عبدالله بن عباس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبد اللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمَناف بن قُصَی''' ^{(۳ق هجرت-۶۸ق)} مشهور به '''ابن عباس'''، فرزند[[عباس بن عبدالمطلب]] و پسر عموی [[پیامبر(ص)]] و [[امام علی(ع)]]، از [[صحابه]] و یاران سه امام اول [[شیعیان]].

ابن عباس در دوران خلفا با اینکه علی(ع) را شایسته مقام [[خلافت]] می‌دانست، با [[خلفای سه گانه|خلفای سه گانه]] نیز همکاری داشت؛ وی در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفین|صفین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] به طرفداری از علی(ع) حضور یافت و از طرف امام استانداری [[بصره]] را بر عهده گرفت.

عبداللّه بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف، کنیه‌اش ابوالعباس بود. او را حِبر الامة (عالم امت) و بَحر (دریا) نیز نامیده‌اند.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷؛ البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۹۵</ref>، عبدالله، پسر عموی پیامبر و علی بن ابی طالب بود.

پدرش، [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]]، عموی [[پیامبر(ص)]] و از سران [[قریش]] بود که در زمان [[جاهلیت]] سالها سقایت حاجیان و عمارت [[مسجدالحرام]] را بر عهده داشت. مادرش، لبابه کبری، دختر [[حارث بن حزن هلالی|حارث بن حَزْن هلالی]] و خواهر [[میمونه دختر حارث بن حزن|میمونه]]، همسر رسول اکرم بود که‌ام الفضل لقب داشت. او نخستین بانویی بود که پس از [[خدیجه|حضرت خدیجه(س)]] در [[مکه]] مسلمان شد و همیشه نزد پیامبر محترم بود. امّ الفضل، به [[امام حسن]] و [[امام حسین]] شیر داده است از اینرو [[قثم بن عباس|قثم]]<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۸۵؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۱۱</ref> و عبدالله بردار رضاعی [[حسنین]] به شمار می‌آیند. ابن عباس، پسر خاله [[خالد بن ولید]] نیز بوده است.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷</ref>

مشهور است که ابن عباس سه سال پیش از [[هجرت به مدینه|هجرت]] در [[شعب ابی طالب]] به دنیا آمد،<ref> انساب الاشراف، ج۴، ص۲۷</ref><ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷</ref> در نقلی دیگر، پنج سال پیش از هجرت متولد شده است.

'''دوران خلفا''': [[خلفای راشدین]]، ابن عباس را تکریم می‌کردند. او در دوران خلفا، مقام [[فتوا|افتاء]] را بر عهده داشت و از کسانی بود که [[خلیفه دوم]] و [[خلیفه سوم|سوم]]، در مشکلات از نظراتش استفاده می‌کردند.<ref> المنتظم، ج۶، ص۷۲</ref> در سال ۳۵ هنگامی که عثمان محصور بود از سوی وی با مردم [[حج]] گزارد.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰</ref>

'''دوران امام علی(ع)''': ابن عباس، در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفّین|صفّین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] حضور داشت.<ref> اعلام، ج۴، ص۹۵</ref><ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref> در جنگ صفین از فرماندهان سپاه امام بود.<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref> در جریان [[حکمیت]]، امام وی را به عنوان حَکَم پیشنهاد کرد، اما [[خوارج]] وی را قبول نکردند. بیشترین فعالیت سیاسی او به [[خلافت]] امام علی(ع) باز می‌گردد. او از سوی آن حضرت، والی [[بصره]] بود.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref><ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۳۹؛ طبری، ج ۴، ص۵۴۳</ref> حضرت علی نامه‌هایی به او نگاشت. این نامه‌ها به شماره ۱۸ و ۶۶ در [[نهج البلاغه]] آمده است.<ref> نهج البلاغه، ص۴۹۸-۴۹۹(نامه۱۸) ص۶۰۷،۶۰۸ (نامه۶۵)</ref> بنا به گزارش‌هایی در اواخر خلافت امام، به دست اندازی به [[بیت المال]] متهم شد و بصره را واگذار کرد و به مکه رفت.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۳۹</ref> از نظر بسیاری، در صحت این گزارش‌ها تردید است.<ref> محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۶، ص۴۴۱</ref><ref> خویی، معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۲۳۸</ref>

'''دوران حسنین(ع)''': وی پس از شهادت امام علی(ع) مردم را به بیعت با [[امام حسن(ع)]] فرا می‌خواند. هنگامی که امام حسن(ع) خطبه‌اش را به پایان رساند، ابن عباس در حضور او ایستاد و گفت: «ای مردم! این فرزند پیامبرتان و جانشین امامتان است؛ با او بیعت کنید...».<ref> معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۲۳۴</ref>در [[تشییع جنازه]] امام حسن، که [[بنی امیه]] از دفن او در کنار [[مرقد پیامبر]] جلوگیری کردند، ابن عباس با [[مروان بن حکم]] سخن گفت و مانع از درگیری میان [[بنی هاشم]] و بنی امیه گردید.<ref> شیخ مفید، الارشاد،ج۲، ص۱۸</ref> ابن عباس از اصحاب [[امام حسین(ع)]] بوده است. او هنگام حرکت آن حضرت به [[عراق]] در [[مکه]] بود. دو بار با امام ملاقات نمود و او را از سفر به عراق بر حذر داشت.

'''دوران معاویه''' او در زمان [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] از [[بیعت]] با [[یزید بن معاویه|یزید]] خودداری کرد<ref> طبری، ج ۵، ص۳۰۳</ref> ولی بعدها با او بیعت کرد؛<ref> طبری، ج ۵، ص۳۴۳</ref> اما با [[عبدالله ابن زبیر]] بیعت نکرد.<ref> طبری، ج ۵، ص۳۸۴؛ بلاذری، جمل من انساب‌الاشراف، ج ۴، ص۷۰-۷۱؛ ذهبی، ج ۳، ص۳۵۶،۳۵۹.</ref>

ابن عباس مشهورترین [[تفسیر|مفسر]] قرآن در قرن اول [[هجری قمری|هجری]] است. روایات فراوانی از وی در تفاسیر و کتاب‌های حدیث نقل شده است. در برخی احادیث آمده که پیامبر، ضمن دعا برای ابن عباس، از خدا خواسته است که علم تأویل قرآن را به وی بیاموزد.<ref> مقدمتان فی علوم القرآن، ص۵۳۵۴.</ref> وی از بزرگان منابع [[فقه]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] و...است.<ref> نک: ذهبی، ج۳، ص۳۳۱.</ref>

به گفته ذهبی و زرکلی ۱۶۶۰ حدیث نقل کرده است.<ref> زرکلی، ج۴، ص۹۵.</ref> که [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] ۱۲۰ حدیث و [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]] فقط ۹ حدیث از وی نقل کرده‌اند. بخش بزرگی از روایات پیش‌بینی خلافت [[بنی عباس]] به او منسوب است.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۶۳.</ref>

* '''علی''': از میان فرزندان ابن عباس، علی از همه مشهورتر است. در نزاع میان [[عبدالملک بن مروان]] و ابن زبیر او به توصیه پدر، به عبدالملک پیوست.<ref> اخبار، ص۱۳۱، ۱۵۴.</ref> روابط او با خلیفه گرم بود<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۷۰.</ref> اما عبدالملک بعدها از او رنجید.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> [[ولید بن عبدالملک]] با انتساب قتل کنیززاده‌ای از او انتقام گرفت.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۱۰۳.</ref> خلفای [[بنی عباس|عباسی]] از نسل او هستند.<ref> ابن سعد، طبقات الکبری، ج۵، ص۲۴۱.</ref>

برخی مستشرقان چون گلدتزیهر ادعا کرده‌اند روایات منقوله از ابن عباس به دلیل مجهول بودن و تردیدی بودن قابل اعتماد نیستند.<ref>[http://al-shia.org/farsi/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%D9%89-%D8%AF%D9%8A%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D8%A8/ بررسی دیدگاه خاورشناسان درباره ابن عباس]</ref> کتاب ''خاورشناسان و ابن عباس'' به تحلیل انتقادی دیدگاه خاورشناسان درباره او پرداخته است.<ref>[http://news.yadamooz.ir/news/59692 میراث مکتوب]</ref>

ابن عباس در اواخر عمر نابینا شد<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰.</ref> و در مکه زندگی می‌کرد، وی با نبرد [[عبدالله بن زبیر]] و [[عبدالملک بن مروان]] مواجه شد. عبدالله بن زبیر از وی بیعت خواست ولی ابن عباس سرباز زد؛ لذا ابن زبیر وی را به طائف تبعید کرد. مشهور این است که ابن عباس در سال ۶۸ هجری و در ۷۰ سالگی در شهر [[طائف]] درگذشت و [[محمد بن حنفیه]] بر وی [[نماز میت|نماز]] خواند و جنازه وی را در همانجا [[دفن]] نمود. درگذشت او در ۶۹ هجری در ۷۱ سالگی نیز گفته شده است.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰</ref>

{{پانویس|اندازه=ریز|۴}}