کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''کَشْفُ الغُمَّة فی مَعْرِفَةِ الأئمّة(ع)'''، کتابی در شرح حال، فضائل و معجزات [[چهارده معصوم]](ع) نوشته بهاءالدین [[علی بن عیسی اربلی]] (درگذشته ۶۹۲ق) از عالمان دینی [[شیعه]]. نویسنده، کتاب را با انگیزه روشن کردن حقانیت آنان بر دشمنان اهل بیت و مقابله با غلوکنندگان [[ائمه (ع)]] نگاشته و در تألیف خود، استفاده از منابع [[اهل سنت]] را بر منابع شیعی مقدم داشته است.

ابوالحسن علی بن عیسی هَکّاری(د ۶۹۲ق)، مشهور به بهاءالدین اِرْبِلی [[محدث|محدّث]] و مورّخ [[شیعه|شیعی]] قرن هفتم. بهاءالدین اِرْبِلی در [[اربل|اِرْبِل]] زاده شد و همانجا پرورش یافت.<ref> فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۶۶۱.</ref> پدرش فخرالدین عیسی، معروف به [[ابن حجنی|ابن جِجْنی]] حاکم اربل و نواحی آن بود.

این کتاب درباره زندگانی [[پیامبر(ص)]]، [[فاطمه زهرا]](س) و [[امامان شیعه|ائمه اثنی عشر]](ع) و مناقب و معجزات آنان نوشته شده است. مصنف همچنین اشارهای هم به [[خدیجه کبری|حضرت خدیجه]](س) دارد.

این کتاب دو جزء دارد: جزءِ اول دربرگیرنده زندگانی [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[امام علی(ع)]]است و تاریخ اتمام آن [[شعبان]] ۶۷۸ است<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۰</ref> و جزءِ دوم دربرگیرنده زندگانی حضرت فاطمه، [[حضرت خدیجه]] و امامان علیهم السلام است و تاریخ اتمام آن [[رمضان]] ۶۸۷ ذکر شده است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۴۳</ref> وی در مقدمه کتاب<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۳</ref> صراحتاً [[شیعه|تشیع]] خود را اعلام داشته و [[اهل بیت]] علیهم السلام را ثانی [[ثقلین]] دانسته، دوستی و دشمنی با آنان را دوستی و دشمنی با خدا عنوان کرده است. او چند مناظره با دانشمندان [[اهل سنت]] داشته<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۸۵، ۳۴۰</ref> و تعبیراتی همچون اصحابنا الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۶</ref> و انّا معاشر الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۲</ref> دارد.اربلی در پایان هر باب کتاب کشف الغمه قصیده‌ای نیز در مدح یا مرثیه اهل بیت علیهم السلام سروده است. این کتاب از منابع [[وسائل الشیعه]] و [[بحارالانوار]] بهره برده است.<ref> بهاءالدین اربلی، ترجمه فارسی، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۱۶</ref>

این کتاب دارای دو جزء است که نگارش جزء اول در تاریخ [[۶۷۸ هجری قمری|۶۷۸ق]] و جزء دوم [[۶۸۲ هجری قمری|۶۸۲ق]] به اتمام رسیده است.<ref> الذریعة، ج۱۸، ص۴۷، ۴۸.</ref> برخی منابع که کشف الغمه به آنها استناد کرده، امروزه در دسترس نیستند و تنها در این کتاب به آرای آنها اشاره شده است.

اربلی در تدوین کتاب از آثار و منابع گذشتگان بهره گرفته و عمده مطالب خویش را از آنان نقل می‌کند. او تنها توضیحات و نقدهای خویش را در ذیل برخی روایات آورده است و در پایان زندگانی هر یک از ائمه قصیده‌ای در مدح و ستایش آنان سروده است. از ویژگیهای این اثر آن است که مولف کوشیده است در نقل روایات مربوط به مقامات و مناقب امامان(ع)روایات اهل سنت را بر روایات شیعه مقدم بدارد و بدین سان قبول مطالب کتاب را برای مخالفان آسان گرداند.

نویسنده در این کتاب گاه آرایی متفاوت با آرای رسمی دیگر عالمان شیعه ابراز کرده از جمله او شهادت [[امام رضا]](ع) را به دست [[مأمون]] نمی‌داند.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1916 کتابخانه دیجیتال نور.]</ref>

همچنین بعضی از بخش‌های آن جداگانه با عنوان‌های حیاة الامامین زین العابدین و محمدالباقر و حیاة الامام جعفرالصّادق چاپ شده است.<ref> اربلی، رسالة الطیف، ۱۹۶۸م، ص۲۲؛ قس زرکلی، ج۴، ص۳۱۹ که اولی را اثری مستقل دانسته است</ref>

* ترجمه‌ای به نام «مناقب» نوشته [[علی بن حسن زواره‌ای]] از مفسران و مترجمان قرن ۱۰ ق.

همچنین [[کفعمی]]، صاحب [[مصباح کفعمی|مصباح]] نیز، بر این کتاب تعلیقاتی دارد.

{{پانویس2}}

{{ستون-شروع|2}}

* فروخ، عمر، تاریخ الادب العربی، بیروت ۱۹۸۹.