محمد بن یعقوب کلینی: تفاوت میان نسخه‌ها

| اندازه تصویر =

برخی از اعضای خاندان کلینی از عالمان دینی بوده‌اند. پدرش [[یعقوب بن اسحاق]]، از علمای عصر خویش بوده و در دوره [[غیبت صغری]] می‌زیسته است.<ref>سفینة البحار، ج۲، ص۴۹۵</ref> ابوالحسن علی بن محمد معروف به «[[علان رازی]]» دایی کلینی است و [[محمد بن عقیل کلینی]]، احمد بن محمد و محمد بن احمد همگی از خاندان کلینی و از علما و بزرگان شیعه به شمار می‌روند.<ref>روضات الجنات، ج۶، ص۱۰۸</ref>

علی رغم پاره‌ای ابهامات درباره محل و تاریخ دقیق تولد کلینی، برخی از شرح‌حال‌نویسان مسلّم دانسته‌اند که او در روستای [[کلین|كُلَین]] از توابع [[ری]] متولد شده است. درباره زمان ولادت وی برخی قراین تاریخی نشان می‌دهد که او کمی پیش یا پس از ولادت [[امام زمان]] (عج) یعنی در حدود سال ۲۵۵ قمری ولادت یافته و در عصر [[غیبت صغری]] می‌زیسته است. [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]] احتمال داده که کلینی بخشی از حیات [[امام حسن عسکری]](ع) را درک کرده است<ref>الفوائد الرجالیه، ج۳، ص۳۳۶</ref> ولی [[آیت الله خویی]] معتقد است ولادت او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع) و در زمان امام زمان(عج) بوده است.<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۸</ref>

کتب رجالی و شرح حال نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقة الاسلام، رازی، سِلسِلی و بغدادی نام برده‌اند.<ref>الکلینی و الکافی، ص۱۲۴ و ۱۲۵</ref> وی اولین دانشمند اسلامی است که عنوان «[[ثقة الاسلام]]» را به خود اختصاص داده است. به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.<ref>ریحانة الادب، ج۵، ص۷۹</ref> سلسلی را از آن جهت به وی نسبت می‌دهند که وی به بغداد در «درب السلسله» واقع در باب [[کوفه]] سکنی گزید.<ref>تاج العروس، ج۱۸، ص۴۸۲</ref>

کلینی در ری که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[حنفیه]]، [[شافعی]] و [[امامیه]] بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های دیگر مذاهب، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد. او در محضر ابوالحسن [[محمد بن اسدی کوفی‌]] که ساکن ری بود [[حدیث]] آموخت.<ref>الکلینی و الکافی، ص۱۷۹</ref> وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی [[قم]] شد. او با محدثانی که از زبان [[امام عسکری]](ع) یا [[امام هادی]](ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد.

بنابر شواهد تاریخی، کلینی پس از پایان تألیف [[کافی]]، در سال ۳۲۷ق و دو سال پیش از پایان عمرش عازم بغداد، که آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شده است. یکی از شواهد بر پایان یافتن کافی قبل از رفتن به بغداد آن است با این که وی در زمان [[نواب اربعه]] [[امام زمان]] (عج) می‌زیسته اما روایتی را بدون واسطه از آن‌ها نقل نکرده است.<ref>الکلینی و الکافی، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref>

آن چه در بیان جایگاه شخصیتی و علمی کلینی در [[کتب تراجم]] و تاریخ آمده است همگان از موافق و مخالف، از فضل و عظمت منزلت وی یاد کرده‌اند.<ref>الفوائد الرجالیه، ج۳، ص۳۲۵</ref> با توجه به شهرت و آوازه کلینی، شیعه و سنی در فتاوا به او روی آوردند و وی را به «ثقه الاسلام» ملقب ساختند.<ref>الکلینی و الکافی، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref>

[[شیخ طوسی]] در کتاب [[علم رجال|رجالی]] خویش می‌نویسد: محمدبن یعقوب کلینی مکنّی به ابوجعفر اعور، دانشمندی جلیل القدر و عالم به [[روایت]] بوده است، او تصنیفاتی دارد که در کتاب «کافی» ذکر شده است.<ref>رجال طوسی، ص۴۲۹</ref> وی در کتابی دیگر، با عناوین ثقه و عالم به اخبار از وی یاد می‌کند.<ref>الفهرست، ص۲۱۰</ref>

[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه می‌گوید: او در زمان خودش، شیخ و پیشوای شیعه در «ری» و موثق‌ترین آن‌ها در حدیث و ضبط آن بود. کتاب بزرگش به نام «کافی» را در مدت ۲۰ سال تصنیف کرده است.<ref>رجال نجاشی، ص۳۷۷</ref>

عالمان شیعی دیگر نظیر [[ابن شهرآشوب]]<ref>معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>، [[علامه حلی]]<ref>خلاصه الاقوال، ص۲۴۵</ref>، [[ابن داوود حلی]]<ref>رجال ابن داوود، ص۱۸۷</ref>، [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]<ref>نقد الرجال، ج۴، ص۳۵۲</ref>، [[محمد بن علی اردبیلی|اردبیلی]]<ref>جامع الرواه، ج۲، ص۲۱۸</ref> و [[آیت الله خویی|سید ابوالقاسم خویی]]<ref>معجم الرجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۴</ref> نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند.

[[سید بن طاووس]]، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.<ref>کشف المحجه، ص۱۵۹</ref>

[[ابن اثیر]] از مورّخان اهل سنت، کلینی را در زمره بزرگان و علمای [[امامیه]] می‌شمارد.<ref>الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۶۴</ref> [[ذهبی]]، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند.<ref>سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۲۸۰</ref> [[ابن حجر عسقلانی]] و [[ابن ماکولا]] می‌گویند: وی از فقها و نویسندگان مذهب شیعه است.<ref>لسان المیزان، ج۵، ص۴۳۳. اکمال الکمال، ج۷، ص۱۸۶</ref> [[ابن عساکر]] هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.<ref>تاریخ مدینه دمشق، ج۵۶، ص۲۹۷</ref>

* فضل القرآن<ref>رجال نجاشی، ص۳۷۷. رجال طوسی، ص۴۲۹. معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>

مشایخ و اساتید کلینی را تا ۵۰ تن ذکر کرده‌اند که علاوه بر مقام تحدیث، نقش استادی و تعلیم و تربیت وی را نیز بر عهده داشته‌اند. بیشترین تأثیرگذاری را [[علی بن ابراهیم قمی]] صاحب [[تفسیر قمی]] بر وی داشته است که در بیش از ۷۰۶۸ سند حدیث کافی آمده است.<ref>معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۹</ref> دیگر اساتید مشهور وی عبارتند از:

# احمد بن محمد بن سعید همدانی معروف به [[ابن عقده]].<ref>الکلینی و الکافی، ص۱۶۶ به بعد</ref>

# ابوعبدالله محمد بن احمد بن قضاعه صفوانی.<ref>الکلینی و الکافی، ص۱۸۲ به بعد</ref>

کلینی در شعبان سال [[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]] (سال تَناثُر نجوم) مصادف با مبدأ [[غیبت کبری]] امام زمان (عج) در بغداد در ۷۰ سالگی از دنیا رفت.<ref>ریحانة الادب، ج۸، ص۸۰</ref> به گزارش [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] و [[شیخ طوسی]]، محمد بن جعفر حسنی معروف به [[ابو قیراط]] یکی از عالمان بزرگ بر جنازه کلینی نماز خواند. بدن او در باب [[کوفه]] به خاک سپرده شد.<ref>رجال نجاشی، ص۳۷۸. الفهرست، ص۲۱۰ و ۲۱۱</ref>