محمد بن یعقوب کلینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی رازی''' معروف به '''ثقةالاسلام کلینی''' (درگذشت [[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]])، از محدثان بزرگ [[شیعه]] و مؤلف کتاب [[کافی]] از معتبرترین مجموعه [[روایت|روایی]] [[شیعه]] و از [[کتب اربعه]] به حساب می‌آید. او در زمان [[غیبت صغرا]]ی [[امام مهدی]](ع) به دنیا آمده و با برخی محدثان که بدون واسطه از [[امام عسکری(ع)]] یا [[امام هادی]](ع) حدیث شنیده‌اند، ملاقات کرده است. گفته‌اند که کلینی در نقل حدیث دقت بسیاری داشته است. [[ابن قولویه]]، [[محمد بن علی ماجیلویه قمی]]، [[احمد بن محمد زراری]] از جمله شاگردان اویند.

== خاندان کلینی ==

برخی از اعضای خاندان کلینی از عالمان دینی بوده‌اند. پدرش [[یعقوب بن اسحاق]]، از علمای عصر خویش بوده و در دوره [[غیبت صغری]] می‌زیسته است.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۹۵</ref> ابوالحسن علی بن محمد معروف به «[[علان رازی]]» دایی کلینی است و [[محمد بن عقیل کلینی]]، احمد بن محمد و محمد بن احمد همگی از خاندان کلینی و از علما و بزرگان شیعه به شمار می‌روند.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۱۰۸</ref>

== زمان و مکان ولادت ==

علی رغم پاره‌ای ابهامات درباره محل و تاریخ دقیق تولد کلینی، برخی از شرح‌حال‌نویسان مسلّم دانسته‌اند که او در روستای [[کلین|كُلَین]] از توابع [[ری]] متولد شده است. درباره زمان ولادت وی برخی قراین تاریخی نشان می‌دهد که او کمی پیش یا پس از ولادت [[امام زمان]] (عج) یعنی در حدود سال ۲۵۵ قمری ولادت یافته و در عصر [[غیبت صغری]] می‌زیسته است. [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]] احتمال داده که کلینی بخشی از حیات [[امام حسن عسکری]](ع) را درک کرده است<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۳۶</ref> ولی [[آیت الله خویی]] معتقد است ولادت او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع) و در زمان امام زمان(عج) بوده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۸</ref>

کتب رجالی و شرح حال نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقة الاسلام، رازی، سِلسِلی و بغدادی نام برده‌اند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۴ و ۱۲۵</ref> وی اولین دانشمند اسلامی است که عنوان «[[ثقة الاسلام]]» را به خود اختصاص داده است. به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۹</ref> سلسلی را از آن جهت به وی نسبت می‌دهند که وی به [[بغداد]] در «درب السلسله» واقع در باب کوفه سکنی گزید.<ref>مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۸، ص۴۸۲</ref>

== آموختن حدیث و هجرت به قم ==

کلینی در [[ری]] که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[حنفیه]]، [[شافعی]] و [[امامیه]] بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های دیگر مذاهب، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد. او در محضر ابوالحسن [[محمد بن اسدی کوفی‌]] که ساکن ری بود [[حدیث]] آموخت.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۷۹</ref> وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی [[قم]] شد. او با محدثانی که از زبان [[امام عسکری]](ع) یا [[امام هادی]](ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد.

== عزیمت به بغداد ==

بنابر شواهد تاریخی، کلینی پس از پایان تألیف [[کافی]]، در سال ۳۲۷ق و دو سال پیش از پایان عمرش عازم بغداد، که آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شده است. یکی از شواهد بر پایان یافتن کافی قبل از رفتن به بغداد آن است با این که وی در زمان [[نواب اربعه]] [[امام زمان]] (عج) می‌زیسته اما روایتی را بدون واسطه از آن‌ها نقل نکرده است.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref>

آن چه در بیان جایگاه شخصیتی و علمی کلینی در [[کتب تراجم]] و تاریخ آمده است همگان از موافق و مخالف، از فضل و عظمت منزلت وی یاد کرده‌اند.<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۲۵</ref> با توجه به شهرت و آوازه کلینی، شیعه و سنی در فتاوا به او روی آوردند و وی را به «ثقه الاسلام» ملقب ساختند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref>

 

[[شیخ طوسی]] در کتاب [[علم رجال|رجالی]] خویش می‌نویسد: محمدبن یعقوب کلینی مکنّی به ابوجعفر اعور، دانشمندی جلیل القدر و عالم به [[روایت]] بوده است، او تصنیفاتی دارد که در کتاب «کافی» ذکر شده است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۴۲۹</ref> وی در کتابی دیگر، با عناوین ثقه و عالم به اخبار از وی یاد می‌کند.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۰</ref>

 

[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه می‌گوید: او در زمان خودش، شیخ و پیشوای شیعه در «ری» و موثق‌ترین آن‌ها در حدیث و ضبط آن بود. کتاب بزرگش به نام «کافی» را در مدت ۲۰ سال تصنیف کرده است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۳۷۷</ref>

عالمان شیعی دیگر نظیر [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>، [[علامه حلی]]<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۵</ref>، [[ابن داوود حلی]]<ref>ابن داوود، رجال ابن داوود، ۱۳۹۲ق، ص۱۸۷</ref>، [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]<ref>تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۵۲</ref>، [[محمد بن علی اردبیلی|اردبیلی]]<ref>اردبیلی، جامع الرواه، ج۲، ص۲۱۸</ref> و [[آیت الله خویی|سید ابوالقاسم خویی]]<ref>خویی، معجم الرجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۴</ref> نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند.

[[سید بن طاووس]]، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.<ref>ابن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۰ق، ص۱۵۹</ref>

ابن اثیر از مورّخان اهل سنت، کلینی را در زمره بزرگان و علمای [[امامیه]] می‌شمارد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۸، ص۳۶۴</ref> ذهبی، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۲۸۰</ref> ابن حجر عسقلانی و ابن ماکولا می‌گویند: وی از فقها و نویسندگان مذهب شیعه است.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۴۳۳.</ref> <ref>ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۱۸۶.</ref> ابن عساکر هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۵۶، ص۲۹۷</ref>

* مهم‌ترین اثر کلینی، کتاب کافی است. این کتاب از برجسته‌ترین منابع حدیثی شیعه و مهم‌ترین و معتبرترین منبع از [[کتب اربعه]] است. این کتاب که در سه بخش [[اصول کافی|اصول]]، [[فروع کافی|فروع]] و [[روضه کافی|روضه]] تألیف شده است. تلاش کلینی بر آن بوده تا احادیث الکافی را بر اساس عدم مخالفت با [[قرآن]] و موافقت با [[اجماع]] جمع‌آوری کند. کلینی به سبب ارتباط با اصحاب ائمه و دسترسی به [[اصول اربعمأة]] روایات این کتاب را با کمترین [[اسناد|واسطه]] نقل کرده است. گروهی از عالمان شیعه معتقد به صحت تمامی روایات آن بوده‌اند و در مقابل گروهی از عالمان شیعه وجود احادیث ضعیف در کافی را قبول دارند.

{{ستون-شروع|2}}

در میان شاگردان و کسانی که از کلینی نقل روایت کرده‌اند نیز شماری از بزرگان شیعه قرار دارند.