جامع الحکمتین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| نویسنده = [[ناصر خسرو قبادیانی]] (درگذشت 481 ق)

ناصرخسرو در این کتاب، علمای دینی را با [[آیه|آیات]] [[قرآن کریم|قرآنی]] و [[احادیث]] نبوی و فلاسفه و منطق‌دانان را با استدلال برهانی، مخاطب خود قرار داده است. ازاین رو می توان گفت وجه تسمیه کتاب اشاره به این امر بوده است که آن دربر گیرنه مباحث حکمت دینیِ اسماعیلی و فلسفه یونانی است.

* بخش اول، قصیده جرجانی: در این بخش، قصیده‌ای 89 بیتی از ابوالهیثم جرجانی آمده است. <ref>محمدبن سرخ نیشابوری ، مقدمه معین ، ص1</ref> که دربر دارنده 91 پرسش فلسفی، منطقی، طبیعی، نحوی، دینی و تأویلی است. <ref>ناصرخسرو، ص314</ref>

* بخش دوم، شرح ناصرخسرو بر قصیده جرجانی: براساس قرائن، ناصرخسرو هنگام اقامتش در یمکان <ref>در منطقه علیای سیحون: دره کوکچه فعلی در استان بدخشان افغانستان</ref> نزد دوست و حامی‌اش، علی بن اسد، به درخواست وی این کتاب را در پاسخ به پرسش‌های مطرح شده در قصیده ابوالهیثم جرجانی، در سال 462، نوشته و آن را جامع الحکمتین نامیده است. <ref>رجوع کنید به ناصرخسرو، 1363ش ، ص17ـ 18، 314، 316</ref> زیرا به تصریح خود وی <ref>ناصرخسرو، 1363ش، ص 18</ref> بنیاد این کتاب بر گشایش مشکلات دینی و معضلات فلسفی بوده است.

جامع الحکمتین مشتمل است بر یک دیباچه و 34 فصل.

جامع الحکمتین را [[محمد معین]] و [[هانری کوربن]] همراه با مقدمه‌هایی به زبان فارسی و فرانسه، به صورت مشترک در [[تهران]] و [[پاریس]]، در 1332 ش تصحیح و چاپ کردند.

ابراهیم دسوقی شتا، این کتاب را به عربی ترجمه کرد و در 1353 ش / 1974 در قاهره منتشر شد.

ایزابل دو گاستین نیز در 1369 ش / 1990 آن را به فرانسه ترجمه کرد.

لتیمه پروین پیروانی آن را تلخیص و به انگلیسی ترجمه کرد که در '''جُنگ فلسفه در ایران''' با ویرایش [[سیدحسین نصر]] و مهدی امین رضوی در 2001 چاپ شد.

محمدبن سرخ نیز که از عالمان اسماعیلی بوده، <ref>رجوع کنید به محمدبن سرخ نیشابوری  مقدمه معین ، ص6ـ7</ref> پس از وفات استادش به درخواست جمعی از دوستانش در شرح آن قصیده و پاسخ به آن رساله‌ای نگاشته و در آن به 76 پرسش، پاسخ داده است. وی در پایان، یادآوری کرده که آنچه نگاشته مطابق آن چیزهایی است که از استادش شنیده یا در آثار حکما خوانده و او چیزی از خود ننوشته است. <ref>محمدبن سرخ نیشابوری ، ص2، 109</ref>

در عین حال وی در نقل اقوال و آرای حکما، از کسی نام نبرده مگر در چند مورد که نام ارسطو، شیخ یونانی(افلوطین)، جالینوس و [[محمدزکریا رازی]] را آورده است. <ref>رجوع کنید به همان، ص23، 30، 32، 50 ـ52</ref>

'''وضعیت چاپ:''' شرح محمدبن سرخ، با عنوان شرح قصیده فارسی خواجه ابوالهیثم احمدبن حسن جرجانی توسط هانری کوربن و محمد معین همراه با مقدمه‌هایی به فارسی و فرانسه در تهران 1334 ش تصحیح و چاپ شده است.

گرچه این دو شرح، در اصول اسماعیلی با هم موافق اند، در فروع اختلافات آشکاری دارند.

* ناصرخسرو مطلب را مشروح تر و مفصّل تر بیان کرده است.

* محمدبن سرخ شاگرد ابوالهیثم بوده و به همین جهت شرح و توضیح او به مذاق ابوالهیثم نزدیک تر است؛

* شرح محمد بن سرخ، مشتمل بر 76 بیت است و شرح ناصرخسرو مشتمل بر 82 بیت؛

* چون محمد بن سرخ، شاگرد مستقیم جرجانی بوده، اطمینان بیشتری بر اصالت روایت محمد بن سرخ از قصیده استادش می‌توان داشت. <ref>رجوع کنید به محمدبن سرخ نیشابوری، مقدمه معین، ص8، 10ـ11؛ ناصرخسرو، ص341ـ344</ref>

 

* همو، کتاب جامع الحکمتین، چاپ هانری کوربن و محمد معین، تهران، 1363 ش؛

* نیشابوری، محمدبن سرخ، شرح قصیده فارسی خواجه ابوالهیثم احمدبن حسن جرجانی، چاپ هانری کوربن و محمد معین ، تهران 1334ش.

[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4365 این مقاله اقتباسی آزاد از مقاله جامع الحکمتین دانشنامه جهان اسلام است.]