تواضع: تفاوت میان نسخه‌ها

تواضع به معنای فروتنی و خود را خوار کردن (تذلّل) آمده است. <ref> فَراهیدی، ذیل «وضع»؛ زوزنی، ج ۲، ص ۸۵۸؛ ابن منظور، ذیل «وضع» </ref> در [[قرآن کریم]] واژه تواضع به کار نرفته است اما واژگان و تعابیر دیگری وجود دارد که تقریباً همین معنا را می‌رساند، مانند [[خشوع]]، <ref> برای نمونه رجوع کنید به مؤمنون: ۲ </ref> [[خشیت]]، <ref> برای نمونه رجوع کنید به فاطر: ۲۸ </ref> إخبات، <ref> برای نمونه رجوع کنید به هود: ۲۳ </ref> ذلّت <ref> برای نمونه رجوع کنید به مائده: ۵۴ </ref> و خفض جناح. <ref> برای نمونه رجوع کنید به شعراء: ۲۱۵ </ref>

برخی لغت‌شناسان میان این الفاظ تفاوت‌های ظریفی قائل شده‌اند، مثلاً تواضع را توأم با توانایی و «تذلّل» را حاکی از ناتوانی شخص در برابر دیگری می‌دانند، چنانکه تواضع آدمی در برابر خادمان خویش، از سر ناتوانی در برابر ایشان نیست. گفته‌اند که تواضع به اعتبار خُلقیات و افعال ظاهر و باطن و «خشوع» به اعتبار جوارح است و این سخن مشهور که «إذَا تَوَاضَعَ القَلْبُ خَشَعَتِ الْجَوَارِحُ»(هر گاه دل تواضع کند اعضا و جوارح خاشع شوند)، بر همین معنا دلالت دارد <ref> رجوع کنید به راغب اصفهانی، ص ۲۸۱؛ عسکری، ص ۱۲۲، ۲۱۵ـ۲۱۶ </ref> یا تواضع با زبان و کردار است و «خشوع» در دل و دیده. <ref> نحاس، ج ۴، ص ۴۴۲ </ref> معنای این واژه در همه نظام‌های اخلاقی تقریباً یکسان و روشن است و نیازی به تعریف خاص ندارد، هر چند در منابع اسلامی تعاریف مختلفی از آن موجود است، از جمله اینکه «تواضع، راضی بودن به منزلتی فرو‌تر از استحقاق خود است». <ref> رجوع کنید به راغب اصفهانی، همانجا؛ علم الهدی، ج ۲، ص ۲۶۶ </ref> برخی تعاریف ذکر شده برای تواضع نیز به ویژه با نظر به ضد آن، یعنی [[تکبر]]، بیان شده است. <ref> برای نمونه رجوع کنید به طوسی، ج ۲، ص ۴۴۴ </ref>