محمد بن یعقوب کلینی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تاریخ وفات =[[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]]

'''محمد بن یعقوب کلینی''' معروف به '''ثقةالاسلام کلینی''' (درگذشت [[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]])، از محدثان بزرگ [[شیعه]] و مؤلف کتاب [[کافی]] از معتبرترین مجموعه [[روایت|روایی]] [[شیعه]] و از [[کتب اربعه]] به حساب می‌آید. او در زمان [[غیبت صغرا]]ی [[امام مهدی]](ع) به دنیا آمده و با برخی محدثان که بدون واسطه از [[امام عسکری(ع)]] یا [[امام هادی]](ع) حدیث شنیده‌اند، ملاقات کرده است. گفته‌اند که کلینی در نقل حدیث دقت بسیاری داشته است. [[ابن قولویه]]، [[محمد بن علی ماجیلویه قمی]]، [[احمد بن محمد زراری]] از جمله شاگردان اویند.

== زندگی‌نامه ==

محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی در حدود سال ۲۵۵ قمری در روستای [[کلین|كُلَین]] از توابع [[ری]] متولد شد.{{مدرک}}{{یادداشت|بحرالعلوم احتمال داده که کلینی بخشی از حیات امام حسن عسکری(ع) را درک کرده است. ر.ک به: بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۳۶. ولی آیت الله خویی معتقد است ولادت او پس از شهادت امام عسکری(ع) و در زمان امام زمان(عج) بوده است.خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۸}} پدرش [[یعقوب بن اسحاق]]، از علمای عصر خویش بوده و در دوره [[غیبت صغری]] می‌زیسته است.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۹۵</ref> ابوالحسن علی بن محمد معروف به «[[علان رازی]]» دایی کلینی است و [[محمد بن عقیل کلینی]]، احمد بن محمد و محمد بن احمد همگی از خاندان کلینی و از علما و بزرگان شیعه به شمار می‌روند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۱۰۸</ref>

کلینی در [[ری]] که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[حنفیه]]، [[شافعی]] و [[امامیه]] بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های دیگر مذاهب، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد. او در محضر ابوالحسن [[محمد بن اسدی کوفی‌]] [[حدیث]] آموخت.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۷۹</ref> وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی [[قم]] شد و با محدثانی که از زبان [[امام عسکری]](ع) یا [[امام هادی]](ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد.{{مدرک}} کلینی در سال ۳۲۷ق و دو سال پیش از پایان عمرش عازم بغداد، که آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شده است.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref>

کلینی در [[شعبان]] سال [[سال ۳۲۹ هجری قمری|۳۲۹ق]] ([[سال تناثر نجوم|سال تَناثُر نجوم]]) مصادف با شروع [[غیبت کبری]] [[امام زمان (عج)]] در [[بغداد]] در ۷۰ سالگی از دنیا رفت.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۸۰</ref> محمد بن جعفر حسنی معروف به [[ابو قیراط]] بر جنازه کلینی [[نماز میت|نماز]] خواند. بدن او در باب کوفه به خاک سپرده شد.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۳۷۸.</ref> <ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۰ و ۲۱۱.</ref>

مرقد کلینی اکنون در محوطه مسجد آصفیه، در ساحل شرقی رود دجله (در مرکز بغداد امروزی) جنب مدرسه نظامیه (مستنصریه قدیم) قرار دارد. نام اصلی این مسجد، جامع الصفوی یا مسجد صفوی بوده است که عثمانیان آن را به آصفیه تغییر دادند.  مرقد کلینی در سال‌های اخیر بازسازی شده است و در [[محرم ]] سال [[۱۴۳۶ ق]] در طی مراسمی، پایان بازسازی قبر شیخ کلینی و پرده‌برداری از ضریح نقره‌ای آن که توسط هنرمندان [[اصفهان|اصفهانی]] ساخته شده است ،انجام گردید.<ref>[http://fa.abna24.com/service/middle/archive/2014/10/31/648206/story.html پرده برداری از ضریح شیخ کلینی]</ref>

== اساتید کلینی ==

مشایخ و اساتید کلینی را تا ۵۰ تن ذکر کرده‌اند که علاوه بر مقام تحدیث، نقش استادی و تعلیم و تربیت وی را نیز بر عهده داشته‌اند. بیشترین تأثیرگذاری را [[علی بن ابراهیم قمی]] صاحب [[تفسیر قمی]] بر وی داشته است که در بیش از ۷۰۶۸ سند حدیث کافی آمده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۹</ref> دیگر اساتید مشهور وی عبارتند از:

# [[محمد بن یحیی اشعری]]

# [[احمد بن ادریس قمی]]

# احمد بن محمد بن سعید همدانی معروف به [[ابن عقده]].<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۶۶ به بعد</ref>

کتب رجالی و شرح حال نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقة الاسلام، رازی، بغدادی، سِلسِلی{{یادداشت|سلسلی را از آن جهت به وی نسبت می‌دهند که وی در «درب السلسله» واقع در باب کوفه شهر بغداد سکنی گزید. مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۸، ص۴۸۲}} نام برده‌اند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۴ و ۱۲۵</ref>

آن چه در بیان جایگاه شخصیتی و علمی کلینی در [[کتب تراجم]] و تاریخ آمده است همگان از موافق و مخالف، از فضل و عظمت منزلت وی یاد کرده‌اند.<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۲۵</ref> با توجه به شهرت و آوازه کلینی، شیعه و سنی در فتاوا به او روی آوردند و وی را به «ثقه الاسلام» ملقب ساختند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref> به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۹</ref>

عالمان شیعی دیگر نظیر [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>، [[علامه حلی]]<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۵</ref>، [[ابن داوود حلی]]<ref>ابن داوود، رجال ابن داوود، ۱۳۹۲ق، ص۱۸۷</ref>، [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]<ref>تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۵۲</ref>، [[محمد بن علی اردبیلی|اردبیلی]]<ref>اردبیلی، جامع الرواه، ج۲، ص۲۱۸</ref> و [[آیت الله خویی|سید ابوالقاسم خویی]]<ref>خویی، معجم الرجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۴</ref> نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند. [[سید بن طاووس]]، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.<ref>ابن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۰ق، ص۱۵۹</ref>

ابن اثیر از مورّخان اهل سنت، کلینی را در زمره بزرگان و علمای [[امامیه]] می‌شمارد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۸، ص۳۶۴</ref> ذهبی، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۲۸۰</ref> ابن حجر عسقلانی و ابن ماکولا کلینی را از فقها و نویسندگان مذهب شیعه معرفی کرده‌اند.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۴۳۳؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۱۸۶.</ref> ابن عساکر هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۵۶، ص۲۹۷</ref>

[[پرونده:کتاب الکافی.jpg|130px|بندانگشتی|چپ|کتاب [[الکافی]]]]

* مهم‌ترین اثر کلینی، کتاب کافی است. این کتاب از برجسته‌ترین منابع حدیثی شیعه و مهم‌ترین و معتبرترین منبع از [[کتب اربعه]] است. این کتاب در سه بخش [[اصول کافی|اصول]]، [[فروع کافی|فروع]] و [[روضه کافی|روضه]] تألیف شده است. تلاش کلینی بر آن بوده تا احادیث الکافی را بر اساس عدم مخالفت با [[قرآن]] و موافقت با [[اجماع]] جمع‌آوری کند. کلینی به سبب ارتباط با اصحاب ائمه و دسترسی به [[اصول اربعمأة]] روایات این کتاب را با کمترین [[اسناد|واسطه]] نقل کرده است. گروهی از عالمان شیعه معتقد به صحت تمامی روایات آن بوده‌اند و در مقابل گروهی از عالمان شیعه وجود احادیث ضعیف در کافی را قبول دارند.

 

{{ستون-شروع|3}}

در میان شاگردان و کسانی که از کلینی نقل روایت کرده‌اند نیز شماری از بزرگان شیعه قرار دارند: