اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اسلام'''، از ادیان توحیدی و ابراهیمی است. پیام‌آور این دین [[حضرت محمد(ص)]] است که از طریق وحی از جانب خدا [[قرآن]] را برای بشریت آورده است. شروع دعوت به اسلام در سال ۶۱۰ میلادی در [[مکه]] واقع در [[جزیرة العرب| شبه جزیره عربستان]] بود. توسعه روزافزون اسلام پس از [[هجرت به مدینه| هجرت]] پیامبر اسلام به شهر [[مدینه]] آغاز شد. از نظر مسلمانان، حضرت محمد(ص) آخرین پیامبر الهی و اسلام آخرین [[دین]] است.

[[قرآن]] و [[سنت]] پیامبر اسلام (ص) و [[ائمه]]، اصلی‌ترین منبع برای شناخت باورها و اعمال دینی اسلام هستند. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است. سنت نیز شامل گفتار و رفتار پیامبر و ائمه است که به صورت مکتوب نسل به نسل منتقل شده است.

مهم‌ترین ارکان اعتقادی اسلام [[توحید]]، [[نبوت]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| پیامبر اسلام (ص)]] {{یادداشت| آموزه نبوت را از اصول دین به شمار آورده‌اند که باور به آن شرط مسلمانی است. این آموزه در اسلام به معنای پیامبری حضرت محمد(ص) و پیامبرانی است که در قرآن یا سنت نبوی از آنان یاد شده است. نبوت با حضرت آدم(ع) آغاز شده و بنابر آیه صریح قرآن کریم، با نبوت حضرت محمد(ص) پایان یافته است. شیعیان و اهل سنت در این باور با یکدیگر همراه‌اند. شیعیان با استناد به آیات قرآن و روایات معصومان، معتقدند که پس از پایان نبوت، خداوند، امامان را برای حفظ و تبیین دین برگزیده است.}} و [[معاد]] هستند. دستورات عملی اسلام به سه دسته عبادات، اخلاق و احکام مدنی و اجتماعی تقسیم می‌شوند. مهم‌ترین اعمال عبادی در اسلام [[نماز]]، [[روزه]]، [[خمس]]، [[زکات]]، [[حج]] و [[جهاد]] هستند. بخش زیادی از منابع اسلامی به معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راه‌های عملی رسیدن به کمالات اخلاقی اختصاص دارد. توصیه به رعایت حقوق دیگران و دستوراتی برای تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی از جمله تعالیم اخلاقی اسلام است. اسلام برای بسیاری از امور زندگی روزمره نیز دستوراتی دارد، اموری مثل [[ازدواج]]، [[طلاق]]، خرید و فروش، [[اجاره]] و [[قضاوت]] که احکامشان در کتب [[فقه|فقهی]] تحت عنوان معاملات مورد بحث قرار می‌گیرد.

در دین اسلام دو [[مذهب]] عمده و اصلی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] وجود دارد که هر یک به فرقه‌های متعدد تقسیم‌ شده‌اند. مهم‌ترین اختلاف بین این دو مذهب مساله [[امامت]] یا جانشینی پیامبر اسلام است. اما علاوه بر آن در بعض مسائل اعتقادی و احکام نیز با یکدیگر تفاوت دارند.

امروزه در بیشتر کشورهای جهان مسلمانان حضور دارند. جمعیت مسلمانان جهان حدود یک و نیم میلیارد نفر است. اکثر مسلمانان در قاره آسیا و به ویژه [[خاورمیانه]] زندگی می‌کنند.  

واژه اسلام از ماده «س- ل- م» به معنای صحت و عافیت و دوری از هرگونه عیب و نقص و فساد<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سلم»؛ ابن فارس، معجم مقاییس فی اللغة، ذیل واژه «سلم»؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۰۶ق، ج ۲، ص۷۱۵؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات قرآن الکریم، ج ۵، ص۱۹۱- ۱۹۲.</ref> است و به معانی انقیاد<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «سلم»؛ طریحی، مجمع البحرین «سلم»؛ ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ذیل واژه «سلم».</ref>، اطاعت کلی و بی‌قید و شرط و تسلیم محض بودن<ref>ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۲۵۶.</ref>، اذعان به حکم الهی و اخلاص در عبادت<ref>طریحی، مجمع البحرین، ذیل واژه «سلم».</ref> به کار رفته است.

اصطلاح اسلام در میان عرب‌های ساکن [[عربستان]] و قبل از دوران اسلام به طور کلی به معنای ترک کردن و دست کشیدن بوده است و عرب‌ها هنگامی فعل «اَسْلَمَ» را به کار می‌بردند که شخص از چیزی که برای او بسیار عزیز و گرانبها بود دست می‌کشید و آن را به دیگری که خواستار آن بود وا می‌گذاشت و در صورتی که آن چیز خودِ شخص و وجودش باشد که گرانبهاترین موجودی انسان است، در این حالت اسلام به معنای اطاعت کلی و بی‌­قید و شرط و تسلیم محض بودن است.<ref>ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۲۵۶.</ref>

به گفته [[علامه طباطبایی]] علت نامگذاری این [[دین]] به اسلام این است که در این دین بنده تسلیم اراده خدای سبحان است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۱۹۳</ref> به گفته [[سید حسین نصر]] مسلمان کسی است که با انتخاب خود پذیرفته است که اراده‌اش را مطیع [[اراده الهی]] سازد.<ref>نصر، آرمان‌ها و واقعیت­‌های اسلام، ص۳۱.</ref>  

کلمه اسلام در [[قرآن]] به کار رفته است و بنابر برخی آیات قرآن هر دینی به جز اسلام غیرمقبول است<ref>سوره آل عمران، آیه ۸۵</ref> و بعد از آمدن اسلام، تنها دین معتبر نزد خداوند اسلام است.<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۹</ref> سخنان بسیاری نیز از پیامبر اسلام نقل شده که از دین خود به نام اسلام و از پیروان خود با عنوان مسلمان(مسلم) یاد کرده است.<ref>رک: ری‌شهری، میزان الحکمه، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۳۵۹-۳۷۸.</ref>در تقسیم‌بندی [[دین|ادیان]]، اسلام یکی از ادیان [[الله|الهی]]، [[توحید]]ی و [[ابراهیم]]ی است. مسلمانان معتقد به خدای یگانه هستند. پیامبرِ دینِ اسلام، [[حضرت محمد|حضرت محمد بن عبدالله(ص)]] است که از سوی خداوند مأمور به ابلاغ پیام الهی یا [[وحی]] به مردم شده است. کتاب [[قرآن]]، حاوی وحی الهی به حضرت محمد(ص) است.{{مدرک}}

نقطه آغاز اسلام از شهر [[مکه]] در شبه جزیزه [[عربستان]] است. نماز مهم‌ترین عمل عبادی مسلمانان است. خانه [[کعبه]] در شهر مکه [[قبله]] مسمانان است و مسلمانان به سوی آن [[نماز]] می‌گزارند.{{مدرک}}

===تفاوت با ایمان===

این تعریف از مسلمان بیان نخستین مرتبه از پذیرش اسلام است. در این مرحله حتی ممکن است بین باور قلبی فرد با آنچه در زبان می‌گوید تفاوت وجود داشته باشد. به این معنا که اسلام آوردن مرحله ابتدایی و ظاهری در پذیرش شریعت خاتم به وسیله اظهار شهادتین است اما ایمان علاوه بر این، مستلزم اعتقاد قلبی و باطنی است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج ۹، ص۲۰۷؛ عروسی، تفسیر نورالثقلین، ۱۳۷۳ش، ج ۵، ص۱۰۲- ۱۰۳؛ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸</ref> اسلام آوردن، پذیرش و اطاعت زبانی و جوارحی است خواه همراه با اعتقاد قلبی باشد و خواه نه؛ اما [[ایمان]]، خضوع و اطاعت توأم با اعتقاد قلبی است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج ۱۸، ص۳۲۸</ref>

در [[قرآن]] نیز به تفاوت دو مفهوم [[اسلام]] و [[ایمان]] اشاره شده است. باقلانی(متکلم اشعری درگذشته۴۰۳ق) از آیه۱۴ [[سوره حجرات]] چنین نتیجه می‌گیرد که اسلام نسبت به ایمان عام‌­تر است و جایگاه ایمان قلب است چنانکه جایگاه اسلام جوارح است.<ref>باقلانی، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، ۱۴۰۷ق، ص۸۹-۹۰</ref> به بیان دیگر اسلام امری است ظاهری ولی ایمان امری است قلبی و باطنی. علامه طباطبایی افزون بر آیه ۱۴ [[سوره حجرات]]، آیه ۳۵ [[سوره احزاب|احزاب]] را که وصف «مؤمنین و مؤمنات» را از عنوان «مسلمین و مسلمات» تفکیک کرده دلیل محکمی بر تغایر این دو وصف قلمداد می‌کند.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۶، ص۳۱۳- ۳۱۴</ref> البته [[خوارج]] و بعدها [[معتزله]] چنین باور داشتند که اسلام و ایمان وحدت مفهومی دارند.<ref>الزحیلی، التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج، ۱۴۱۱ق، ج ۱، ص۳۱۸؛ القرطبی، الاسنی فی شرح اسماءالله الحسنی، ۱۴۱۶ق، ج ۲، ص۱۳۴.</ref> در برخی آیات قرآن، اسلام و ایمان به گونه‌ای آمده که بیانگر نوعی یگانگی میان آن دو است؛ اما چنان که برخی متکلمان [[اشاعره|اشعری]] گفته‌اند مضمون این آیات می‌تواند تنها ناظر به وحدت مصداقی اسلام و ایمان باشد و لزوماً تساوی مفهومی را نمی‌رساند.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج ۵، ص۲۰۷.</ref>

بنیان‌گذار دین اسلام [[حضرت محمد]] بن عبدالله بن عبدالمطلب است. بر اساس متون اسلامی او آخرین [[نبوت|فرستاده]] خداوند به سوی انسان‌هاست. مسلمانان او را برترین انسان و بهترین الگو برای زندگی می‌دانند. به اعتقاد مسلمانان حضرت محمد(ص) دارای مقام [[عصمت]] و [[علم غیب]] بوده است.{{مدرک}}

او که از نژاد عرب و از قبیله [[قریش]] ساکن در شهر [[مکه]] در شبه جزیره [[عربستان]] بود در سال ۵۷۰م در مکه به دنیا آمد. در اوان کودکی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی پدربزرگش [[عبدالمطلب]] و پس از چندی عمویش [[ابوطالب]] قرار گرفت.{{مدرک}}

در طول زندگی خود هیچ‌گاه پیرو آیین بت‌پرستی رایج در مکه نبود. مردم مکه او را به امانت‌داری می‌شناختند. خداوند در چهل سالگی او را به [[نبوت|پیامبری]] [[بعثت|مبعوث]] کرد. اولین پیغام خداوند توسط [[جبرئیل]] در [[غار حرا]] در [[مکه]] وقتی که او چهل ساله بود بر وی نازل گشت.{{مدرک}}

کتاب مقدس و آسمانی مسلمانان قرآن است و منبع اصلی باورها و اعمال دینی ایشان به شمار می‌رود. بر اساس باورهای اسلامی متن قرآن [[وحی]] الهی است و از سوی خداوند توسط فرشته وحی ([[جبرئیل]]) بر پیامبر نازل شده است. به اعتقاد مسلمانان در قرآن هیچ‌گونه باطل و اشتباهی راه ندارد و از زمان نزول تا کنون بدون تحریف باقی مانده است.(نک: [[عدم تحریف قرآن]])

قرآن کتابی است که در ۱۱۴ [[سوره]] دسته‌بندی شده است. هر سوره شامل تعدادی [[آیه]] است.

[[قرآن مجید|قرآن كريم]]، [[سنت|سُنَّت]] پیامبر اسلام(ص) و [[امامان شیعه]] و نیز گفتار و رفتار [[صحابه|اصحاب]] پیامبر جزو منابعی است که مسلمانان برای شناخت باورها، وظایف عملی، تاریخ اسلام و آشنایی با سرگذشت بزرگان دین به آن مراجعه می‌کنند. این سنت در قالب کتاب‌های [[حدیث]] و [[سیره]] از نسل‌های گذشته به آینده رسیده است.

از نظر شیعیان فقط سنت پیامبر و امامان شیعه معیار شناخت و عمل است. تکیه بر سیره صحابه نیز از مختصات [[اهل سنت]] است. شیعیان رفتار صحابه را قابل نقد می‌دانند.

مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی برای شیعیان چهار کتاب است: [[الکافی]] نوشته [[کلینی]]، [[من لا یحضره الفقیه]] نوشته [[شیخ صدوق]]، [[تهذیب الاحکام]] و [[الاستبصار]] نوشته [[شیخ طوسی]].

مهم‌ترین کتاب‌های حدیثی برای اهل سنت که به [[صحاح سته]] (کتاب‌های صحیح ششگانه) معروف هستند عبارت‌اند از: [[صحیح بخاری]]، [[صحیح مسلم]]، [[سنن نسائی]]، [[سنن ابن ماجه]]، [[سنن ابی داود]] و [[صحیح ترمذی]].

اعتقادات به مجموعه باورهایی گفته می‌شود که شامل نگاه اسلام به جهان، انسان، طبیعت و رابطه آن‌ها با خداوند است. مجموعه اعتقادات اسلامی در سه اصل کلی [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] دسته‌بندی می‌شوند که به آنها اصول عقاید گفته می‌شود. یعنی چیزهایی که هر مسلمان باید بدانها معتقد باشد. سایر باورهای اسلامی ریشه در این سه اعتقاد اصلی دارند. هر یک از این اعتقادات موجب تمایز مسلمانان از سایر ادیان می‌شوند. در مذهب [[شیعه]]، [[امامت]] نیز جزو اصول اعتقادی محسوب می‌شود.

 

باورهای اسلامی در واقع معرفی جهان‌بینی اسلام است.

در جهان‌بینی اسلامی مهم‌ترین اعتقاد، [[توحید]] یعنی باور به [[خدا|خدای]] واحد و متشخص است. در اعتقادات اسلامی خدا خالق همه هستی و پروردگار آن است. باور به یگانگی خدا در سه شاخه [[توحید ذاتی]]، [[توحید صفاتی]] و [[توحید افعالی]] قابل تقسیم‌بندی است. این سه قسم در واقع توحید نظری‌اند و فقط در عرصه باور و اعتقاد هر فرد مسلمان حضور دارند.

 

توحید عملی نتیجه توحید نظری است و در شاخه‌هایی مثل [[توحید عبادی|توحید در عبادت]]، توحید در اطاعت، [[توحید در تشریع]](قانونگذاری) و توحید در حاکمیت بروز می‌کند.<ref>رک: سبحانی، الالهیات، ج ۲</ref>

مسلمانان معتقدند [[خدا]] برای هدایت نوع بشر، افرادی را برگزیده و به عنوان [[پیامبر]] به سوی انسان‌ها فرستاده است. این افراد در ادبیات اسلامی [[نبی]] و [[رسول]] نامیده می‌شوند. تعداد پیامبران [[الله|الهی]] یکصد و بیست و چهار هزار نفر است که پنج نفر از آنان [[اولوالعزم]] بوده و وظایفی خاص به عهده داشته‌اند. این پیامبران [[شریعت|آیین‌ها]] و کتاب‌هایی را آورده‌اند. در [[قرآن]] که آخرین کتاب آسمانی است، به نام بیست و شش نفر از این [[:رده:پیامبران|پیامبران]] و کتاب‌های برخی از آنان اشاره شده است.

[[امامت]] به معنای ریاست و سرپرستی امور دینی و دنیایی مردم به جانشینی از [[پیامبر اسلام(ص)]] است. در این باره دو نگاه اصلی در بین مسلمانان وجود دارد:

۲. [[اهل سنت]] معتقدند پیامبر اسلام(ص) برای بعد از خود جانشینی مشخص نکرده است و مردم پس از رحلت ایشان [[ابوبکر|ابوبکر فرزند ابی‌قحافه]] را انتخاب و با او [[بیعت]] کردند و پس از او نیز [[عمر بن خطاب]] و [[عثمان بن عفان]] را [[خلیفه]] دوم و سوم، و [[علی بن ابی طالب(ع)]] را چهارمین خلیفه می‌دانند.

اعتقاد به زنده‌شدن مردگان و زندگی پس از [[مرگ]] جزو اصول باورهای ادیان و به ویژه اسلام است. باور به [[معاد]] شامل باور به وقوع حوادثی در هنگام مرگ و بعد از آن در دوران [[برزخ]] و نیز حوادث و موقعیت‌های بعد از زنده شدن مردگان در روز [[قیامت]] است. مفاهیمی مثل [[حشر]]، [[میزان]]، [[تطائر کتب]]، [[صراط]] از اموری هستند که مورد اعتقاد مسلمانان هستند.

اعتقاد به وجود [[فرشتگان]]، [[قضا و قدر]]، [[عالم برزخ]]، [[عالم ذر]]، خلقت [[حضرت آدم]] از خاک و ادامه نسل انسان از حضرت آدم و حوا، نیز جزو اعتقادات همه یا اکثر مسلمانان به شمار می‌رود.