کاربر ناشناس
خالد بن سنان عبسی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Aghaie جز (←پیوند به بیرون) |
imported>Aghaie بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=اکتبر|روز=۲۱|سال=۲۰۱۴|چند = 2}} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=اکتبر|روز=۲۱|سال=۲۰۱۴|چند = 2}} | ||
'''خالدبن سِنان عَبْسی'''، از شخصیت‌های دوره فترت و از حنفا که به قول مشهور پیامبر بوده است. | '''خالدبن سِنان عَبْسی'''، از شخصیت‌های دوره [[فترت]] و از [[آيين حنيف|حنفا]]، که به قول مشهور [[پیامبر]] بوده است. در منابع اسلامی نقل شده که [[پیامبراکرم]] (ص) او را «نبی ضیعه/ اَضاعَه قومُه» (پیامبری که قومش او را ضایع ساختند)، نامیده است. در منابع پیش از [[اسلام]] هم به نارالحرّتین مشهور بوده که از جانب [[خدا]] مأموریت یافته بود تا آتشی که مورد پرستش اعراب بوده است را از بین ببرد. در مورد [[نبوت]] وی در میان علماء اختلافاتی وجود دارد. | ||
==زیست‌نامه== | ==زیست‌نامه== | ||
===نسب=== | ===نسب=== | ||
| خط ۶: | خط ۷: | ||
==== منابع اسلامی==== | ==== منابع اسلامی==== | ||
در منابع اسلامی قول پیامبراکرم درباره خالد بن سنان، یعنی «نبی ضیعه/ اَضاعَه قومُه» (پیامبری که قومش او را ضایع ساختند)، در روایات مختلفی ذکر شده است؛ | در منابع اسلامی قول پیامبراکرم (ص) درباره خالد بن سنان، یعنی «نبی ضیعه/ اَضاعَه قومُه» (پیامبری که قومش او را ضایع ساختند)، در روایات مختلفی ذکر شده است؛ | ||
از جمله گفته شده است که در جریان بیعت زنان مدینه با رسول | از جمله گفته شده است که در جریان [[بیعت]] زنان [[مدینه]] با رسول خدا (ص)، پیامبر (ص) از پیرزنی به نام محیاة به گرمی استقبال کرد و فرمود: | ||
::او دختر برادر من و دختر پیامبری است که قومش او را ضایع ساختند.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۷؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۱، ۴۲۳؛ مسعودی، ج۲، ص۳۷۰؛ برای روایات دیگر رجوع کنید به ابنسعد، ج۱، ص۲۹۶؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۳، ۴۳۳.</ref> | ::او دختر برادر من و دختر پیامبری است که قومش او را ضایع ساختند.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۷؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۱، ۴۲۳؛ مسعودی، ج۲، ص۳۷۰؛ برای روایات دیگر رجوع کنید به ابنسعد، ج۱، ص۲۹۶؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۳، ۴۳۳.</ref> | ||
همچنین از دختر وی نقل شده که خالد سوره توحید را ــ پیش از پیامبر اسلام ــ تلاوت می‌کرده و به مضامین آن اعتقاد داشته و بنابر نقلی به ظهور پیامبر اسلام بشارت داده است.<ref>جاحظ، همانجا؛ ابن قتیبه، ص۶۲؛ مسعودی، ج۱، ص۷۵ـ۷۶؛ مسعودی، ج۲، ص۳۶۹ـ ۳۷۰؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۴۶۷.</ref> برخی معاصران نیز نوشته‌اند که خالد از حنفای سرزمین حجاز و معتقد به توحید و معاد بوده است.<ref>رجوع کنید به جوادعلی، ج۶، ص۴۶۲؛ تریمینگام، ص۲۶۴.</ref> | همچنین از دختر وی نقل شده که خالد [[سوره توحید]] را ــ پیش از پیامبر اسلام (ص) ــ تلاوت می‌کرده و به مضامین آن اعتقاد داشته و بنابر نقلی به ظهور پیامبر اسلام (ص) بشارت داده است.<ref>جاحظ، همانجا؛ ابن قتیبه، ص۶۲؛ مسعودی، ج۱، ص۷۵ـ۷۶؛ مسعودی، ج۲، ص۳۶۹ـ ۳۷۰؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۴۶۷.</ref> برخی معاصران نیز نوشته‌اند که خالد از حنفای سرزمین [[حجاز]] و معتقد به [[توحید]] و [[معاد]] بوده است.<ref>رجوع کنید به جوادعلی، ج۶، ص۴۶۲؛ تریمینگام، ص۲۶۴.</ref> | ||
====منابع ادب جاهلی==== | ====منابع ادب جاهلی==== | ||
در تواریخ و منابع مرتبط با فرهنگ و ادب | در تواریخ و منابع مرتبط با فرهنگ و ادب [[جاهلیت|جاهلی]]، نام خالد بن سنان در سخن از آتشی مشهور در میان عرب، یعنی نارالحرّتین ــ که ظاهراً در برخی نقل‌ها به نارالحَدَثان تصحیف شده<ref>مجلسی، ج۱۴، ص۴۴۹؛ برای نمونه رجوع کنید به ابنشبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۱؛ کلینی، ج۸، ص۳۴۲ـ۳۴۳.</ref>ــ آمده است. | ||
بنابر این گزارش‌ها خالد از جانب خدا مأموریت یافت تا این آتش را که بسیار عظیم و خطرناک بود و جماعتی از عرب آن را می‌پرستیدند<ref>مقدسی، ج۳، ص۱۳۴.</ref> از بین ببرد. وی با حفر چاهی این آتش را مهار کرد و سپس خود در آن داخل شد و آن را به طور کامل نابود ساخت.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۶ـ۴۷۷؛ ثعالبی، ص۵۷۳؛ قلقشندی، ج۱، ص۴۰۹ـ۴۱۰.</ref> | بنابر این گزارش‌ها خالد از جانب خدا مأموریت یافت تا این آتش را که بسیار عظیم و خطرناک بود و جماعتی از عرب آن را می‌پرستیدند<ref>مقدسی، ج۳، ص۱۳۴.</ref> از بین ببرد. وی با حفر چاهی این آتش را مهار کرد و سپس خود در آن داخل شد و آن را به طور کامل نابود ساخت.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۶ـ۴۷۷؛ ثعالبی، ص۵۷۳؛ قلقشندی، ج۱، ص۴۰۹ـ۴۱۰.</ref> | ||
از برخی نقل‌های تفصیلی‌تر برمی‌آید که خالد این کار را به منظور ایمان آوردن قومش انجام داده و در واقع معجزه نبوت او بوده،<ref>رجوع کنید به ابنشبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۶ـ۴۲۷؛ سمهودی، ج۱، ص۱۵۲ـ ۱۵۴.</ref> چنانکه در منابع به معجزه بودن آن تصریح شده است.<ref>رجوع کنید به قلقشندی، ج۱، ص۴۱۰؛ برای توضیح بلاغی این ماجرا رجوع کنید به قرطبی، ذیل کهف: ۸۳؛ دمیری، ج۱، ص۵۵۸.</ref> ظاهراً ده نفر از جمله سلیط بن مالک بن زهیر، خالد را در انجام این کار یاری دادند.<ref>ابن کلبی، ص۴۴۳؛ ابن حزم، ص۲۵۱.</ref> این ماجرا با | از برخی نقل‌های تفصیلی‌تر برمی‌آید که خالد این کار را به منظور [[ایمان]] آوردن قومش انجام داده و در واقع [[معجزه|معجزۀ]] نبوت او بوده،<ref>رجوع کنید به ابنشبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۶ـ۴۲۷؛ سمهودی، ج۱، ص۱۵۲ـ ۱۵۴.</ref> چنانکه در منابع به معجزه بودن آن تصریح شده است.<ref>رجوع کنید به قلقشندی، ج۱، ص۴۱۰؛ برای توضیح بلاغی این ماجرا رجوع کنید به قرطبی، ذیل کهف: ۸۳؛ دمیری، ج۱، ص۵۵۸.</ref> ظاهراً ده نفر از جمله سلیط بن مالک بن زهیر، خالد را در انجام این کار یاری دادند.<ref>ابن کلبی، ص۴۴۳؛ ابن حزم، ص۲۵۱.</ref> این ماجرا با تفاوت‌هایی در منابع [[حديث|حدیثی]] [[شیعه]] و [[سنی|سنّی]] ذکر شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به کلینی، ج۸، ص۳۴۲ـ۳۴۳؛ طبرانی، ج۱۱، ص۲۳۶؛ حاکم نیشابوری، ج۲، ص۵۹۹.</ref> | ||
===حیات=== | ===حیات=== | ||
زمان دقیق حیات او مشخص نیست؛ اما چون دخترش با پیامبر اسلام دیدار داشته احتمالا اندکی پیش از ظهور اسلام می‌زیسته است، چنانکه او را معاصر انوشیروان (۵۳۱ـ۵۷۹) دانسته‌اند.<ref>دیار بکری، ج۱، ص۱۹۹.</ref> درباره مرگ خالدبن سنان نیز اخبار مختلفی وجود دارد.<ref>رجوع کنید به حاکم نیشابوری، ج۲، ص۵۹۹ـ۶۰۰.</ref> گفته می‌شود قبر او در مشهد النور، در شهر مَنبِـج قرار دارد.<ref>هروی، ص۵۷.</ref> | زمان دقیق حیات او مشخص نیست؛ اما چون دخترش با پیامبر اسلام (ص) دیدار داشته احتمالا اندکی پیش از ظهور اسلام می‌زیسته است، چنانکه او را معاصر انوشیروان (۵۳۱ـ۵۷۹) دانسته‌اند.<ref>دیار بکری، ج۱، ص۱۹۹.</ref> درباره مرگ خالدبن سنان نیز اخبار مختلفی وجود دارد.<ref>رجوع کنید به حاکم نیشابوری، ج۲، ص۵۹۹ـ۶۰۰.</ref> گفته می‌شود قبر او در مشهد النور، در شهر مَنبِـج قرار دارد.<ref>هروی، ص۵۷.</ref> | ||
==کرامات== | ==کرامات== | ||
در منابع، کرامات و خوارق عادات دیگری نیز به خالد نسبت داده‌اند که برخی از آنها جنبه اسطوره‌ای و افسانه‌ای دارد، از جمله اینکه نسل پرنده‌ای عجیب به نام عنقا، که خوراکش کودکان انسان بود و برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کرد، با دعای خالد از بین رفت.<ref>مسعودی، ج۲، ص۳۶۹؛ زمخشری، ج۵، ص۴۵۷.</ref> | در منابع، کرامات و خوارق عادات دیگری نیز به خالد نسبت داده‌اند که برخی از آنها جنبه اسطوره‌ای و افسانه‌ای دارد، از جمله اینکه نسل پرنده‌ای عجیب به نام عنقا، که خوراکش کودکان انسان بود و برای مردم مزاحمت ایجاد می‌کرد، با دعای خالد از بین رفت.<ref>مسعودی، ج۲، ص۳۶۹؛ زمخشری، ج۵، ص۴۵۷.</ref> | ||
همچنین گفته‌اند که وی هنگام مرگ به قومش وصیت کرد که سه روز پس از دفن او بر سر قبرش حاضر شوند و با دیدن چهارپایانی در اطراف قبر، آن را نبش کنند تا وی برخیزد و آنها را از وقایع آینده تا روز قیامت (یا احوال پس از مرگ و قبر و برزخ) آگاه سازد. قوم پس از دیدن نشانه‌ها تصمیم به نبش قبر گرفتند، اما جماعتی از خاندان وی، از جمله فرزندش عبداللّه، مانع از انجام این کار شدند زیرا آن را مایه ننگ و بدنامی خاندان خود می‌دانستند.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۷؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۲ـ۴۲۶؛ ابن قتیبه، ص۶۲؛ مسعودی، ج۱، ص۷۵.</ref> به نقل از ابن | همچنین گفته‌اند که وی هنگام مرگ به قومش وصیت کرد که سه روز پس از دفن او بر سر قبرش حاضر شوند و با دیدن چهارپایانی در اطراف قبر، آن را نبش کنند تا وی برخیزد و آنها را از وقایع آینده تا روز قیامت (یا احوال پس از مرگ و قبر و برزخ) آگاه سازد. قوم پس از دیدن نشانه‌ها تصمیم به نبش قبر گرفتند، اما جماعتی از خاندان وی، از جمله فرزندش عبداللّه، مانع از انجام این کار شدند زیرا آن را مایه ننگ و بدنامی خاندان خود می‌دانستند.<ref>جاحظ، ج۴، ص۴۷۷؛ ابن شبّه نمیری، ج۲، ص۴۲۲ـ۴۲۶؛ ابن قتیبه، ص۶۲؛ مسعودی، ج۱، ص۷۵.</ref> به نقل از [[ابن عباس]]، پیامبر اکرم (ص) فرموده بود '''اگر قبر خالد را نبش می‌کردند، آنان را از نبوت من و امور مسلمانان باخبر می‌ساخت.'''<ref>رجوع کنید به مقدسی، ج۳، ص۱۳۵.</ref> | ||
==نبوت== | ==نبوت== | ||
===منابع شیعی=== | ===منابع شیعی=== | ||
در منابع شیعی نیز اقوال و آرای متفاوتی درباره نبوت خالد وجود دارد. کلینی<ref>کلینی، کافی، ج ۸، ص۳۴۲ـ۳۴۳.</ref> و ابن بابویه<ref>ابن بابویه، ج ۲، ص۶۵۹ـ۶۶۰.</ref> حدیث پیامبر درباره خالد را آورده‌اند<ref>نیز رجوع کنید به قطب راوندی، ص۲۷۵.</ref> و ابن بابویه<ref>ابن بابویه، ج ۲، ص۶۵۹.</ref> به مناسبت بحث از معنای | در منابع شیعی نیز اقوال و آرای متفاوتی درباره نبوت خالد وجود دارد. [[کلینی]]<ref>کلینی، کافی، ج ۸، ص۳۴۲ـ۳۴۳.</ref> و [[ابن بابویه]]<ref>ابن بابویه، ج ۲، ص۶۵۹ـ۶۶۰.</ref> حدیث پیامبر درباره خالد را آورده‌اند<ref>نیز رجوع کنید به قطب راوندی، ص۲۷۵.</ref> و ابن بابویه<ref>ابن بابویه، ج ۲، ص۶۵۹.</ref> به مناسبت بحث از معنای [[فترت]]، از خالد بن سنان یاد کرده و او را پیامبری دانسته که کسی منکر وجود او نیست و حتی گفته که میان بعثت او و بعثت پیامبر اسلام پنجاه سال فاصله بوده است. | ||
در مقابل، احمد بن علی طبرسی در الاحتجاج<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص۹۱.</ref> از امام صادق (ع) نقل کرده که خالد از عرب بادیه بوده نه پیامبر، و نبوت او صرفآ سخنی شایع میان مردم است. | در مقابل، [[احمد بن علی طبرسی]] در الاحتجاج<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج ۲، ص۹۱.</ref> از [[امام صادق]] (ع) نقل کرده که خالد از عرب بادیه بوده نه پیامبر، و نبوت او صرفآ سخنی شایع میان مردم است. | ||
همچنین در برخی تفاسیر شیعه گفته شده هلاک اصحاب ابرهه، که در سوره فیل ذکر شده، از معجزات پیامبر آن زمان ــ احتمالا خالدبن سنان ــ بوده است.<ref>رجوع کنید به طوسی، ذیل فیل: ۳؛ فضل بن حسن طبرسی، ذیل فیل۵:.</ref> | همچنین در برخی [[:رده:تفسیرهای شیعی|تفاسیر شیعه]] گفته شده هلاک اصحاب ابرهه، که در [[سوره فیل]] ذکر شده، از معجزات پیامبر آن زمان ــ احتمالا خالدبن سنان ــ بوده است.<ref>رجوع کنید به طوسی، ذیل فیل: ۳؛ فضل بن حسن طبرسی، ذیل فیل۵:.</ref> | ||
مجلسی<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۴، ص۴۵۱.</ref> پس از نقل همه گزارش‌ها درباره خالد نتیجه گرفته که اخبار دلالت کننده بر نبوت او بیشتر و قوی‌تر است. | [[علامه مجلسی|مجلسی]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۴، ص۴۵۱.</ref> پس از نقل همه گزارش‌ها درباره خالد نتیجه گرفته که اخبار دلالت کننده بر نبوت او بیشتر و قوی‌تر است. | ||
===منابع اهل سنت=== | ===منابع اهل سنت=== | ||
درباره نبوت خالد بن سنان میان عالمان اسلامی اختلاف هست. در برخی از منابع اهل سنّت با استناد به شواهدی آمده که وی نبی و نخستین پیامبر از نسل اسماعیل بوده است، برخی از این شواهد عبارتند از: گفته پیامبر درباره خالد (نبی ضیعَه قومُه)، کرامات منسوب به او و نیز این قول اهل اخبار که در دوره فترت بین عیسی و محمد چهار پیامبر ظهور خواهند کرد که یکی از آنها عرب و همین خالد است.<ref>رجوع کنید به جاحظ، ج۴، ص۴۷۶؛ مسعودی، ج۲، ص۳۶۹؛ زمخشری، ج۱، ص۱۸۴.</ref> | درباره نبوت خالد بن سنان میان عالمان اسلامی اختلاف هست. در برخی از منابع [[اهل سنّت]] با استناد به شواهدی آمده که وی نبی و نخستین پیامبر از نسل [[اسماعیل(ع)|اسماعیل]] بوده است، برخی از این شواهد عبارتند از: گفته پیامبر درباره خالد (نبی ضیعَه قومُه)، کرامات منسوب به او و نیز این قول اهل اخبار که در دوره فترت بین عیسی و محمد چهار پیامبر ظهور خواهند کرد که یکی از آنها عرب و همین خالد است.<ref>رجوع کنید به جاحظ، ج۴، ص۴۷۶؛ مسعودی، ج۲، ص۳۶۹؛ زمخشری، ج۱، ص۱۸۴.</ref> | ||
برخی نیز وی را پیامبر اصحاب الرس دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به قاضی عیاض، ج۲، ص۳۰۳؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۴۶۸.</ref> اما به نوشته جاحظ<ref>جاحظ، ج ۴، ص۴۷۸.</ref> متکلمان معتقدند که وی به سبب اعرابی و بیابان نشین بودنش پیامبر نبوده است، زیرا خداوند انبیا را از اهالی شهرها و آبادی‌ها برگزیده است.<ref>نیز رجوع کنید به مقدسی، ج۳، ص۱۲۶ـ۱۲۷؛ ثعالبی، ص۵۷۴.</ref> ابن کثیر<ref>ابن کثیر، ج ۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶.</ref> با استشهاد به آیات قرآن و حدیثی صحیح از پیامبر که «بین من و عیسی پیامبری نیست»<ref>رجوع کنید به بخاری، ج۴، ص۱۴۲.</ref> و همچنین نقدِ متنی و سندی حدیث «نبی ضیعه | برخی نیز وی را پیامبر اصحاب الرس دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به قاضی عیاض، ج۲، ص۳۰۳؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۴۶۸.</ref> اما به نوشته جاحظ<ref>جاحظ، ج ۴، ص۴۷۸.</ref> متکلمان معتقدند که وی به سبب اعرابی و بیابان نشین بودنش پیامبر نبوده است، زیرا خداوند انبیا را از اهالی شهرها و آبادی‌ها برگزیده است.<ref>نیز رجوع کنید به مقدسی، ج۳، ص۱۲۶ـ۱۲۷؛ ثعالبی، ص۵۷۴.</ref> ابن کثیر<ref>ابن کثیر، ج ۱، ص۱۰۴ـ۱۰۶.</ref> با استشهاد به [[آیه|آیات]] [[قرآن]] و حدیثی صحیح از پیامبر که «بین من و عیسی پیامبری نیست»<ref>رجوع کنید به بخاری، ج۴، ص۱۴۲.</ref> و همچنین نقدِ متنی و سندی حدیث «نبی ضیعه قومُه»، نبی بودن خالد را نپذیرفته و او را فردی صالح و دارای کرامات دانسته است.<ref>نیز رجوع کنید به ابن ابیالحدید، ج۶، ص۳۸۸؛ ابن قیم جوزیه، ج۳، ص۶۷۱، پانویس ۱.</ref> | ||
برخی نیز بر آنند که خالد نبوت داشته ولی رسول نبوده است،<ref>رجوع کنید به ابن ماکولا، ج۶، ص۲۷۲؛ دسوقی، ج۴، ص۳۱۲.</ref> چنانکه ابن عربی<ref>ابن عربی، ج ۱، ص۲۱۳.</ref> وی را مأمور به رسالت و تبلیغ ندانسته و معتقد است که او نبوت برزخی داشته، زیرا ادعا کرده است که پس از مرگ از احوال آنجا خبر می‌دهد. | برخی نیز بر آنند که خالد نبوت داشته ولی رسول نبوده است،<ref>رجوع کنید به ابن ماکولا، ج۶، ص۲۷۲؛ دسوقی، ج۴، ص۳۱۲.</ref> چنانکه ابن عربی<ref>ابن عربی، ج ۱، ص۲۱۳.</ref> وی را مأمور به [[رسالت]] و تبلیغ ندانسته و معتقد است که او نبوت برزخی داشته، زیرا ادعا کرده است که پس از مرگ از احوال آنجا خبر می‌دهد. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۴۹: | خط ۵۰: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
* ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش؛ | * ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش؛ | ||
* ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر ۱۳۲۸، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر ۱۳۲۸، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲)؛ | * ابن حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲)؛ | ||
* ابن سعد (بیروت)؛ | * ابن سعد (بیروت)؛ | ||
* ابن شبّه نمیری، تاریخ المدینة المنورة: اخبار المدینةالنبویة، چاپ فهیم محمد شلتوت، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۹۰؛ | * ابن شبّه نمیری، تاریخ المدینة المنورة: اخبار المدینةالنبویة، چاپ فهیم محمد شلتوت، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۹۰؛ | ||
* ابن عربی، فصوص الحکم، و التعلیقات علیه بقلم ابوالعلاء عفیفی، تهران ۱۳۶۶ش؛ | * ابن عربی، فصوص الحکم، و التعلیقات علیه بقلم ابوالعلاء عفیفی، تهران ۱۳۶۶ش؛ | ||
* ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰؛ | * ابن قتیبه، المعارف، چاپ ثروت عکاشه، قاهره ۱۹۶۰؛ | ||
* ابن قیم جوزیه، زاد المعاد فی هدی خیرالعباد، چاپ شعیب ارنؤوط و عبدالقادر ارنؤوط، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ | * ابن قیم جوزیه، زاد المعاد فی هدی خیرالعباد، چاپ شعیب ارنؤوط و عبدالقادر ارنؤوط، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛ | ||
* ابن کثیر، السیرة النبویة، چاپ مصطفی عبدالواحد، قاهره ۱۳۸۳ـ۱۳۸۶/ ۱۹۶۴ـ۱۹۶۶، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * ابن کثیر، السیرة النبویة، چاپ مصطفی عبدالواحد، قاهره ۱۳۸۳ـ۱۳۸۶/ ۱۹۶۴ـ۱۹۶۶، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶؛ | * ابن کلبی، جمهرة النسب، ج۱، چاپ ناجی حسن، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۶؛ | ||
* ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت (بی‌تا.)؛ | * ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، (چاپ محمد ذهنی افندی)، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* عبدالملک بن محمد ثعالبی، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۵)؛ | * عبدالملک بن محمد ثعالبی، ثمار القلوب فی المضاف و المنسوب، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره (۱۹۸۵)؛ | ||
* عمرو بن بحر جاحظ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر (۱۳۸۵ـ۱۳۸۹/۱۹۶۵ـ ۱۹۶۹)، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * عمرو بن بحر جاحظ، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر (۱۳۸۵ـ۱۳۸۹/۱۹۶۵ـ ۱۹۶۹)، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* جوادعلی، المفصل فی تاریخالعرب قبل الاسلام، بیروت ۱۹۷۶ـ۱۹۷۸؛ | * جوادعلی، المفصل فی تاریخالعرب قبل الاسلام، بیروت ۱۹۷۶ـ۱۹۷۸؛ | ||
* محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶؛ | * محمد بن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶؛ | ||
* محمد بن احمد دسوقی، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، (بیروت): داراحیاء الکتب العربیة، (بی‌تا.)؛ | * محمد بن احمد دسوقی، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، (بیروت): داراحیاء الکتب العربیة، (بی‌تا.)؛ | ||
* محمدبن موسی دمیری، حیاة الحیوان الکبری، قاهره ۱۳۹۰/۱۹۷۰، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش؛ | * محمدبن موسی دمیری، حیاة الحیوان الکبری، قاهره ۱۳۹۰/۱۹۷۰، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش؛ | ||
* حسین بن محمد دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس، (قاهره) ۱۲۸۳/ ۱۸۶۶، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | * حسین بن محمد دیار بکری، تاریخ الخمیس فی احوال انفس نفیس، (قاهره) ۱۲۸۳/ ۱۸۶۶، چاپ افست بیروت (بی‌تا.)؛ | ||
* محمود بن عمر زمخشری، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، چاپ سلیم نعیمی، بغداد (بی‌تا.)، چاپ افست قم ۱۴۱۰؛ | * محمود بن عمر زمخشری، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، چاپ سلیم نعیمی، بغداد (بی‌تا.)، چاپ افست قم ۱۴۱۰؛ | ||
* علی بن عبداللّه سمهودی، وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ | * علی بن عبداللّه سمهودی، وفاء الوفا باخبار دارالمصطفی، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛ | ||
* سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴ـ?ـ۱۴۰؛ | * سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴ـ?ـ۱۴۰؛ | ||
* احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمدباقر موسوی خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم (بی‌تا.)؛ | * احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمدباقر موسوی خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم (بی‌تا.)؛ | ||
* فضل بن حسن طبرسی؛ | * فضل بن حسن طبرسی؛ | ||
* طوسی؛ | * طوسی؛ | ||
* عیاض بن موسی قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، بیروت ۱۴۰۹؛ | * عیاض بن موسی قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفی، بیروت ۱۴۰۹؛ | ||
* محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛ | * محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛ | ||
* سعید بن هبةاللّه قطب راوندی، قصص الانبیاء، چاپ غلامرضا عرفانیان یزدی، قم ۱۳۷۶ش؛ | * سعید بن هبةاللّه قطب راوندی، قصص الانبیاء، چاپ غلامرضا عرفانیان یزدی، قم ۱۳۷۶ش؛ | ||
* قلقشندی؛ | * قلقشندی؛ | ||
* کلینی؛ | * کلینی؛ | ||
* مجلسی؛ | * مجلسی؛ | ||
* مسعودی، مروج (بیروت)؛ | * مسعودی، مروج (بیروت)؛ | ||
* مطهر بن طاهر مقدسی، کتاب البدء والتاریخ، چاپ کلمان هوار، پاریس ۱۸۹۹ـ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۹۶۲؛ | * مطهر بن طاهر مقدسی، کتاب البدء والتاریخ، چاپ کلمان هوار، پاریس ۱۸۹۹ـ۱۹۱۹، چاپ افست تهران ۱۹۶۲؛ | ||
* علی بن ابی بکر هروی، الاشارات الی معرفة الزیارات، چاپ علی عمر، قاهره ۱۴۲۳/۲۰۰۲؛ | * علی بن ابی بکر هروی، الاشارات الی معرفة الزیارات، چاپ علی عمر، قاهره ۱۴۲۳/۲۰۰۲؛ | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
===منابع لاتین=== | ===منابع لاتین=== | ||