غیبت: تفاوت میان نسخه‌ها

در اصطلاح علم اخلاق، غیبت آن است که در غیاب برادر دینی، به بیان آنچه نقلش مایه ناخشنودی او می‌شود بپردازند،<ref> فیض کاشانی، ملا محسن؛ المحجة البیضاء، ج۵، ص۲۵۵. </ref> خواه آن نقص در بدن او باشد یا در نَسب یا در صفات و افعال و اقوال او یا در چیزی که متعلق به او باشد مثل خانه، لباس و...<ref> نراقی، ملا احمد؛ معراج السعاده، ص۴۴۴. </ref>

غیبت بر چند قسم است: گفتن مستقیم یا با کنایه، نوشتن، با اشاره دست و پا. روایت است «زنی بر [[عایشه]] وارد شد چون بیرون رفت، عایشه با دست خود اشاره کرد که این کوتاه است. رسول خدا(ص) فرمود: غیبت او را کردی.»<ref> بحار الانوار، ج‌۲، ص۲۲۴ </ref>

حرمت غیبت [[اجماع|اجماعی]]، بلکه از ضروریات [[فقه]] دانسته شده است.<ref> چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۰۳ </ref> چنان‌که غیبت [[حرام]] است، گوش کردن به آن نیز [[گناهان کبیره|گناهی کبیره]] است و این جمله که این حرف را در حضور خود او هم خواهم گفت ماهیت غیبت را تغییر نمی‌دهد.

در [[حدیث|حدیثی]] [[رسول خدا (ص)]] فرمود هرکس از برادرش غیبتی را دفع کند خداوند هزار باب شر را از او در دنیا و آخرت خواهد بست.<ref> عن عقاب الاعمال بسنده عن النبی صلی الله علیه و آله: من ردّ عن اَخیه غیبة سمعها فی مجلسٍ، ردّ الله عنه الفَ بابٍ من الشر فی الدنیا </ref>

گرچه غیبت از گناهان بزرگ اخلاقی و اجتماعی است، اما بر اساس احادیث ائمه(ع)، در موارد ویژه‌ای که پای مصلحت و خیر انسان‌ها در میان باشد و هدفی مشروع و عقلایی دارد که مفاسد آن را جبران می‌کند غیبت جایز است. برخی از مصادیق استثنائات و موارد غیبت‌های مجاز عبارتند از: ۱.دادخواهی از ظالم ۲. [[نهی از منکر]] ۳. پرسش و [[استفتا]] ۴. اهل [[بدعت]] ۵. کسی که علناً گناه می‌کند، در همان گناه، نه گناهانی که مخفیانه انجام می‌دهد.

در موارد جواز نیز ترک کردن غیبت بهتر است مگر مواردی که لازم است و در صورت سکوت ضرر مهمی به فرد دیگری یا جامعه وارد شود.<ref> چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۱۴ </ref>

{{جعبه نقل قول | نقل‌قول ={{متن قرآن| '''وَلَا یغْتَب بَّعْضُکم بَعْضًا أَیحِبُّ أَحَدُکمْ أَن یأْکلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیتًا'''|ترجمه= از یکدیگر غیبت مکنید. آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟|سوره=[[سوره حجرات|حجرات]]|آیه=۱۲}}|تاریخ بایگانی | منبع = | تراز = چپ| عرض = 270px | اندازه خط = 13px| رنگ پس‌زمینه = #F08080| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

غیبت از [[گناهان کبیره]] است که در [[قرآن]] از آن به خوردن گوشت برادرِ مرده تعبیر شده است. در روایات هم تعبیرات شدید اللحنی نسبت به غیبت کننده آمده است. پیامبر(ص) فرمود: هر کس از مرد یا زن مسلمانی غیبت کند، خداوند تا چهل شبانه روز [[نماز]] و [[روزه]] او را نپذیرد مگر این که غیبت شونده او را ببخشد<ref> مَنِ اغتابَ مُسلِما أَو مُسلِمَةً لَم یقبَلِ اللّه صَلاتَهُ وَ لا صیامَهُ أَربَعینَ یوما وَ لَیلَةً إِلاّ أَن یغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۲۵۸، ح۵۳ </ref> و غیبت کردن را در (نابودی) دین مسلمان مؤثرتر از خوره در درون او دانسته<ref> اَلغیبَةُ اَسرَعُ فی دینِ الرَّجُلِ المُسلِمِ مِنَ الکلَةِ فی جَوفِهِ. کافی، ج۲، ص۳۵۷، ح۱ </ref> و غیبت را موجب انتقال اعمال خیر به غیبت شونده و گناهان او به غیبت کننده معرفی می‌کند.<ref> پیامبر(ص) فرمود: روز قیامت فردی را می‌آورند و او را در پیشگاه خدا نگه می‌دارند و کارنامه‌اش را به او می‌دهند، اما حسنات خود را در آن نمی‌بیند. عرض می‌کند: الهی! این کارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمی‌بینم! به او گفته می‌شود: پروردگار تو نه خطا می‌کند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت کردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگری را می‌آورند و کارنامه‌اش را به او می‌دهند. در آن طاعت بسیاری را مشاهده می‌کند. عرض می‌کند: الهی! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده ام! گفته می‌شود: فلانی از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم. جامع الأخبار، ص۴۱۲ </ref>

امام صادق(ع) یکی از ریشه‌های این گناه را [[حسد]] دانسته<ref> امام صادق علیه‌السلام: قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَلِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یغتابُ إِذا غابَ وَیتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَیشمَتُ بِالمُصیبَةِ: لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت می‌کند، روبه رو تملّق می‌گوید و از گرفتاری دیگران شاد می‌شود. خصال، ص۱۲۱ </ref> و غیبت مؤمن را عامل خروج از [[ولایت]] [[خدا]] و وارد شدن در ولایت [[شیطان]] معرفی می‌کند.<ref> و من اغتابه بما فیه، فهو خارج من ولایة الله تعالی داخل فی ولایة الشیطان. أمالی الصدوق : ۹۱| ۳ و وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۲۸۵. </ref>

[[امام خمینی]] در کتاب [[چهل حدیث (امام خمینی)|چهل حدیث]] آثاری چند برای غیبت مطرح کرده است:<ref> چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۰۹ </ref>

عالمان اخلاق برای ترک این گناه راه‌کارهایی چون تفکر در آیات و [[روایات]] مذمت غیبت و دقت در آنها، تفکر در مرگ، ترک زمینه غیبت، [[مراقبه]] و [[محاسبه]] بیان کرده‌اند. امام خمینی بر اساس احادیث، دو راه یک علمی و دیگری عملی برای حل این مشکل اخلاقی ارائه ‌می‌کند و می‌گوید که با عمل به این مسائل انسان می تواند از این گناه کبیره منزجر و متنفر شود:

* [[محاسبه]] و [[مراقبه]]<ref> چهل حدیث، حدیث نوزدهم، ص۳۱۱ </ref>

* [[کشف الریبة عن احکام الغیبة (کتاب)|كشف الریبة عن أحكام الغیبة]]، شهید ثانی، انتشارات مرتضوی، تهران ۱۳۷۶

* غيبت و احكام آن: ترجمه كتاب كشف الريبه عن احكام الغيبه، رضا رجب‌زاده، مشهد.

{{پانویس|30em}}