۱۶٬۵۵۵
ویرایش
قیام امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
اصلاح اطلاعات کتابشناسی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (اطلاعات کتابشناسی) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (اصلاح اطلاعات کتابشناسی) |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
===شهادت=== | ===شهادت=== | ||
برخی معتقدند که هدف امام حسین(ع) از قیام شهادت بوده است البته از شهادت تفسیرهای مختلفی شده است: | برخی معتقدند که هدف امام حسین(ع) از قیام شهادت بوده است البته از شهادت تفسیرهای مختلفی شده است: | ||
*'''شهادت سیاسی''': بر اساس این نظریه امام حسین(ع) با شهادت خود در پی سلب مشروعیت از حکومت یزید و نجات اسلام از دست امویان بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۶-۱۵۷.</ref> و با این اقدام خود مردم را علیه حکومت وا داشت.<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۳.</ref> به گفته محمد اسفندیاری این مشهورترین نظریه است و طرفداران زیادی دارد.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، | *'''شهادت سیاسی''': بر اساس این نظریه امام حسین(ع) با شهادت خود در پی سلب مشروعیت از حکومت یزید و نجات اسلام از دست امویان بود.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۶-۱۵۷.</ref> و با این اقدام خود مردم را علیه حکومت وا داشت.<ref>جعفریان، تأملی در نهضت عاشورا، ۱۳۸۶ش، ص۲۴۳.</ref> به گفته محمد اسفندیاری این مشهورترین نظریه است و طرفداران زیادی دارد.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۷.</ref> [[علی شریعتی]]، [[میرزا خلیل کمره‌ای]]، [[مرتضی مطهری]]، [[سید رضا صدر]]، جلال‌الدین فارسی، [[سید محسن امین]]، [[هاشم معروف الحسنی]]، [[آیت‌الله صافی گلپایگانی]] و [[محمدجواد مغنیه]] از معتقدان به این نظریه شمرده شده‌اند.<ref> اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷، ص۹۳.</ref> | ||
*'''شهادت فدیه‌ای:''' برخی بر این باورند که امام حسین(ع) به [[شهادت]] رسید تا [[گناه|گناهکاران]] را [[شفاعت]] کند و آنها را به درجات معنوی برساند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> چنان‌که در مسیحیت نسبت به کشته شدن عیسی(ع) برخی چنین دیدگاهی دارند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> شریف طباطبایی، [[ملامهدی نراقی]]، ملاعبدالرحیم اصفهانی از معتقدین به این نظریه‌اند.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۸۴.</ref> همچنین از نظر برخی امام حسین کشته شد تا مردم برای او گریه کنند و به‌این وسیله به راه راست هدایت شوند.<ref> نگاه کنید به صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۳۳۸.</ref> | *'''شهادت فدیه‌ای:''' برخی بر این باورند که امام حسین(ع) به [[شهادت]] رسید تا [[گناه|گناهکاران]] را [[شفاعت]] کند و آنها را به درجات معنوی برساند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> چنان‌که در مسیحیت نسبت به کشته شدن عیسی(ع) برخی چنین دیدگاهی دارند.<ref>مهریزی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، ص۱۳.</ref> شریف طباطبایی، [[ملامهدی نراقی]]، ملاعبدالرحیم اصفهانی از معتقدین به این نظریه‌اند.<ref>اسفندیاری، عاشوراشناسی، ۱۳۸۷ش، ص۸۴.</ref> همچنین از نظر برخی امام حسین کشته شد تا مردم برای او گریه کنند و به‌این وسیله به راه راست هدایت شوند.<ref> نگاه کنید به صحتی سردرودی، عاشوراپژوهی، ۱۳۸۴ش، ص۳۳۸.</ref> | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
=== احیای دین اسلام و سنت پیامبر=== | === احیای دین اسلام و سنت پیامبر=== | ||
برخی از نویسندگان مهمترین اثر قیام امام حسین(ع) و شهادت او را احیای دین اسلام دانسته‌اند.<ref>کدیور، «نقش نهضت عاشورا در شکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی ایران»، ص۱۲.</ref> به گفته [[امام خمینی]] اگر واقعه کربلا رخ نمی‌داد یزید بن معاویه دین اسلام و سنت پیامبر(ص) را وارونه جلوه می‌داد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، | برخی از نویسندگان مهمترین اثر قیام امام حسین(ع) و شهادت او را احیای دین اسلام دانسته‌اند.<ref>کدیور، «نقش نهضت عاشورا در شکل‌گیری و تداوم انقلاب اسلامی ایران»، ص۱۲.</ref> به گفته [[امام خمینی]] اگر واقعه کربلا رخ نمی‌داد یزید بن معاویه دین اسلام و سنت پیامبر(ص) را وارونه جلوه می‌داد.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۷، ص۵۲.</ref> | ||
=== شکل‌گیری حرکت‌های اعتراضی علیه حکومت بنی‌امیه=== | === شکل‌گیری حرکت‌های اعتراضی علیه حکومت بنی‌امیه=== | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
=== رواج آیین‌های عزاداری === | === رواج آیین‌های عزاداری === | ||
{{اصلی|سوگواری محرم}} | {{اصلی|سوگواری محرم}} | ||
[[عزاداری]] و سوگواری برای امام حسین(ع) و شهیدان کربلا از عناصر شکل‌دهنده جامعه و هویت شیعی است.<ref> رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۱۰.</ref> بنابه گزارش‌های تاریخی، عزاداری با فاصله‌ای کوتاهی از واقعه کربلا و با تأکید[[امامان شیعه]] در بین شیعیان رایج شد اما تبدیل آن از عملی فردی و محدود به مناسک اجتماعی و عمومی نتیجه دوران حکومت [[آل بویه]] است.<ref>رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۵۸</ref> به گزارش ابن کثیر شیعیان در سال ۳۵۹ق در روز عاشورا بازرها را تعطیل کردند و به عزاداری مشغول شدند.<ref> ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۲۶۷.</ref> عزادرای برای امام حسین(ع) به‌خصوص در ایام [[دهه محرم]] میان شیعیان در کشورهای مختلف به همراه اطعام و نذورات رایج است.<ref> نگاه کنید به: مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ص۱۵۶.</ref> | [[عزاداری]] و سوگواری برای امام حسین(ع) و شهیدان کربلا از عناصر شکل‌دهنده جامعه و هویت شیعی است.<ref> رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۱۰.</ref> بنابه گزارش‌های تاریخی، عزاداری با فاصله‌ای کوتاهی از واقعه کربلا و با تأکید[[امامان شیعه]] در بین شیعیان رایج شد اما تبدیل آن از عملی فردی و محدود به مناسک اجتماعی و عمومی نتیجه دوران حکومت [[آل بویه]] است.<ref>رحمانی، آیین و اسطوره در ایران شیعی، ص۵۸</ref> به گزارش ابن کثیر شیعیان در سال ۳۵۹ق در روز عاشورا بازرها را تعطیل کردند و به عزاداری مشغول شدند.<ref> ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۲۶۷.</ref> عزادرای برای امام حسین(ع) به‌خصوص در ایام [[دهه محرم]] میان شیعیان در کشورهای مختلف به همراه اطعام و نذورات رایج است.<ref> نگاه کنید به: مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۶.</ref> | ||
=== شکل‌گیری ادبیات عاشورایی=== | === شکل‌گیری ادبیات عاشورایی=== | ||
{{اصلی|ادبیات عاشورایی}} | {{اصلی|ادبیات عاشورایی}} | ||
واقعه عاشورا سبب شد که بخشی از ادبیات عرب به شعر عاشورایی و مرثیه‌سرایی اختصاص یابد. نخستین شاعر عرب‌زبانی که درباره واقعه عاشورا شعر سروده است [[عقبة بن عمرو سهمی]] است.<ref>مهماندار، امام حسین در آیینه شعر و ادب، ص۵۳.</ref> عبدالجلیل رازی شعرهای شاعران حنفی و شافعی برای امام حسین را غیرقابل شمارش توصیف کرده است<ref>رازی قزوینی، نقض، ص۴۰۴.</ref> به نوشته [[دانشنامه شعر عاشورایی (کتاب)|دانشنامه شعر عاشورایی]] سرودن شعر فارسی در عزای امام حسین(ع) و واقعه کربلا از قرن چهارم هجری قمری آغاز شده و نخستین سوگ‌سروده اثر [[ابوالحسن کسایی مروزی|کسائی مروزی]] (درگذشته ۳۹۰ق) است.<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۲، ص۷۱۷.</ref> در دوره [[صفویه]] در ایران بخش مهمی از شعر فارسی به واقعه عاشورا اختصاص یافته است<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۲، ص۷۱۹.</ref> نویسنده کتاب دانشنامه شعر عاشورایی نام ۳۴۵ شاعر را به همراه چند بیت از اشعار آنان برای امام حسین جمع‌آوری کرده است.<ref>نگاه کنید به محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ج۲</ref> | واقعه عاشورا سبب شد که بخشی از ادبیات عرب به شعر عاشورایی و مرثیه‌سرایی اختصاص یابد. نخستین شاعر عرب‌زبانی که درباره واقعه عاشورا شعر سروده است [[عقبة بن عمرو سهمی]] است.<ref>مهماندار، امام حسین در آیینه شعر و ادب، ص۵۳.</ref> عبدالجلیل رازی شعرهای شاعران حنفی و شافعی برای امام حسین را غیرقابل شمارش توصیف کرده است<ref>رازی قزوینی، نقض، ص۴۰۴.</ref> به نوشته [[دانشنامه شعر عاشورایی (کتاب)|دانشنامه شعر عاشورایی]] سرودن شعر فارسی در عزای امام حسین(ع) و واقعه کربلا از قرن چهارم هجری قمری آغاز شده و نخستین سوگ‌سروده اثر [[ابوالحسن کسایی مروزی|کسائی مروزی]] (درگذشته ۳۹۰ق) است.<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۷.</ref> در دوره [[صفویه]] در ایران بخش مهمی از شعر فارسی به واقعه عاشورا اختصاص یافته است<ref>محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۷۱۹.</ref> نویسنده کتاب دانشنامه شعر عاشورایی نام ۳۴۵ شاعر را به همراه چند بیت از اشعار آنان برای امام حسین جمع‌آوری کرده است.<ref>نگاه کنید به محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی، ۱۳۸۶ش، ج۲.</ref> | ||
===رواج مقتل‌نگاری=== | ===رواج مقتل‌نگاری=== | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
===تقویت روحیه ظلم‌ستیزی=== | ===تقویت روحیه ظلم‌ستیزی=== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = مهاتما گاندی؛ رهبر استقلال هند|: «من زندگی امام حسین(ع) آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‌ام و توجه کافی به صفحات کربلا نموده‌ام و بر من روشن است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین(ع ) پیروی کند.»|تاریخ بایگانی|| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = مهاتما گاندی؛ رهبر استقلال هند|: «من زندگی امام حسین(ع) آن شهید بزرگ اسلام را به دقت خوانده‌ام و توجه کافی به صفحات کربلا نموده‌ام و بر من روشن است که اگر هندوستان بخواهد یک کشور پیروز گردد، بایستی از سرمشق امام حسین(ع ) پیروی کند.»|تاریخ بایگانی|| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
قیام امام حسین(ع) در شکل‌گیری روحیه ظلم‌ستیزی و مبارزه شیعیان با حکومت‌های ظالم در دروره‌های مختلف نقش داشته است. برخی از نویسندگان حرکت‌های اصلاحی و انقلاب‌های مردمی همچون [[انقلاب اسلامی ایران]] را الهام گرفته از این قیام می‌دانند.<ref>جعفرزاده، «حماسه‌ی حسینی و تأثیر آن بر انقلاب اسلامی ایران(۱)»، به نقل از نشريه کنگره امام حسين(ع) و مقاومت، ج۲؛ گلی‌زواره قمشه‌ای، «حماسه حسینی و انقلاب | قیام امام حسین(ع) در شکل‌گیری روحیه ظلم‌ستیزی و مبارزه شیعیان با حکومت‌های ظالم در دروره‌های مختلف نقش داشته است. برخی از نویسندگان حرکت‌های اصلاحی و انقلاب‌های مردمی همچون [[انقلاب اسلامی ایران]] را الهام گرفته از این قیام می‌دانند.<ref>جعفرزاده، «حماسه‌ی حسینی و تأثیر آن بر انقلاب اسلامی ایران(۱)»، به نقل از نشريه کنگره امام حسين(ع) و مقاومت، ج۲؛ گلی‌زواره قمشه‌ای، «حماسه حسینی و انقلاب اسلامی».</ref> | ||
[[امام خمینی]] معتقد بود که جمله [[کل یوم عاشورا]] بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است.<ref>امام خمینی، صحیفه | [[امام خمینی]] معتقد بود که جمله [[کل یوم عاشورا]] بیانگر لزوم مبارزه همیشگی با ظلم است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۹، ص۴۴۵.</ref> | ||
=== احداث اماکن خاص=== | === احداث اماکن خاص=== | ||
شیعیان برای عزاداری امام حسین(ع) بناهای خاصی مانند [[حسینیه]]، [[تکیه]] و [[امام‌باره]] احداث می‌کنند. در این اماکن مراسم عزاداری برگزار می‌شود. همچنین در برخی مناطق هند زیارت‌گاه‌هایی به عنوان نماد قبر [[شهدای کربلا]] و [[حرم امام حسین(ع)]] یا حضرت | شیعیان برای عزاداری امام حسین(ع) بناهای خاصی مانند [[حسینیه]]، [[تکیه]] و [[امام‌باره]] احداث می‌کنند. در این اماکن مراسم عزاداری برگزار می‌شود. همچنین در برخی مناطق هند زیارت‌گاه‌هایی به عنوان نماد قبر [[شهدای کربلا]] و [[حرم امام حسین(ع)]] یا حضرت ابالفضل(ع) می‌سازند و در آن زیارت‌نامه می‌خوانند.<ref> مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۸.</ref> | ||
=== آثار هنری === | === آثار هنری === | ||
قیام امام حسین(ع)، بر هنر مذهبی شیعیان تأثیر گذاشته است و آثار متعددی شامل نقاشی، شمایل‌نگاری، خوشنویسی، فیلم و... در باره واقعه عاشورا تولید شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/514684 «کربلا؛ خاستگاه تجلی هنر»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> | قیام امام حسین(ع)، بر هنر مذهبی شیعیان تأثیر گذاشته است و آثار متعددی شامل نقاشی، شمایل‌نگاری، خوشنویسی، فیلم و... در باره واقعه عاشورا تولید شده است.<ref>[https://www.imna.ir/news/514684 «کربلا؛ خاستگاه تجلی هنر»]، خبرگزاری ایمنا.</ref> | ||
== دیدگاه اهل‌سنت == | == دیدگاه اهل‌سنت == | ||
نویسندگان [[اهل‌سنت و جماعت|اهل‌سنت]] رویکرد واحدی نسبت به حرکت امام حسین(ع) ندارند. برخی همانند ابوبکر ابن عربی، آن را حرکتی نامشروع در مقابل حاکمیتی مشروع دانسته‌اند.<ref>خزعلی، «قیام امام حسین از دیدگاه علمای اهل‌سنت»، ص۵۸-۵۹.</ref> [[ابن‌تیمیه]] درباره قیام [[امام حسین(ع)]] معتقد است اگرچه امام مظلومانه [[شهید]] شد؛ ولی کار امام فاقد مصلحت دنیوی و اخروی بوده و [[قیام عاشورا]] را عامل ایجاد فتنه‌های زیادی در [[امت اسلام]] و خلاف [[سیره پیامبر اسلام|سیره پیامبر اسلام(ص)]] معرفی می‌کند.<ref>ابن تیمیه، منهاج‌السنه، ج۱، ص۵۳۰.</ref> به گفته حمید عنایت در صد سال اخیر و به خصوص پس از دوران [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]]، نگاه نویسندگان اهل‌سنت به واقعه عاشورا تغییر کرده و بسیاری از نویسندگان آنها حرکت امام حسین را تایید می‌کنند.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۱۳۶۵ش، ص۳۱۴.</ref> به گفته عبدالجلیل رازی در کتاب [[نقض الوشیعة (کتاب)|نقض]] برخی از عالمان اهل‌سنت همچون [[محمد بن ادریس شافعی]] درباره امام حسین(ع) و [[شهدای کربلا]] مرثیه سروده‌اند.<ref>رازی، نقض، ۱۳۵۸ش، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> از جمله | نویسندگان [[اهل‌سنت و جماعت|اهل‌سنت]] رویکرد واحدی نسبت به حرکت امام حسین(ع) ندارند. برخی همانند ابوبکر ابن عربی، آن را حرکتی نامشروع در مقابل حاکمیتی مشروع دانسته‌اند.<ref>خزعلی، «قیام امام حسین از دیدگاه علمای اهل‌سنت»، ص۵۸-۵۹.</ref> [[ابن‌تیمیه]] درباره قیام [[امام حسین(ع)]] معتقد است اگرچه امام مظلومانه [[شهید]] شد؛ ولی کار امام فاقد مصلحت دنیوی و اخروی بوده و [[قیام عاشورا]] را عامل ایجاد فتنه‌های زیادی در [[امت اسلام]] و خلاف [[سیره پیامبر اسلام|سیره پیامبر اسلام(ص)]] معرفی می‌کند.<ref>ابن تیمیه، منهاج‌السنه، ج۱، ص۵۳۰.</ref> به گفته حمید عنایت در صد سال اخیر و به خصوص پس از دوران [[سید جمال‌الدین اسدآبادی]]، نگاه نویسندگان اهل‌سنت به واقعه عاشورا تغییر کرده و بسیاری از نویسندگان آنها حرکت امام حسین را تایید می‌کنند.<ref>عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۱۳۶۵ش، ص۳۱۴.</ref> به گفته عبدالجلیل رازی در کتاب [[نقض الوشیعة (کتاب)|نقض]] برخی از عالمان اهل‌سنت همچون [[محمد بن ادریس شافعی]] درباره امام حسین(ع) و [[شهدای کربلا]] مرثیه سروده‌اند.<ref>رازی، نقض، ۱۳۵۸ش، ص۳۷۰-۳۷۱.</ref> از جمله مرثیه‌ای به شافعی منسوب است که با بیت زیر شروع می‌شود: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*امام خمینی، سید | *امام خمینی، سید روح‌الله، صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۳۸۹ش. | ||
*ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر محمد عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م.، بی‌تا. | *ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، تحقیق عمر محمد عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م.، بی‌تا. | ||
*ابن‌اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م. | *ابن‌اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالأضواء، ۱۴۱۱ق/۱۹۹۱م. | ||
| خط ۱۴۷: | خط ۱۴۷: | ||
*ابومخنف، مقتل الحسین(ع)، تحقیق و تعلیق حسین غفاری، قم: مطبعة العلمیه، بی‌تا. | *ابومخنف، مقتل الحسین(ع)، تحقیق و تعلیق حسین غفاری، قم: مطبعة العلمیه، بی‌تا. | ||
*اسفندیاری، محمد، عاشوراشناسی پژوهشی درباره هدف امام حسین(ع)، قم، صحیفه خرد، ۱۳۸۷ش۱۴۳۰ق. | *اسفندیاری، محمد، عاشوراشناسی پژوهشی درباره هدف امام حسین(ع)، قم، صحیفه خرد، ۱۳۸۷ش۱۴۳۰ق. | ||
*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، احسان عباس، عبدالعزیز دوری، محمد حمیدالله، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا. | *بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، تحقیق: محمدباقر محمودی، احسان عباس، عبدالعزیز دوری، محمد حمیدالله، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بی‌تا. | ||
*تاریخ سیستان، تصحیح محمدتقی بهار، تهران، پدیده خاور، ۱۳۶۶ش. | *تاریخ سیستان، تصحیح محمدتقی بهار، تهران، پدیده خاور، ۱۳۶۶ش. | ||
| خط ۱۷۲: | خط ۱۷۱: | ||
*مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، دار الهجره، قم، ۱۴۰۹ق. | *مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، دار الهجره، قم، ۱۴۰۹ق. | ||
*مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجاه و نهم ١٣٨٧ش. | *مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پنجاه و نهم ١٣٨٧ش. | ||
*مهریزی، مهدی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، | *مهریزی، مهدی، «تحلیلی درباره اهداف قیام امام حسین(ع)»، حدیث‌نت، مشاهده ۲۷ مرداد ۱۴۰۱ش. | ||
*مهماندار، مهدی، امام حسین در آیینه شعر و ادب، مندرج در: مجموعه مقالات همایش امام حسین، ج۱۲، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، تهران، ۱۳۸۱ش. | *مهماندار، مهدی، امام حسین در آیینه شعر و ادب، مندرج در: مجموعه مقالات همایش امام حسین، ج۱۲، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، تهران، ۱۳۸۱ش. | ||
*مؤسسه شیعه‌شناسی، سنت عزاداری و منقبت‌خوانی در تاریخ شیعه امامیه، مؤسسه شیعه‌شناسی، قم، ۱۳۸۶ش. | |||
*ناصری داودی، عبدالمجید، شهادت امام حسین از منظر اهل‌سنت، مندرج در: نگاهی نو به جریان عاشورا، زیر نظر سید علیرضا واسعی، بوستان کتاب، قم، ۱۳۹۰ش. | *ناصری داودی، عبدالمجید، شهادت امام حسین از منظر اهل‌سنت، مندرج در: نگاهی نو به جریان عاشورا، زیر نظر سید علیرضا واسعی، بوستان کتاب، قم، ۱۳۹۰ش. | ||
سید بن طاووس، موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، العالم، بی‌تا. | سید بن طاووس، موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، العالم، بی‌تا. | ||