صحیح البخاری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

به نظر بخاری، مجامع حدیثی مدوّنِ عصر او، بر [[احادیث]] صحیح و غیرصحیح مشتمل بود، ازاین‌رو تصمیم گرفت که احادیث صحیح را در کتابی گرد آورد. مشوق اصلی او در این کار استادش اسحاق بن ابراهیم حنظلی معروف به ابن راهویه بوده است.<ref>خطیب بغدادی، ج ۲، ص۸؛ ابن حجر عسقلانی، هدی الساری مقدمة فتح الباری، ۱۴۰۸، ص۵</ref>

ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بخاری در [[۱۳ شوال]] ۱۹۴ هجری قمری در [[بخارا]] واقع در [[ازبکستان]] امروزی متولد گردید و به سال ۲۵۶ هجری قمری در روستای خَرتَنگ در نزدیکی [[سمرقند]] وفات نمود. پدرش اسماعیل بن ابراهیم، یکی از دانشمندان [[حدیث]] آن زمان بود که در دوران جوانی بخاری از دنیا رفت. بخاری چهار بار از بخارا اخراج شد. در یکی از آن‌ها پس از صدور فتوای [[محرمیت]] دو کودک در صورت نوشیدن از شیر یک گوسفند، مردم و علمای شهر علیه او شوریدند و از شهر اخراجش کردند.<ref>المبسوط، ج ۵، ص۱۳۹، کتاب النکاح، باب الرضاع</ref>

بار دیگر پس از بیان عقیده‌اش دربارهٔ [[قرآن]]، عالم بزرگ [[اهل سنت]] محمد بن یحیی الذهلی او را ابتدا از [[نیشابور]] اخراج کرد و سپس از امیر بخارا خواست تا بخاری را از آنجا هم اخراج کند و دربارهٔ بخاری گفت: هرکس بعد از این (اظهارات غلط) به سمت اسماعیل بخاری برود، او را متهم بدانید.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۱۱۳</ref>

صحیح بخاری در ۹۷ کتاب و ۳۴۵۰ باب تدوین شده و تعداد احادیث آن با احتساب احادیث مکرّر به گفتهٔ ابن صلاح ۷۲۷۵ [[حدیث]] و با حذف موارد تکراری به گفتهٔ او و [[یحیی بن شرف نووی|نَوَوی]] حدود ۴۰۰۰ حدیث، اما به عقیدهٔ ابن حَجَر ۲۷۶۱ حدیث است.<ref>ابن حجر عسقلانی، هدی الساری مقدمة فتح الباری، ۱۴۰۸، ص۴۶۵، ۴۷۸.</ref> به‌علاوه تعداد احادیث صحیح بخاری در روایات مختلف، متفاوت است؛ مثلاً [[روایت]] فِرَبْری سیصد حدیث از روایت ابراهیم بن معقِل نسفی زیادتر دارد و نیز تعداد احادیث آن در روایت نَسفی از روایت حماد بن شاکر نَسَوی صد عدد کمتر است.<ref> حاجی خلیفه، ج ۱، ستون ۵۴۵</ref>

صحیح بخاری نزد علمای اهل سنّت اهمیت و اعتبار خاصی دارد؛ اهل سنت در این امر اتّفاق نظر دارند که صحیح‌ترین کتاب پس از [[قرآن]] مجید، صحیح بخاری و پس از آن [[صحیح مسلم]] است.<ref>حاجی خلیفه، ج۱، ستون ۵۴۱؛ قسطلانی، ج۱، ص۱۹؛ ابن حجر هیتمی، ص۹؛ نَوَوی، ج۱، ص۱۲۰</ref> با این‌همه، [[شافعی]] و برخی دیگر، عنوان «اصحّ الکتب» را به «المُوَطَّأ» [[مالک بن انس]] داده‌اند و آن را «اصل اول» و صحیح بخاری را «اصل دوم» نامیده‌اند. ابن حجر<ref>ابن حجر عسقلانی، هدی الساری مقدمة فتح الباری، ۱۴۰۸، ص۸</ref> در توجیه سخن [[شافعی]] گفته که وی هنگامی این حرف را زده که از صحیح بخاری و [[صحیح مسلم]] خبری نبوده است. در هر صورت، در میان اهل سنت هیچ کتابی به شهرت صحیح بخاری نیست و دربارهٔ آن، گاه چنان غلو کرده‌اند که آن را در ردیف [[قرآن]] دانسته‌اند.<ref>حیدر، ج۱، جزء ۱، ص۷۸</ref> به گفتهٔ وجدی<ref>ج۳، ص۴۸۲</ref> بعضی به افرادی پول می‌دادند تا احادیث این کتاب را همچون [[قرآن]] برای جلب برکات و خیرات آسمانی بخوانند. مقبولیت و اعتبار صحیح بخاری از کثرت شروح و تعلیقات و حواشی آن نیز نمایان است.

صحیح بخاری را هاله‌ای از قداست فراگرفته و کم‌تر کسی جسارت به خرج داده و در صحّت احادیث آن و خدشه در سند و راویان احادیثش تردید کرده است. تا جایی که به گفتهٔ ابوالحسن مقدّسی، هریک از راویان احادیثِ صحیحین (= صحیح بخاری و [[صحیح مسلم]]) از هرگونه عیب و نقص و انتقاد مبراست.<ref>قسطلانی، ج۱، ص۲۱</ref> از این‌رو بسیاری از حافظان، تمامی احادیث آن را بدون تأمل پذیرفته‌اند و حتی تسلیم کامل در برابر احادیث مزبور را از اصول [[ایمان]] و ارکان [[اسلام]] دانسته‌اند.<ref>ابوریه، اضواء علی السنة المحمّدیة، ص۳۰۵</ref> ذهبی هنگام ذکر برخی احادیث آن می‌گوید: اگر هیبت صحیح بخاری نبود، می‌گفتم که این احادیث ساختگی است.<ref>ابن حجرعسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴، ج۸، ص۱۴۶</ref> به گفتهٔ امام الحرمین اگر کسی [[سوگند|قسم]] بخورد که تمامی احادیث صحیحین مطابق با واقع و کلام رسول خداست، قسم او درست است و کفّاره‌ای بر او نیست.<ref>نووی، ج۱، ص۱۲۷</ref>