کاربر ناشناس
مرو: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
منابع، فارسی کردن اعداد
imported>Mahdiemadi جز (تاریخ تشیع در مرو) |
imported>Mahdiemadi جز (منابع، فارسی کردن اعداد) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه شهر ترکمنستان | {{جعبه شهر ترکمنستان | ||
|نام‌رسمی= مرو | |نام‌رسمی= مرو | ||
|عرض‌جغرافیایی = | |عرض‌جغرافیایی = | ||
|طول‌جغرافیایی = | |طول‌جغرافیایی = | ||
|تصویر= مرو فعلی.jpg | |تصویر= مرو فعلی.jpg | ||
|اندازه‌تصویر= | |اندازه‌تصویر= | ||
|برچسب‌تصویر= | |برچسب‌تصویر=پرچم_ترکمنستان.png | ||
|استان= | |استان= مرو | ||
|شهرستان= | |شهرستان= | ||
|نام‌محلی= | |نام‌محلی= | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''مرو''' نام شهری است باستانی از [[ایران]] که امروزه در کشور [[ترکمنستان]] واقع است و در انتهای جنوبی کویر قره قوم و به فاصله سی فرسخی شمال شرقی [[سرخس]] قرار دارد و از رود مرغاب (مرورود) مشروب می‌شود و سکنه آن [[مسلمان]] و [[شیعه]] مذهب‌اند. قدمت مرو به پیش از میلاد [[مسیح]] می‌رسد. [[داریوش اول]] در [[کتیبه بیستون]] مرو را '''مَرگَوش''' نامیده و با باختر اسم برده است. اما جغرافی نویسان قدیم آن را '''مَرگیانا''' نامیده و جداگانه ذکر کرده‌اند. '''مرگیان''' یا مرو از ممالک تابعه پارت به شمار می‌آید.<ref>ایران باستان پیرنیا، ج۲، ص۲۱۸۸ و ۲۶۵۱؛ به نقل دهخدا، ج ۱۳، ۱۳۷۷، | '''مرو''' نام شهری است باستانی از [[ایران]] که امروزه در کشور [[ترکمنستان]] واقع است و در انتهای جنوبی کویر قره قوم و به فاصله سی فرسخی شمال شرقی [[سرخس]] قرار دارد و از رود مرغاب (مرورود) مشروب می‌شود و سکنه آن [[مسلمان]] و [[شیعه]] مذهب‌اند. قدمت مرو به پیش از میلاد [[مسیح]] می‌رسد. [[داریوش اول]] در [[کتیبه بیستون]] مرو را '''مَرگَوش''' نامیده و با باختر اسم برده است. اما جغرافی نویسان قدیم آن را '''مَرگیانا''' نامیده و جداگانه ذکر کرده‌اند. '''مرگیان''' یا مرو از ممالک تابعه پارت به شمار می‌آید.<ref>ایران باستان پیرنیا، ج۲، ص۲۱۸۸ و ۲۶۵۱؛ به نقل دهخدا، ج ۱۳، ۱۳۷۷، ص۲۰۷۱۱، مدخل مرو.</ref> | ||
== پیشینه تاریخی == | == پیشینه تاریخی == | ||
مرو از شهرهای کهن و باستانی ایران بود که در | مرو از شهرهای کهن و باستانی ایران بود که در کتبیه‌های هخامنشی از آن یاد شده است. در دوران ساسانیان مرو شهری آباد بود و بر اساس روایات مشهور تاریخی، یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی هنگامی که از اعراب مسلمان می‌گریخت به این شهر آمد و به مرزبان این شهر ماهوی سوری پناه جست اما بعد از مدتی در پی اختلاف با ماهوی از این شهر خارج شد. | ||
به اعتبار اینکه مرو در کنار [[نیشابور]]، [[هرات]]، و [[بلخ]] یکی از چهار شهر بزرگ [[خراسان]] بوده است، این نام در دوره اعراب، یعنی در قرون وسطی، به یکی از چهار قسمت [[ایالت خراسان]] اطلاق می‌شده است. | به اعتبار اینکه مرو در کنار [[نیشابور]]، [[هرات]]، و [[بلخ]] یکی از چهار شهر بزرگ [[خراسان]] بوده است، این نام در دوره اعراب، یعنی در قرون وسطی، به یکی از چهار قسمت [[ایالت خراسان]] اطلاق می‌شده است. | ||
پس از فتوحات اول اسلامی، شهر مرو تا | پس از فتوحات اول اسلامی، شهر مرو تا مدت‌ها مرکز ایالت خراسان و در دوران خلافت امویان و عباسیان، دارالاماره و محل استقرار امرا و حاکمان بود. ولی بعدها امرای سلسله [[طاهریان]] مرکز فرمانروایی خود را به نیشابور منتقل کردند.<ref>سرزمینهای خلافت شرقی ترجمه فارسی، ص۴۰۸، به نقل دهخدا، ۱۳۷۷، ص۹۶۳۴؛ مدخل خراسان.</ref> | ||
آب آشامیدنی اهالی مرو از چشمه‌هایی است که جریان دارد و از رودخانه‌هایی، و [[خراج]] آن داخل در خراج [[خراسان]] است.<ref>یعقوبی، ۱۳۵۶، | آب آشامیدنی اهالی مرو از چشمه‌هایی است که جریان دارد و از رودخانه‌هایی، و [[خراج]] آن داخل در خراج [[خراسان]] است.<ref>یعقوبی، ۱۳۵۶، ص۵۵.</ref> | ||
شهر مرو به واسطه نزدیکی به [[خوارزم]] و [[ماوراء النهر]] از یک طرف و اتصال آن به [[سرخس]] و [[نیشابور]] از طرف دیگر از نظر نظامی و تجاری موقعیتی خاص داشته است به همین جهت در زمان [[ساسانیان]] و در دوره تسلط اعراب تا زمان [[مأمون]] همیشه این شهر دارالملک خراسان بوده است. [[طاهریان]] مرکز خراسان را به نیشابور انتقال دادند. [[سامانیان|سامانیها]] دارالملک را به [[بلخ]] و [[بخارا]] منتقل کردند ولی در موقع فرمانروائی [[سلجوقیان|سلجوقیها]] شهر مرو که در مجاورت یورت آنها بوده مرکز امپراطوری بزرگ سلجوقیها گردید پس از آن سلاطین تیموری شهر [[هرات]] را پایگاه فرمانروائی خود ساختند.<ref>دهخدا، ج۱۳، ۱۳۷۷، | شهر مرو به واسطه نزدیکی به [[خوارزم]] و [[ماوراء النهر]] از یک طرف و اتصال آن به [[سرخس]] و [[نیشابور]] از طرف دیگر از نظر نظامی و تجاری موقعیتی خاص داشته است به همین جهت در زمان [[ساسانیان]] و در دوره تسلط اعراب تا زمان [[مأمون]] همیشه این شهر دارالملک خراسان بوده است. [[طاهریان]] مرکز خراسان را به نیشابور انتقال دادند. [[سامانیان|سامانیها]] دارالملک را به [[بلخ]] و [[بخارا]] منتقل کردند ولی در موقع فرمانروائی [[سلجوقیان|سلجوقیها]] شهر مرو که در مجاورت یورت آنها بوده مرکز امپراطوری بزرگ سلجوقیها گردید پس از آن سلاطین تیموری شهر [[هرات]] را پایگاه فرمانروائی خود ساختند.<ref>دهخدا، ج۱۳، ۱۳۷۷، ص۲۰۷۱۲؛ مدخل مرو.</ref> | ||
این شهر در حمله مغول کاملاً ویران شد و در این واقعه هفتصد هزار آدمی کشته شدند و هیچ کس از ساکنان آنجا باقی نماندند.(۶۱۸ه.ق.)<ref>دهخدا، ج۱۳، ۱۳۷۷، | این شهر در حمله مغول کاملاً ویران شد و در این واقعه هفتصد هزار آدمی کشته شدند و هیچ کس از ساکنان آنجا باقی نماندند.(۶۱۸ه.ق.)<ref>دهخدا، ج۱۳، ۱۳۷۷، ص۲۰۷۱۲؛ مدخل مرو.</ref> | ||
دولت [[ایران]] در دوره [[ناصرالدین شاه]] با تسلیم شدن به [[قرارداد آخال]]، که در ۲۲ محرّم ۱۲۹۹/ ۱۲ دسامبر ۱۸۸۱ منعقد شد، عملاً الحاق بخش‌هایی از خاک ایران را به [[روسیه]] پذیرفت.<ref>سارلی، ج ۱، | دولت [[ایران]] در دوره [[ناصرالدین شاه]] با تسلیم شدن به [[قرارداد آخال]]، که در ۲۲ محرّم ۱۲۹۹/ ۱۲ دسامبر ۱۸۸۱ منعقد شد، عملاً الحاق بخش‌هایی از خاک ایران را به [[روسیه]] پذیرفت.<ref>سارلی، ج ۱، ص۳۱۲؛ گلی، ص۱۶۱ـ۱۶۲؛ به نقل [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal۲.php?sid=۳۴۷۷]</ref> در ۱۳۰۰/ ۱۸۸۳، روسها جلگۀ تجن در شمال خراسان را تصاحب کردند و در اوایل ۱۳۰۱/ ۱۸۸۴ مرو و سپس [[سرخس]] را به متصرفات خود افزودند.<ref>[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal۲.php?sid=۳۴۷۷]</ref> | ||
{{مسیر حرکت امام رضا}} | {{مسیر حرکت امام رضا}} | ||
== | ==تاریخ تشیع در مرو== | ||
پژوهش‌های صورت گرفته درباره تاریخ تشیع در مرو نشان دهند حضور گروههایی از مذاهب مختلف شیعی در این دیار در سده نخست هجری است. خراسان به دلیل حضور گروه‌های مختلف عرب در این سرزمین شاهد گرایش‌های مختلف از جمله شیعه بود. برخی از پژوهش‌ها از نقش تبلیغات کیسانیه در گسترش فرهنگ شیعی در این مناطق خبر می‌دهند.<ref>مفتخری، اولین تکاپوهای تشیع در خراسان، مجله تاریخ اسلام، ص۱۲۴</ref> | |||
موفقیت [[عباسیان]] در [[خراسان]]، برای ساماندهی شورشی علیه [[امویان]] با شعار بازگردان حکومت به آل محمد، یکی از شواهد وجود گرایش به [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت(ع)]] در این مناطق است. قیام ابومسلم خراسانی از یکی از روستاهای نزدیک شهر مرو آغاز شد. | موفقیت [[عباسیان]] در [[خراسان]]، برای ساماندهی شورشی علیه [[امویان]] با شعار بازگردان حکومت به آل محمد، یکی از شواهد وجود گرایش به [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت(ع)]] در این مناطق است. قیام ابومسلم خراسانی از یکی از روستاهای نزدیک شهر مرو آغاز شد. | ||
حضور [[امام رضا(ع)]] در مدت اقامتش در این شهر در | حضور [[امام رضا(ع)]] در مدت اقامتش در این شهر در سال‌های ۲۰۱ تا ۲۰۳ قمری، به علاقه‌مندی بسیاری از مردم این شهر به آن حضرت و آشنایی آنان با تشیع شد. بر اساس گزارش‌های تاریخی موجود، امام رضا(ع) در این شهر از شهرت و محبوبیت بسیار گسترده‌ای برخوردار بود.<ref>اکبری، نقش حضور امام رضا(ع) در گسترش تحولات فرهنگی و آزاداندیشی مرو، ص۱۵۰-۱۵۱</ref> حضور امام در مجالس گفتگو و مناظره که به فرمان مامون برگزار می‌شد و نیز رفت و آمد مردم به خانه آن حضرت به گسترش تشیع در مرو یاری رساند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ص۲۱۹-۲۲۰</ref> | ||
درباره تشیع در مرو در | درباره تشیع در مرو در دوره‌های دیگر تاریخ نیز گزارش‌هایی در منابع تاریخی ثبت شده است. مهاجرت [[علویان]] و [[سادات]]<ref>جعفریان، تشیع در ایران، ص۲۳۹</ref> و نیز حمایت مردم مردم از برخی قیامهای علوی نشانهای دیگر بر وجود علایق شیعی مردمان این شهر است. در سال ۲۱۹ هجری محمد بن قاسم علوی در خراسان شورش کرد و بعدها در یکی از روستاهای مرو ساکن شد.<ref>جعفریان، تشیع در ایران، ص۲۷۳</ref> | ||
آمدن تعدادی از مردم مرو به حضور [[امام عسکری(ع)]] و نیز ارسال وجوهاتی از سوی مردم مرو برای وکلای [[امام مهدی(عج)]] از نشانه وجود | آمدن تعدادی از مردم مرو به حضور [[امام عسکری(ع)]] و نیز ارسال وجوهاتی از سوی مردم مرو برای وکلای [[امام مهدی(عج)]] از نشانه وجود گروه‌های شیعی در این شهر است.<ref>حسین زاده شانه چی، جغرافیای انسانی شیعه در آستانه دوران غیبت، ص۵۲</ref> | ||
درباره حضور شیعیان در شهر مرو در قرون بعدی نیز گزارش‌هایی در منابع تاریخی نقل شده است.<ref>جعفریان، تشیع در ایران، | درباره حضور شیعیان در شهر مرو در قرون بعدی نیز گزارش‌هایی در منابع تاریخی نقل شده است.<ref>جعفریان، تشیع در ایران، ص۳۳۹</ref> | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/ | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/۲۰۱۲۰۶۱۴۱۹۳۶۵۱-۷۱۰۰-۳۵.pdf مرو در دورۀ خلفای راشدین از سقوط ساسانیان تا بنی امیه] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/ | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/۲۰۱۲۰۶۱۴۱۹۳۶۵۲-۷۱۰۰-۳۶.pdf مرو در عهد بنی امیه از آغاز حکومت معاویه تا قیام ابومسلم خراسانی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/ | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/۲۰۱۲۰۶۱۴۱۹۳۶۵۳-۷۱۰۰-۳۷.pdf نگاهی به مرو از حمله مغول تا پایان دولت نادری] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/ | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/۲۰۱۲۰۳۲۶۱۶۱۶ff۱ii-۴۰۲۴-۵۶۳.pdf شهر مرو] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/ | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/۲۰۱۲۰۵۱۴۰۸۴۰۲۹-۷۰۲۶-۳.pdf فرآیند جدایی مرو از ایران] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
*قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت: | {{منابع}} | ||
*قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت:دار صادر، بی‌تا. | |||
*دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج ۷، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش. | *دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج ۷، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش. | ||
*دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج ۱۳، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش. | *دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج ۱۳، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش. | ||
*یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، مترجم: آیتی، محمد ابراهیم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۶ش. | *یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، مترجم: آیتی، محمد ابراهیم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۵۶ش. | ||
*اکبری، امیر، نقش حضور امام رضا (ع) در گسترش تحولات فرهنگی و آزاداندیشی | *اکبری، امیر، نقش حضور امام رضا(ع) در گسترش تحولات فرهنگی و آزاداندیشی مرو، مجله فرهنگ رضوی، بهار ۱۳۹۲ | ||
* مفتخری، حسین،اولین تکاپوهای تشیع در | * مفتخری، حسین،اولین تکاپوهای تشیع در خراسان، تاریخ اسلام، شماره۱، بهار ۱۳۷۹ | ||
* حسین زاده شانه چی، حسن، | * حسین زاده شانه چی، حسن، جغرافیای انسانی شیعه در آستانه دوران غیبت، شیعه شناسی، شماره۱۰، تابستان ۱۳۸۴ | ||
{{پایان}} | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com دانشنامه جهان اسلام] | * منبع مقاله: [http://www.encyclopaediaislamica.com دانشنامه جهان اسلام] | ||
{{آسیای مرکزی}} | {{آسیای مرکزی}} | ||