حفص بن سلیمان اسدی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حَفْص بن سلیمان بن مغیره اسدی''' (۹۰–۱۸۰ق)، [[مقری|مُقری]] و مشهورترین [[چهارده روایت|راوی]] قرائت [[عاصم بن ابی النجود کوفی|عاصم بن ابی‌النَجود]] از [[قاریان هفت‌گانه|قاریان هفت‌گانه قرآن]] بود. او علم قرائت را از عاصم آموخت و برخی او را داناترین فرد روزگارش به علم قرائت دانسته‌اند. حفص قرائت منسوب به امام علی (ع) را در [[کوفه]]، [[بغداد]] و [[مکه]] نشر داد. اکنون در بیشتر سرزمین‌های اسلامی [[قرآن]] مطابق با [[قرائت حفص از عاصم]] چاپ و تلاوت می‌شود.

[[شیخ طوسی]] او را در شمار [[فهرست اصحاب امام صادق(ع)|اصحاب امام صادق(ع)]] آورده است، اما شرح‌حال نگاران [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] با پذیرش جایگاه او در علم قرائت، او را [[حدیث متروک|متروک الحدیث]] و [[حدیث ضعیف|ضعیف]] شمرده‌اند. طبق برخی پژوهش‌ها، تضعیف‌ حفص در روایت به جهت اشتراک و تشابه اسمی او با راویان دیگر است.

حَفْص بن سلیمان بن مغیره اسدی، اهل [[کوفه]] و رَبیب (فرزند همسر) [[عاصم بن ابی النجود کوفی|عاصم بن ابی‌النَجود]] از [[قاریان هفت‌گانه|قاریان هفت‌گانه قرآن]] بود.<ref>ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۲۵۴؛ ابن‌جزری، النشر فی القرائات العشر، دار الکتب العلمیة، ج۱، ص۱۵۶؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۴۸.</ref> او علم قرائت را از عاصم آموخت به طوری که برخی حفص را داناترین فرد روزگارش به علم قرائت دانسته‌اند.<ref>ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۲۵۴؛ ابن‌جزری، النشر فی القرائات العشر، دار الکتب العلمیة، ج۱، ص۱۵۶؛ معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۴۸.</ref>

وی در [[سال ۹۰ هجری قمری|سال ۹۰ق]] به دنیا آمد.<ref>حموی، معجم الأدباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۸۰؛ ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵؛ ابن‌جزری، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.</ref> شرح‌حال نگاران او را ملقب به حُفَیْص و کنیه‌اش را ابوعمر نگاشته‌اند.<ref>ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵؛ الدانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶.</ref> شغلش پارچه‌فروشی (به عربی: بَزّاز) بود.<ref>الدانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶؛ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۲، ص۳۶۴.</ref> درباره زمان درگذشت او نظرات متفاوتی وجود دارد<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۴.</ref> ولی طبق تحقیق برخی پژوهشگران بنابر نظر صحیح و بسیاری از تاریخ‌نگاران در [[سال ۱۸۰ هجری قمری|سال ۱۸۰ق]] و در [[مکه]] از دنیا رفت.<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۴.؛ ذهبی، ۱۴۰۴، ج۱، ص۲۱۴؛ ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۶؛ حموی، معجم الأدباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۸۰.</ref>

{{اصلی| علم قرائت|قرائت حفص از عاصم}}

حفص یکی از دو راوی مشهور عاصم است. برخی دانشمندان علوم قرآنی، او را در علم قرائت بر [[ابوبکر بن عیاش]]، دیگر راوی قرائت عاصم؛ ترجیح داده‌‌اند<ref>الدانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶؛ ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۶.</ref> و در میان شاگردان عاصم، حفص را داناترین فرد دانسته‌اند.<ref>ابن‌جزری، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.</ref>

ابن‌جزری، محدث شافعی از حفص چنین نقل کرده که استادش عاصم به وی گفت: همان قرائتی که از ابو عبدالرحمن سُلَّمی اخذ کرده و سلَّمی عیناً از امام علی (ع) فراگرفته را به او آموخته‌است.<ref name=":0">ابن‌جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۳۴۸.</ref>

طبق گزارشی او از کودکی آیات قرآن را پنج آیه، پنج آیه از عاصم آموخت.<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۷.</ref> برخی این گونه یادگیری را دلیل بر اتقان بیشتر قرائت او نسبت به سایرین دانسته‌اند.<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۷.</ref> وی قرائت را در کوفه به شیوه تلاوت به مردم آموخت. سپس به بغداد رفت و مدتی در آنجا اقراء کرد.<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۹.</ref> در دوران هارون الرشید به مکه رفت و تا پایان عمر به تعلیم و اقراء قرآن پرداخت.<ref>شاه‌پسند، «پژوهشی درباره وضعیت حفص بن سلیمان قاری»، ص۱۲۹.</ref>

[[شیخ طوسی]] نام حفص را با عنوان حفص بن سليمان أبوعمر الأسدي‏ در شمار [[فهرست اصحاب امام صادق(ع)|اصحاب امام صادق(ع)]]<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۴۲۷ق، ص۱۸۹.</ref> ذکر کرده‌است. همچنین در رجال شیخ فردی با عنوان حفص بن سليمان در اصحاب امام کاظم(ع) ذکر شده است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۴۲۷ق، ص۳۳۵.</ref> سید ابوالقاسم خوئی با توجه به اینکه در رجال برقی حفص بن سليمان بن صدقة از اصحاب امام کاظم(ع) شمرده شده، این دو نفر را با هم متحد ندانسته است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش. ج۷، ص۱۴۹.</ref>

طبق گزارش شاه‌پسند، نام او گاه به صورت حفص بن ابی‌داود یا ابوعمر بَزّاز در سلسه‌سند احادیث آمده‌است.  

بنا به گزارش بسیاری از رجال‌شناسان، حفص در قرائت، [[ثقه]] و در حفظ و ضبط قرائت عاصم، دقیق و متقن بود.<ref>معرفت، التمهید فی علوم القرآن، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۲۴۸؛ ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۵۵۸؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۶۴.</ref> البته او را در نقل [[حدیث]]، ضعیف <ref>ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۶۸.</ref>و [[حدیث متروک|متروک]] <ref>عُقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، ۱۴۰۴ق، سفر۱، ص۲۷؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۸۳؛ مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ۱۴۲۲ق، ج۷، ص۱۳–۱۴.</ref>[[حدیث متروک|الحدیث]] دانسته‌اند.<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ۱۳۸۲ق، ج۱، ص۵۵۸؛ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۸۴؛ ابن‌جزری، غایة النهایة فی الطبقات القراء، ۱۳۵۱ق، ج۱، ص۲۵۴؛ الدانی، التیسیر فی القرائات السبع، ۱۴۰۴ق، ص۶؛ ابن‌الباذش، الاقناع فی القرائات السبع، دار الصحابة للتراث، ص۳۴.</ref> برخی نیز علاوه بر تضعیف حفص در نقل حدیث، او را غیر ثقه نیز دانسته‌اند.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۹، ص۶۴؛ خویی، البیان فی تفسیر القرآن، دار الزهراء، ص۱۳۱.</ref> ابن‌حِبّان او را کسی معرفی کرده که در سند احادیث دست می‌برده و ابن‌خراش او را کذاب و جاعل حدیث شناسانده‌است.<ref>حلبی، الکشف الحثیث عَمّن رُمی بوضع الحدیث، ۱۹۸۴م، ص۱۵۴.</ref> نام او در بیشتر کتاب‌های شرح حال راویان ضعیف آمده‌است.<ref>دارقطنی، کتاب الضُعفاء و المتروکین، ۱۴۰۶ق، ص۷۸.</ref>