Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۰۰
ویرایش
تعزیهخوانی (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ویکی سازی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
}} | }} | ||
'''تعزیهخوانی''' یا '''شبیه‌خوانی'''، نوعی نمایش مذهبی برگرفته از رویدادهای تاریخی و حماسی حزن‌انگیز درباره [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و [[اهل بیت]] و یاران او و | '''تعزیهخوانی''' یا '''شبیه‌خوانی'''، نوعی نمایش مذهبی برگرفته از رویدادهای تاریخی و حماسی حزن‌انگیز درباره [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] [[امام حسین(ع)]] و [[اهل بیت]] و یاران او و مصائب خاندان [[پیامبر(ص)]]. | ||
آغاز تعزیهخوانی را از زمان [[دیلمیان]] دانسته‌اند که در زمان [[صفویه]] به شکل فعلی درآمد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید و دامنه آن از مرزهای [[ایران]] فراتر رفت. نمایش تعزیه در سال ۱۳۸۹ش در فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو ثبت شده است. یکی از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی و کنسول [[روسیه]] در ایران از ۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود.{{سخ}} | آغاز تعزیهخوانی را از زمان [[دیلمیان]] دانسته‌اند که در زمان [[صفویه]] به شکل فعلی درآمد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید و دامنه آن از مرزهای [[ایران]] فراتر رفت. نمایش تعزیه در سال ۱۳۸۹ش در فهرست آثار معنوی ایران در یونسکو ثبت شده است. یکی از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی و کنسول [[روسیه]] در ایران از ۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود.{{سخ}} | ||
در اصطلاح تعزیهخوانی، کارگردان: «مُعین البُکا»، بازیگر: «شَبیه» و تهیه کننده: «بانی» نامیده می‌شود. | در اصطلاح تعزیهخوانی، کارگردان: «مُعین البُکا»، بازیگر: «شَبیه» و تهیه کننده: «بانی» نامیده می‌شود. | ||
==خاستگاه و | ==خاستگاه و پیش‌زمینه== | ||
تعزیه در ادبیات مذهبی ایران بر بنیاد فرهنگ [[عاشورا]] و وقایع تاریخی [[کربلا]] در ۶۱ق/۶۸۰م، و نبرد دلیرانه و شهادت مظلومانه [[امام حسین(ع)]] نهاده شده و به صورت تعزیهخوانی یا شبیه‌خوانی، شکلی ویژه از نمایش یا [[درام مذهبی]]، تجلی کرده است.<ref>بلوکباشی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، ص۱۷.</ref> نشانه‌های اولیه | تعزیه در ادبیات مذهبی ایران بر بنیاد فرهنگ [[عاشورا]] و وقایع تاریخی [[کربلا]] در ۶۱ق/۶۸۰م، و نبرد دلیرانه و شهادت مظلومانه [[امام حسین(ع)]] نهاده شده و به صورت تعزیهخوانی یا شبیه‌خوانی، شکلی ویژه از نمایش یا [[درام مذهبی]]، تجلی کرده است.<ref>بلوکباشی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، ص۱۷.</ref> نشانه‌های اولیه تعزیهخوانی در زمان [[دیلمیان]] و پس از آن دوران [[آل بویه]] دیده می‌شود؛{{مدرک}} اگر چه تعزیه به صورت امروزی از زمان [[صفویه]] شروع شد و در زمان [[قاجار]] به اوج خود رسید.{{مدرک}} | ||
{{سوگواری محرم}} | {{سوگواری محرم}} | ||
== شکل‌گیری و سیر تحول== | == شکل‌گیری و سیر تحول== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
===در زمان آل بویه و دیلیمان=== | ===در زمان آل بویه و دیلیمان=== | ||
ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق) و ابن اثیر (درگذشت ۶۳۰ق) نخستین تاریخ‌نگارانی هستند که گزارش‌هایی از تجمعات مذهبی [[شیعیان]] و دسته‌گردانی و عزاداری مردم برای امام حسین(ع) در [[بغداد]] و بستن بازارها و تعطیل خرید و فروش و [[ | ابن جوزی (درگذشت ۵۹۷ق) و ابن اثیر (درگذشت ۶۳۰ق) نخستین تاریخ‌نگارانی هستند که گزارش‌هایی از تجمعات مذهبی [[شیعیان]] و دسته‌گردانی و عزاداری مردم برای امام حسین(ع) در [[بغداد]] و بستن بازارها و تعطیل خرید و فروش و [[نوحه‌خوانی]] و بر سر و سینه‌زدن زنان در روز عاشورای سال ۳۵۲ق/۹۶۲م می‌دهند.<ref>ابن جوزی، المنتظم، ج۱۴، ص۱۵۰.</ref> <ref>ابن اثیر، الکامل، ج۸، ص۶۳۲.</ref> | ||
ابن اثیر در شرح وقایع سال ۳۶۳ق/۹۷۴م اشاره‌ای کوتاه به نوعی شبیه سازی میان [[اهل تسنن]] محله سوق الطعام [[بغداد]] می‌کند و می‌نویسد که سنیان زنی را شبیه [[عایشه]] بر شتر سوار کرده بودند و دو تن دیگر را شبیه [[طلحه]] و [[زبیر]] ساخته، و جنگی تمثیلی راه‌انداخته بودند که گویی با یاران [[علی(ع)]] می‌جنگند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۸، ص۶۳۲.</ref> | ابن اثیر در شرح وقایع سال ۳۶۳ق/۹۷۴م اشاره‌ای کوتاه به نوعی شبیه سازی میان [[اهل تسنن]] محله سوق الطعام [[بغداد]] می‌کند و می‌نویسد که سنیان زنی را شبیه [[عایشه]] بر شتر سوار کرده بودند و دو تن دیگر را شبیه [[طلحه]] و [[زبیر]] ساخته، و جنگی تمثیلی راه‌انداخته بودند که گویی با یاران [[علی(ع)]] می‌جنگند.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۸، ص۶۳۲.</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
گزارش این دو سیاح در کتابی به زبان آلمانی با عنوان «تاریخ و جغرافیای امروز ایران و یا کشور شاهنشاهی ایران در عهد معاصر »، کهن‌ترین سند شرح [[واقعه کربلا]] را به صورت نمایش بر روی ارابه تأیید می‌کند.<ref>ممنون، نخستین تعزیه‌ها در ایران، ص۲۳؛ ممنون، پیدایش و تکامل تعزیه، ص۱۱</ref> | گزارش این دو سیاح در کتابی به زبان آلمانی با عنوان «تاریخ و جغرافیای امروز ایران و یا کشور شاهنشاهی ایران در عهد معاصر »، کهن‌ترین سند شرح [[واقعه کربلا]] را به صورت نمایش بر روی ارابه تأیید می‌کند.<ref>ممنون، نخستین تعزیه‌ها در ایران، ص۲۳؛ ممنون، پیدایش و تکامل تعزیه، ص۱۱</ref> | ||
شبیه‌خوانی از اواخر دورۀ صفوی شکل نمایشی کنونی خود را گرفت و در دوره‌های بعد توسعه و تکامل یافت.{{مدرک}} | |||
===دوران زندیه=== | ===دوران زندیه=== | ||
منابع از اجرای تعزیه [[قاسم بن حسن|حضرت قاسم(ع)]] در زمان [[زندیه]] خبر می‌دهند، این مطلب گویای آن است که بی‌تردید تعزیهخوانی راهی نسبتاً دراز پیموده تا به شکل یک نمایش کاملاً نظام یافته در این دوره درآمده است. | منابع از اجرای تعزیه [[قاسم بن حسن|حضرت قاسم(ع)]] در زمان [[زندیه]] خبر می‌دهند، این مطلب گویای آن است که بی‌تردید تعزیهخوانی راهی نسبتاً دراز پیموده تا به شکل یک نمایش کاملاً نظام یافته در این دوره درآمده است. تعزیهخوانی «عروسی حضرت قاسم »، که با مکالمات و شعرخوانی بسیار ظریف همراه است و در میان مجالس تعزیه از مجالس فرعی و گوشه به شمار می‌آید، باید بنابر شواهد و قراین از مجموعه نمایش های متأخرتر از نمایش های اصلی، مانند تعزیه «شهادت حضرت [[امام حسین(ع)]]» ساخته شده باشد. از این رو تعزیهخوانی باید دورۀ تکوین و تحولی را در دورۀ صفوی و پس از آن پیموده باشد تا در دورۀ زندیان تعزیه «عروسی حضرت قاسم» را به نمایش گذارد.<ref>بلوکباشی، شمایل و شمایل‌نگاری در حوزۀ هنرهای عامه ایران، ص۳-۷؛ بلوکباشی، تعزیهخوانی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، ص۲۴.</ref> | ||
فرانکلین -شرق‌شناس، که در [[دوره زندیه]] در [[ایران]] بود ــ در سفرنامه خود از برخی مجالس عزاداری در [[شیراز]] گزارش داده است. بنا بر این گزارش، در دهه اولِ [[محرّم]] دسته‌هایی از جوانان به مثابه سپاهیان امام و [[عمرسعد]] ــ که هر دسته با علائم مخصوصی شناخته می‌شدند ــ در کوچه‌ها و خیابان‌ها با هم می‌جنگیدند.{{مدرک}} | فرانکلین -شرق‌شناس، که در [[دوره زندیه]] در [[ایران]] بود ــ در سفرنامه خود از برخی مجالس عزاداری در [[شیراز]] گزارش داده است. بنا بر این گزارش، در دهه اولِ [[محرّم]] دسته‌هایی از جوانان به مثابه سپاهیان امام و [[عمرسعد]] ــ که هر دسته با علائم مخصوصی شناخته می‌شدند ــ در کوچه‌ها و خیابان‌ها با هم می‌جنگیدند.{{مدرک}} | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
===در زمان قاجار=== | ===در زمان قاجار=== | ||
در این دوره تعزیهخوانی روند تحولی ویژه و شتابنده‌ای را پیمود. [[فتحعلی شاه]] به تعزیهخوانی علاقه‌ای مخصوص نشان می‌داد. وی سرپرستی امور عزاداری و | در این دوره تعزیهخوانی روند تحولی ویژه و شتابنده‌ای را پیمود. [[فتحعلی شاه]] به تعزیهخوانی علاقه‌ای مخصوص نشان می‌داد. وی سرپرستی امور عزاداری و تعزیهخوانی دربار و حکومت را در [[ماه محرم]] به چند تن از رجال درباری سپرده بود و در برخی مجالس تعزیه، به ویژه تعزیه روز [[تاسوعا]] و [[روز عاشورا|عاشورا]] حاضر می‌شد. برخی از رجال درباری و اعیان و اشراف مملکت هم در [[دهه محرم]] در تکیه‌ها یا حیاط های خانه هایشان مجالس سوگ و [[تعزیهخوانی]] برپا می‌کردند. <ref>بلوکباشی، «تعزیهخوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۲۲-۲۳.</ref> | ||
رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[ | رواج [[تعزیه]] در این دوران تا به حدی بود که به صورت یک فرهنگ درآمده بود و در بیشتر مراسم شادی و عزا، تعزیه‌های خاص مربوط به آن برگزار می‌شد. در این دوره حتی گروه‌های خاص زن تعزیه‌گردان نیز وجود داشته است و از اولین تعزیه‌های زنانه در منزل [[قمرالملوک دختر فتحعلی شاه]] برگزار شد و از آن پس هرسال دهه اول محرم برقرار بوده. تعزیه‌های زنانه در اواسط دوره [[احمدشاه قاجار|احمدشاه]] رو به زوال گذاشت. به‌هرحال، رواج تعزیه رکود [[روضه‌خوانی]] را در پی داشت و با توجه به این‌که گردانندگان تعزیه، مردم عادی بودند و ممکن بود خرافاتی را در آن داخل کنند، همچنین به دلایل فقهی تشبه به نساء در مردان و تشبه به رجال در زنان و هتک حرمت امامان در تَمَثُّل به آنان و... برخی فقها با آن مخالفت کردند.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | ||
تعزیه در این دوران، مقبولیت بسیار یافت و تکیه‌ها چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد <ref>(الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۹۱)</ref> و سبب مخالفت علماء شد. از جمله عالمان مخالف و منتقد شبیه‌خوانی این دوره، [[شیخ جعفر شوشتری]]، [[شیخ هادی نجم آبادی]]، [[ملا محمد تقی برغانی|ملا محمدتقی برغانی]] (شهید ثالث)، [[محمدباقر بیرجندی]] و [[شیخ جعفر نجفی]] (کاشف‌الغطاء) بودند. البته شهید ثالث پس از چندی به واسطه رؤیایی، دست از مخالفت کشید. [[امیرکبیر]] هم از کسانی است که با تعزیهخوانی مخالفت کرد اما چون با مخالفت مردم مواجه شد به اصلاح آن همت ورزید.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | تعزیه در این دوران، مقبولیت بسیار یافت و تکیه‌ها چند برابر گشت. البته موارد ساختگی تعزیه زیادتر شد و تقریبا به شکل نمایشنامه‌ای تآتری درآمد <ref>(الگار، نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت، ۱۳۵۶ش، ص۱۹۱)</ref> و سبب مخالفت علماء شد. از جمله عالمان مخالف و منتقد شبیه‌خوانی این دوره، [[شیخ جعفر شوشتری]]، [[شیخ هادی نجم آبادی]]، [[ملا محمد تقی برغانی|ملا محمدتقی برغانی]] (شهید ثالث)، [[محمدباقر بیرجندی]] و [[شیخ جعفر نجفی]] (کاشف‌الغطاء) بودند. البته شهید ثالث پس از چندی به واسطه رؤیایی، دست از مخالفت کشید. [[امیرکبیر]] هم از کسانی است که با تعزیهخوانی مخالفت کرد اما چون با مخالفت مردم مواجه شد به اصلاح آن همت ورزید.<ref>نک: مظاهری، رسانه شیعه، ص۹۴-۱۰۰.</ref> | ||
جیمز موریه مامور نظامی سیاسی انگلیس در [[ایران]] در نخستین سفرنامه‌اش به نام «سفری در ایران... »، به اجرای ۳ مجلس تعزیه در حضور فتحعلی شاه: تعزیه‌های «شهادت [[طفلان زینب]] »، «بازار شام» و «شهادت امام» در روزهای ۸ و ۹ و ۱۰ محرم ۱۲۲۴ اشاره می‌کند و وصفی کوتاه از آنها می‌آورد.<ref>بلوکباشی، | جیمز موریه مامور نظامی سیاسی انگلیس در [[ایران]] در نخستین سفرنامه‌اش به نام «سفری در ایران... »، به اجرای ۳ مجلس تعزیه در حضور فتحعلی شاه: تعزیه‌های «شهادت [[طفلان زینب]] »، «بازار شام» و «شهادت امام» در روزهای ۸ و ۹ و ۱۰ محرم ۱۲۲۴ اشاره می‌کند و وصفی کوتاه از آنها می‌آورد.<ref>بلوکباشی، «تعزیهخوانی در دورۀ فتحعلی شاه»، ۳۴-۴۳.</ref> | ||
اما در طول حدود ۱۵۰ سال سلطنت [[خاندان قاجار]] در ایران، دورۀ [[ناصرالدین شاه]] (۱۲۶۴-۱۳۱۳ق)، دورۀ توسعه و شکوه و جلال تعزیهخوانی در ایران، به‌ویژه در تهران، بوده است. ناصرالدین شاه به مراسم تعزیهخوانی بسیار علاقه نشان می‌داد و در [[محرم]] هر سال اگر در [[تهران]] به سر می‌برد، برای دیدن شبیه‌خوانی به تکیه‌های حکومتی، و اگر در ییلاق و بیرون از شهر تهران بود، به تکیه‌ها و حسینیه‌های محلی می‌رفت. او کارگزاران و مسئولان برپایی مجالس تعزیه‌های درباری را در مجلل ساختن محیط تعزیهخوانی و جذاب کردن صحنه‌های وقایع ترغیب و تشویق می‌کرد.<ref>مستوفی، شرح زندگانی من، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | اما در طول حدود ۱۵۰ سال سلطنت [[خاندان قاجار]] در ایران، دورۀ [[ناصرالدین شاه]] (۱۲۶۴-۱۳۱۳ق)، دورۀ توسعه و شکوه و جلال تعزیهخوانی در ایران، به‌ویژه در تهران، بوده است. ناصرالدین شاه به مراسم تعزیهخوانی بسیار علاقه نشان می‌داد و در [[محرم]] هر سال اگر در [[تهران]] به سر می‌برد، برای دیدن شبیه‌خوانی به تکیه‌های حکومتی، و اگر در ییلاق و بیرون از شهر تهران بود، به تکیه‌ها و حسینیه‌های محلی می‌رفت. او کارگزاران و مسئولان برپایی مجالس تعزیه‌های درباری را در مجلل ساختن محیط تعزیهخوانی و جذاب کردن صحنه‌های وقایع ترغیب و تشویق می‌کرد.<ref>مستوفی، شرح زندگانی من، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
==تعزیه در غرب== | ==تعزیه در غرب== | ||
نمایش تعزیه به دلیل بعضی از جاذبه‌ها از مرزهای ایران پا فراتر گذاشته و به کشورهای دیگر نیز نفوذ کرده است. از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی کنسول روسیه در ایران از ۱۲۴۶ تا ۱۲۵۶ق/۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود که در بیشتر مجالس | نمایش تعزیه به دلیل بعضی از جاذبه‌ها از مرزهای ایران پا فراتر گذاشته و به کشورهای دیگر نیز نفوذ کرده است. از شیفتگان نمایش سنتی تعزیه، الکساندر خوجکو، ایران شناس لهستانی کنسول روسیه در ایران از ۱۲۴۶ تا ۱۲۵۶ق/۱۸۳۰ تا ۱۸۴۰م بود که در بیشتر مجالس تعزیهخوانی درباری و اعیان و اشراف شرکت می‌کرد. او نخستین کسی بود که به ارزش تعزیه نامه پی برد و کامل‌ترین مجموعه‌ای حاوی ۳۳ مجلس تعزیه از معین البکای دربار فتحعلی شاه، به نام حسین علی خواجه، مشهور به تعزیه گو و سرایندۀ برخی از مجالس این مجموعه را خرید.<ref>خوجکو، «تئاتر ایرانی»، ص۳۵.</ref> | ||
خوجکو دو مجلس «پیغمبر خدا» و «رحلت پیغمبر» را از این مجموعه با ویرایش فارسی در ۱۸۵۲م در پاریس چاپ و منتشر کرد و ۵ تعزیه نامه را هم به زبان فرانسه ترجمه و با مقدمه‌ای جامع و تحلیلی در کتابی با عنوان «تئاتر ایرانی: منتخب تعزیه ها۱» در ۱۸۷۸م منتشر کرد.<ref>انریکو چرولّی، فهرست توصیفی نمایشنامه‌های مذهبی ایرانی، ص۱۳و۱۴.</ref> | خوجکو دو مجلس «پیغمبر خدا» و «رحلت پیغمبر» را از این مجموعه با ویرایش فارسی در ۱۸۵۲م در پاریس چاپ و منتشر کرد و ۵ تعزیه نامه را هم به زبان فرانسه ترجمه و با مقدمه‌ای جامع و تحلیلی در کتابی با عنوان «تئاتر ایرانی: منتخب تعزیه ها۱» در ۱۸۷۸م منتشر کرد.<ref>انریکو چرولّی، فهرست توصیفی نمایشنامه‌های مذهبی ایرانی، ص۱۳و۱۴.</ref> | ||
خوجکو در مقدمه به دو هفته | خوجکو در مقدمه به دو هفته تعزیهخوانی در خانه میرزا ابوالحسن خان، نخستین ایلچی ایران در انگلیس و وزیر امور خارجۀ وقت (۱۲۳۹-۱۲۵۰ق)، اشاره می‌کند و می‌نویسد: | ||
:::«او نذر کرده بود تا برای شفای پسرش | :::«او نذر کرده بود تا برای شفای پسرش تعزیهخوانی بکند؛ از این رو در محرم ۱۲۴۹/ مۀ ۱۸۳۳، نذرش را با برپایی مجلس تعزیهخوانی باشکوهی در حیاط خانه‌اش ادا کرد.» | ||
==اصطلاحات و واژه‌های رایج در تعزیه== | ==اصطلاحات و واژه‌های رایج در تعزیه== | ||
* | *شبیه‌خوانی: نمایش تعزیه | ||
*شبیه:اجرا کننده یک نقش در تعزیه | *شبیه: اجرا کننده یک نقش در تعزیه | ||
* | *مقتل‌نویس: نویسنده نسخه و متن نمایش تعزیه | ||
*معین البکا: کارگردان تعزیه | *معین البکا: کارگردان تعزیه | ||
*ناظم البکا: دستیار کارگردان تعزیه | *ناظم البکا: دستیار کارگردان تعزیه | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۳: | ||
*فرد: نسخه و متن نمایشنامهٔ تعزیه | *فرد: نسخه و متن نمایشنامهٔ تعزیه | ||
*بچه‌خوان: کسی که نقش کودکان را می‌خواند. | *بچه‌خوان: کسی که نقش کودکان را می‌خواند. | ||
* | *زنانه‌خوان (نقاب‌خوان): کسی که در نقش زینب و دیگر بانوان اهل بیت نقشی اجرا می‌کند. | ||
*رجزخوانی: هنگامی که اولیا یعنی خاندان [[پیامبر(ص)]] و اشقیایعنی مخالفان پیامبردر مقابل هم از افتخارات و اصل و نسب خود حرف می‌زنند. | *رجزخوانی: هنگامی که اولیا یعنی خاندان [[پیامبر(ص)]] و اشقیایعنی مخالفان پیامبردر مقابل هم از افتخارات و اصل و نسب خود حرف می‌زنند. | ||
* | *اشتلم‌خوانی یا پهلوان‌خوانی: هنگامی که اشقیا با بیان غلوشده گفت وگوهایشان را بیان می‌کنند در حالی که اولیا در یک دستگاه موسیقی گفت‌وگو را به آواز بیان می‌کنند که به آن تحریرکردن می‌گویند. | ||
* | *موافق‌خوان: شخصی که در نقش اولیا بازی می‌کند. | ||
*مخالف‌‌خوان:فردی که نقش دشمنان و اشقیا را اجرا می‌کند. | *مخالف‌‌خوان:فردی که نقش دشمنان و اشقیا را اجرا می‌کند. | ||
*دستگاه: هر تعزیهٔ کامل را یک دستگاه یا مجلس گویند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵.</ref> | *دستگاه: هر تعزیهٔ کامل را یک دستگاه یا مجلس گویند.<ref>مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵.</ref> | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
*یارشاطر، احسان، «تعزیه و آیین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام »، در تعزیه، نیایش و نمایش در ایران. | *یارشاطر، احسان، «تعزیه و آیین‌های سوگواری در ایران قبل از اسلام »، در تعزیه، نیایش و نمایش در ایران. | ||
*باستان، نصرت الله، «شبیه‌خوانی و تعزیهخوانی»، خوشه، تهران، ۱۳۴۶ش، ش ۸-۱۰. | *باستان، نصرت الله، «شبیه‌خوانی و تعزیهخوانی»، خوشه، تهران، ۱۳۴۶ش، ش ۸-۱۰. | ||
*بلوکباشی، علی، «تأملی بر کارکردهای روان ـ اجتماعی | *بلوکباشی، علی، «تأملی بر کارکردهای روان ـ اجتماعی تعزیهخوانی»، هنر و مردم، ش۱، ۱۳۸۲ش، س۱. | ||
*بلوکباشی، علی، | *بلوکباشی، علی، تعزیهخوانی، حدیث قدسی مصایب در نمایش آیینی، تهران، ۱۳۸۳ش. | ||
*بلوکباشی، علی، | *بلوکباشی، علی، «تعزیهخوانی، سازگاری و ناسازگاری با ساختار فرهنگی جامعه »، نامۀ علوم اجتماعی، ش۱۱، ۱۳۷۷ش. | ||
*بلوکباشی، علی، | *بلوکباشی، علی، «تعزیهخوانی در دورۀ فتحعلی شاه »، دربارۀ تعزیه و تئاتر در ایران، به کوشش لاله تقیان، تهران، ۱۳۷۴ش. | ||
*بلوکباشی، علی،، «توصیفی از عروسی قاسم »، فصلنامۀ تئاتر، تهران، ۱۳۷۰ش، شم ۱۶. | *بلوکباشی، علی،، «توصیفی از عروسی قاسم »، فصلنامۀ تئاتر، تهران، ۱۳۷۰ش، شم ۱۶. | ||
*بلوکباشی، علی، «شمایل و شمایل نگاری در حوزۀ هنرهای عامۀ ایران »، همان، ۱۳۸۰ش. | *بلوکباشی، علی، «شمایل و شمایل نگاری در حوزۀ هنرهای عامۀ ایران »، همان، ۱۳۸۰ش. | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
* منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/Fa/article/224303/%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C?entryviewid=241827 دائرة المعارف بزرگ اسلامی ] | * منبع مقاله: [https://www.cgie.org.ir/Fa/article/224303/%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C?entryviewid=241827 دائرة المعارف بزرگ اسلامی ] | ||
* [http://rch.ac.ir/article/Details/10978 دانشنامه جهان اسلام] | * [http://rch.ac.ir/article/Details/10978 دانشنامه جهان اسلام] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101221181611-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D9%88%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C.pdf پژوهشی در تعزیه و | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101221181611-%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DB%8C%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D9%88%20%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87%20%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C.pdf پژوهشی در تعزیه و تعزیهخوانی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101117163117-183.pdf نگرشی نقد گونه بر تعزیه و | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101117163117-183.pdf نگرشی نقد گونه بر تعزیه و تعزیهخوانی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326164815-3016-91.pdf جستاری در تعزیه و | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120326164815-3016-91.pdf جستاری در تعزیه و تعزیه‌نویسی در ایران] | ||
{{عزاداری محرم}} | {{عزاداری محرم}} | ||
{{هنر آئینی}} | {{هنر آئینی}} | ||