عیون اخبار الرضا (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''عُیونُ أخْبارِ الرّضا''' یا '''عیون الأخبار''' کتابی [[حدیث|حدیثی]] درباره زندگی، آثار و روایات امام [[علی بن موسی الرضا]](ع) نوشته [[شیخ صدوق]] (متوفای ۳۸۱) عالم دینی [[شیعه]] [[امامیه]]. [[احادیث]] این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده است که بخشی از آنها گفته‌های خود امام رضا(ع) است و بخشی دیگر احادیثی است که او از [[امامان]] پیش از خود، [[روایت]] کرده‌ است. عیون اخبار الرضا موضوع واحدی ندارد و به همین سبب در موضوعات مختلفی چون [[فقه|فقهی]]، [[اخلاق|اخلاقی]] ، [[سیره]] و [[علم کلام|کلام]] از منابع مهم شیعه به شمار می‌رود.

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، عالم بزرگ شیعی قرن چهارم هجری قمری است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق، وفاتش ۳۸۱ق و مدفنش [[ری]] است. او را بزرگ‌ترین [[محدث|محدّث]] و [[فقیه]] [[مکتب حدیثی قم]] به شمار آورده‌ و حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده‌اند که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] اثر او است.

[[شیخ صدوق]] احتمالا این کتاب را پس از وفات [[رکن الدوله بویهی]]، یعنی پس از سال ۳۶۶ ق نگاشته است.<ref>نعمت‌الله صفری فروشانی، بررسی دو اثر تاریخ نگاری شیخ صدوق، ۱۳۸۶ش.</ref>

* «‌وفاة الرضا‌» اثر عبدالسلم بن صالح معروف به [[ابوالصلت هروی]].

* «‌اخبار علی بن موسی الرضا‌» اثر [[عبدالعزیز جلودی|عبدالعزیز بن یحیی جلودی]].<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۴ و ۲۴۵.</ref>

== انگیزه تألیف‏ ==

::: «‌هدیه‌ای بهتر از این کتاب که از معارف بیکران امام رضا(ع) تألیف شده نیافتم تا در پاسخ دو قصیدۀ ابن عباد بفرستم».<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴.</ref>

{{ب|یا سائرا زائرا إلی طوس|مشهد طهر و أرض تقدیس‏}}

{{ب|أبلغ سلامی الرضا و حط علی|أکرم رمس لخیر مرموس‏}}

{{ب|و الله و الله حلفة صدرت|من مخلص فی الولاء مغموس‏‏}}

{{ب|إنی لو کنت مالکا إربی|کان بطوس الفناء تعریس‏‏}}

{{ب|و کنت أمضی العزیم مرتحلا|منتسفا فیه قوة العیس‏‏}}

{{ب|لمشهد بالذکاء ملتحف|و بالسناء و الثناء مأنوس‏‏}}

::که اگر برآوردن آرزوهایم به دست خودم بود، در مقابل خانه (حضرت رضا) در طوس اقامت می‌‏گزیدم.

::و همچون شتران تیزپا می‌دویدم، به سمت حرمی که از نور و درخشندگی پوشیده شده و با نور و علوّ مقام مدفون است و همدم.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید- علی اکبر غفاری‏، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۵-۹.</ref>

== محتواى كتاب‏ ==

در اين كتاب مباحث متنوعى آمده است:

{{ستون-شروع|3}}

* '''باب دوم''': اطلاعاتی در مورد [[مادر امام رضا]] (ع).

* '''باب سوم''': در مورد تولد حضرت رضا (ع).

* '''باب پنجم''': وصیتنامه [[امام موسی کاظم]] (ع).

* '''باب ششم''': [[امامت]] امام رضا (ع)

* '''باب هشتم''': درمورد [[شهادت]] امام هفتم (ع).

* '''باب یازدهم''': [[خطبه]]‌های امام رضا (ع) در مورد [[توحید]].

* '''باب بیستم''': مقام و مرتبه امام (ع).

* '''باب چهل و دوم''': اشعاری که امام در پاسخ به رفتارهای مأمون ایراد می فرمود.

* '''باب پنجاه و هفتم''': صحبت های امام با برادرش [[زید بن موسی]].

* '''باب پنجاه و هشتم''': مسموم شدن امام (ع).

* '''باب نجاه و نهم''': روایتی در باب خلافت [[امام جواد]] (ع).

* '''باب شصت و هفتم''' : در مورد کیفیت [[زیارت]] [[امام رضا (ع)|حضرت رضا (ع)]].

* '''باب شصت و هشتم''': در مورد [[زیارت]] وداع با حضرت رضا (ع).

* '''باب شصت و نهم''': در مورد زیارتی که وارد شده برای امام علیه السلام و جمیع [[ائمه]] و در مورد [[معجزه|معجزات]] حضرت رضا (ع).<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید- علی اکبر غفاری‏، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۳-۲۳.</ref>

شيخ صدوق در اينجا همانند ديگر كتبش [[اسناد|سلسله اسناد]] برخى روايات را به طور كامل ذكر كرده و در برخى موارد به صورت [[روایت مرسله|مرسله]] آورده يا به ذكر برخى راويان اكتفا كرده است.

== اهمیت کتاب‏ ==

{{شعر2|عرض=50

|عـیـون أخبـار الـرضا صیـقـل تجلو

|عـن الـقـلـب صـداء الـکرب

|لـم یـبــد للـدهـــر نـظـیـرا لـهـا

|لـناظر فی الشرق و الغرب

|و کــل فــن فــی أســـالـیـبـها

|یـکـفـیـک و تـخـلیة السرب

|بـالسلم یقضی وطر القلب

تعداد ترجمه‏‌ها و شروح این کتاب به پانزده شرح و بیش از ده ترجمه می‌رسد.

[[پرونده:ترجمه کتاب عیون الاخبار 1.jpg|150px|چپ|ترجمه ای از '''عیون الاخبار''']]

[[پرونده:ترجمه ای دیگر از عیون الاخبار.jpg|150px|چپ|ترجمه ای دیگر از عیون الاخبار توسط '''محمدتقی آقانجفی''']]

# ترجمه محمد صالح بن محمد باقر قزوینی.

# ترجمه سید جلیل میرزا ذبیح الله بن میرزا هدایة الله.

== کتاب هایی با عنوان «‌عیون الاخبار‌» ==

# «‌''عیون الأخبار‌''» و «‌[[عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار|عمدة عیون صحاح الأخبار فی مناقب الابرار‌]]» که هر دو توسط [[یحیی بن بطریق]] (قرن۷) نگاشته شده است.

# «‌''عیون الأخبار‌''» که توسط [[عبدالرحمن بن ابی بکر نیشابوری|ابومحمد عبدالرحمن بن ابی بکر نیشابوری رازی]] نوشته شده است.

# «‌''عیون الأخبار و الآثار فی ذکر النبی المصطفی المختار و وصیه علی بن ابی طالب قاتل الکفار و آله الأئمة الاطهار‌''» که عماد الدین ادریس بن حسن عبدالله الأنف آن را نگاشته است.<ref>تهرانی، الذریعة، ج۱۵، ص۳۷۵.</ref>

{{پانویس2}}

* تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الاضواء.

* صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، مترجم حمیدرضا مستفید - علی اکبر غفاری‏، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۳ش.

* کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه ای علوم اسلامی نور.