری، مستدرک الوسائل، ص۱۱۵؛ مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه ص۵-۶.</ref>
اما محققان جدید، انتساب این کتاب به مسعودی را به دلیل تفاوت محتوای این کتاب با سبک و روش مسعودی در دیگر آثارش، نادرست می‌دانند.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام؛ شبیری زنجانی، اثبات الوصیه و مسعودی صاحب مروج الذهب، ص۲۱۷-۲۱۹؛ حمود، کتابشناسی مسعودی، ص۹۲.</ref>
اما محققان جدید، انتساب این کتاب به مسعودی را به‌دلیل تفاوت محتوای این کتاب با سبک و روش مسعودی در دیگر آثارش، نادرست می‌دانند.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام؛ شبیری زنجانی، اثبات الوصیه و مسعودی صاحب مروج الذهب، ص۲۱۷-۲۱۹؛ حمود، کتابشناسی مسعودی، ص۹۲.</ref>


== موضوع و هدف ==
== موضوع و هدف ==
موضوع بحث اثبات الوصیه، اثبات جانشینی [[امام علی علیه‌السلام|امیر المؤمنین(ع)]] از [[رسول خدا]] است؛ اما به مناسبت، از سایر [[ائمه]] هم سخن گفته و نیمی از کتاب را به آنان اختصاص داده است.
موضوع بحث اثبات الوصیه، اثبات جانشینی [[امام علی علیه‌السلام|امیر المؤمنین(ع)]] از [[رسول خدا]] است؛ اما به مناسبت، از سایر [[ائمه]] هم سخن گفته و نیمی از کتاب را به آنان اختصاص داده است. هدف مؤلف آن بوده که تسلسل جانشینی را در میان پیامبران گذشته اثبات و به امیرالمؤمنین(ع) و امامان(ع) پس از او متصل نماید. بدین جهت شرحی از زندگی پیامبران از [[حضرت آدم علیه‌السلام|آدم]] تا خاتم همراه جانشینان آنان ارائه می‌دهد.<ref>معسودی، اثبات الوصیه، شناسنامه کتاب.</ref>
 
هدف مؤلف آن بوده که تسلسل جانشینی را در میان پیامبران گذشته اثبات و به امیرالمؤمنین(ع) و امامان(ع) پس از او متصل نماید. بدین جهت شرحی از زندگی پیامبران از [[حضرت آدم علیه‌السلام|آدم]] تا خاتم همراه جانشینان آنان ارائه می‌دهد.<ref>معسودی، اثبات الوصیه، شناسنامه کتاب.</ref>


== شیوه نگارش ==
== شیوه نگارش ==
این کتاب به سبک و سیاق سایر کتب [[حدیث]]ی [[شیعه]] نگاشته شده اما مؤلف، برای مطالب خود منبعی ذکر نکرده و غالباً سلسله اسناد خود را نیاورده است. البته در قسمت دوم تا حدودی به برخی راویان اشاره کرده است، آن هم سند کاملی برای روایات به شمار نمی‌رود، بلکه فقط به چند نفر از راویان میانی اشاره می‌کند. او داستان زندگی و معجزات انبیا و ائمه را به صورت پیوسته نقل می‌کند و تنها گاهی با عبارت «رُوِیَ» مطالب را از همدیگر تفکیک کرده است.
اثبات الوصیه به سبک و سیاق سایر کتب [[حدیث]]ی [[شیعه]] نگاشته شده، اما مؤلف، برای مطالب خود منبعی ذکر نکرده و غالباً [[اسناد|سلسله اسناد]] خود را نیاورده است. البته در قسمت دوم تا حدودی به برخی راویان اشاره کرده است، آن هم سند کاملی برای روایات به شمار نمی‌رود، بلکه فقط به چند نفر از راویان میانی اشاره می‌کند. او داستان زندگی و معجزات انبیا و ائمه را به صورت پیوسته نقل می‌کند و تنها گاهی با عبارت «رُوِیَ» مطالب را از همدیگر تفکیک کرده است.
 
== جایگاه ==
این کتاب، جریان خلقت [[حضرت آدم]] و شرح حال و [[معجزه|معجزات]] پیامبران بعد از او و تاریخ پادشاهانی که در زمان آنان بوده‌اند هر کدام را پس از دیگری تا زمان خاتم انبیاء بیان می‌کند و سپس شرح حال و [[معجزات پیامبر|معجزات پیامبر اسلام]] و [[دوازده امام]] را با تاریخ خلفائی که با آنان همزمان بوده‌اند نقل می‌کند.
 
مطالب اثبات الوصیه در منابعی؛ چون [[کافی]]، [[بصائر الدرجات]] یا تاریخ [[ائمه]] وجود دارد. نویسندگان بعدی نیز از آن نقل کرده‌اند. این کتاب در میان کسانی چون صاحب [[الخرائج و الجرائح]] و مناقب‌نویسان بعدی رواج داشته و مجلسی نیز از آن در [[بحارالانوار]] و [[محمد حسین کاشف الغطاء]] در [[اصل الشیعة و اصولها (کتاب)|اصل الشیعة و اصولها]] استفاده کرده‌اند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه، ص۶.</ref>
 
کتبی در کتاب فوات الوفیات عین اثبات الوصیه را ذکر کرده و شاید منظور از کتاب تعیین خلیفة الماضی- که ابن حجر در کتاب لسان المیزان آن را از تألیفات مسعودی دانسته- همین کتاب اثبات الوصیه باشد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، مقدمه، ص۶.</ref>


== محتوا ==
== محتوا ==
خط ۵۶: خط ۵۳:
کتاب با مقدمه‌ای در خلقت و [[حدیث جنود عقل و جهل]] از [[امام صادق(ع)]] آغاز می‌شود. او ضمن نقل روایت آفرینش [[عقل]]، بر این نکته تأکید دارد که عقل اول موجود روحانی است که خداوند آفریده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۶-۸.</ref> سپس به آفرینش [[جن]] و انسان اشاره کرده و اعتراض [[ملائکه]] به خلقت [[آدم ابوالبشر|آدم]] را دیدن فساد و خونریزی این دو موجود می‌داند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹-۱۱.</ref> در ادامه، فرود آدم به زمین، جریان [[هابیل]] و [[قابیل]]،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۱-۱۳.</ref> وصایت [[شیث]] و دیگر وصایای پیغمبران را برمی‌شمارد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۵-۷۶.</ref>
کتاب با مقدمه‌ای در خلقت و [[حدیث جنود عقل و جهل]] از [[امام صادق(ع)]] آغاز می‌شود. او ضمن نقل روایت آفرینش [[عقل]]، بر این نکته تأکید دارد که عقل اول موجود روحانی است که خداوند آفریده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۶-۸.</ref> سپس به آفرینش [[جن]] و انسان اشاره کرده و اعتراض [[ملائکه]] به خلقت [[آدم ابوالبشر|آدم]] را دیدن فساد و خونریزی این دو موجود می‌داند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹-۱۱.</ref> در ادامه، فرود آدم به زمین، جریان [[هابیل]] و [[قابیل]]،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۱-۱۳.</ref> وصایت [[شیث]] و دیگر وصایای پیغمبران را برمی‌شمارد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۵-۷۶.</ref>


بخش دوم کتاب با ولادت رسول خدا(ص) آغاز شده و با ولادت [[امام زمان(عج)]] پایان می‌یابد. به هنگام ذکر ولادت رسول خدا، به ذکر اجداد ایشان پرداخته و ماجرای حمله [[سپاه ابرهه]] و گفتگوی [[عبدالمطلب]] با وی را به تفصیل می‌آورد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۸۷-۸۹.</ref> ذکر اوصاف [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] از دیگر مطالب این بخش است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۰-۹۲.</ref>
بخش دوم کتاب با ولادت رسول خدا(ص) آغاز شده و با ولادت [[امام زمان(عج)]] پایان می‌یابد. به هنگام ذکر ولادت رسول خدا، به ذکر اجداد ایشان پرداخته و ماجرای حمله [[سپاه ابرهه]] و گفتگوی [[عبدالمطلب]] با وی را به تفصیل می‌آورد.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۸۷-۸۹.</ref> ذکر اوصاف [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] از دیگر مطالب این بخش است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۰-۹۲.</ref> او ولادت رسول خدا را صبح [[دوشنبه]] و به روایتی [[جمعه]] [[۱۲ ربیع‌الاول]] می‌داند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۷.</ref>
او ولادت رسول خدا را صبح [[دوشنبه]] و به روایتی [[جمعه]] [[۱۲ ربیع‌الاول]] می‌داند.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۷.</ref>
 
حدیث دار، پیمان قریش بر محاصره رسول خدا در [[شعب ابی‌طالب]]، [[معراج]]، [[هجرت]]، [[لیلة المبیت]] و [[حجة الوداع]] از دیگر مطالب مربوط به رسول خداست که در هر کدام تأکیدی بر جانشینی [[حضرت علی(ع)]] شده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۸-۱۰۳.</ref> قبل از وفات رسول خدا بخشی نیز آورده با عنوان وصیت، که در آنجا آنچه که از حضرت علی(ع) پیمان گرفته شده نقل شده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، صص۱۰۴-۱۰۶.</ref> وفات رسول خدا و تجهیز جنازه ایشان به دست امام علی و خطبۀ حضرت از مطالب پایانی این بخش است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۰۶-۱۱۱.</ref>
حدیث دار، پیمان قریش بر محاصره رسول خدا در [[شعب ابی‌طالب]]، [[معراج]]، [[هجرت]]، [[لیلة المبیت]] و [[حجة الوداع]] از دیگر مطالب مربوط به رسول خداست که در هر کدام تأکیدی بر جانشینی [[حضرت علی(ع)]] شده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۹۸-۱۰۳.</ref> قبل از وفات رسول خدا بخشی نیز آورده با عنوان وصیت، که در آنجا آنچه که از حضرت علی(ع) پیمان گرفته شده نقل شده است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، صص۱۰۴-۱۰۶.</ref> وفات رسول خدا و تجهیز جنازه ایشان به دست امام علی و خطبۀ حضرت از مطالب پایانی این بخش است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۰۶-۱۱۱.</ref>
در قسمت مربوط به حضرت علی(ع)، ایمان آن حضرت، حمایت [[ابوطالب]] از رسول خدا(ع)، تولد امیرالمؤمنین<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۱۷-۱۲۰.</ref> پرورش حضرت نزد رسول خدا،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۲.</ref> حوادث بعد از وفات رسول خدا،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۳-۱۲۸.</ref> معجزات و کرامات حضرت علی(ع)<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۹-۱۳۰.</ref> و شهادت آن حضرت آمده است. ولادت و وصایت امامان دیگر تا [[امام حسن عسکری(ع)]] به تفصیل ذکر شده<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۳۱-۲۰۷.</ref> و در بخش پایانی کتاب، به تفصیل به ولادت، [[غیبت امام زمان|غیبت]] و امامت [[حضرت مهدی(عج)]] پرداخته است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۲۰۷-۲۳۲.</ref>
در قسمت مربوط به حضرت علی(ع)، ایمان آن حضرت، حمایت [[ابوطالب]] از رسول خدا(ع)، تولد امیرالمؤمنین<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۱۷-۱۲۰.</ref> پرورش حضرت نزد رسول خدا،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۲.</ref> حوادث بعد از وفات رسول خدا،<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۳-۱۲۸.</ref> معجزات و کرامات حضرت علی(ع)<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۲۹-۱۳۰.</ref> و شهادت آن حضرت آمده است. ولادت و وصایت امامان دیگر تا [[امام حسن عسکری(ع)]] به تفصیل ذکر شده<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۱۳۱-۲۰۷.</ref> و در بخش پایانی کتاب، به تفصیل به ولادت، [[غیبت امام زمان|غیبت]] و امامت [[حضرت مهدی(عج)]] پرداخته است.<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ص۲۰۷-۲۳۲.</ref>


==ترجمه و چاپ ==
==ترجمه و چاپ ==
اثبات الوصیه، نخستین بار توسط علی نقی بن حبیب الله جیلانی، در دارالطباعه سید مرتضی به سال ۱۳۲۰ق/۱۲۸۱ش، به خط محمد قمی، حسب دستور میرزا محمدرضا مستوفی چاپ سنگی شده است. مکتبه حیدریه [[نجف]]، منشورات رضی [[قم]] و مکتبه مرتضویه نجف از دیگران ناشرانی هستند که این کتاب را چاپ کرده‌اند. در سال ۱۳۸۴ش انتشارات انصاریان آن را چاپ کرده است که متن آن در [[نرم افزار جامع الأحادیث]] [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] موجود است.
اثبات الوصیه، نخستین بار توسط علی‌نقی بن حبیب الله جیلانی، در دارالطباعه سید مرتضی به سال ۱۳۲۰ق/۱۲۸۱ش، به خط محمد قمی، حسب دستور میرزا محمدرضا مستوفی چاپ سنگی شده است. مکتبه حیدریه [[نجف]]، منشورات رضی [[قم]] و مکتبه مرتضویه نجف از دیگران ناشرانی هستند که این کتاب را چاپ کرده‌اند. در سال ۱۳۸۴ش انتشارات انصاریان آن را چاپ کرده است که متن آن در [[نرم افزار جامع الأحادیث]] [[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی]] موجود است.


این کتاب به وسیلۀ محمد جواد نجفی ترجمه و توسط انتشارات اسلامی در [[۱۳۴۳ش]] چاپ شده است. ترجمه آن نیز در نرم افزار جامع الأحادیث موجود است.
این کتاب به وسیلۀ محمدجواد نجفی ترجمه و توسط انتشارات اسلامی در [[۱۳۴۳ش]] چاپ شده است.


== پانویس ==
== پانویس ==
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵

ویرایش