رباب دختر امرؤ القیس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''رباب بنت امرؤالقیس بن عدى'''، همسر [[امام حسین]] (ع) و مادر [[سکینه بنت حسین|سکینه]] و [[علی اصغر|على اصغر]] (عبد الله رضیع) است. او را زنی عالم و اهل فصاحت و بلاغت معرفی کرده‌اند. رباب در سفر [[کربلا]] حضور داشت و همراه اسیران به [[شام]] رفت. وفات وی را نیز پس از واقعه عاشورا و از شدت غصه و اندوه ذکر کرده اند.

رباب دختر امرؤالقيس بن عدى، است. پدرش از اعراب شام و نصرانی بود و در خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]] مسلمان شد. از مادر رباب هم با نام هند الهنود دختر ربيع بن مسعود بن مصاد بن حصن بن كعب ياد شده‏ است.<ref>اعیان الشیعة، ج6، ص449.</ref>

[[سید محسن امین]] می‌گوید: در کتاب [[الاغانی]] از قول [[هشام کلبی]] نقل شده است که رباب از بهترین زنان و افضل آنان در جمال، ادب و عقل بود.<ref>اعیان الشیعة، ج6، ص449.</ref>

نقل شده است که امرؤالقیس سه فرزند خود را از فرط علاقه و ارادت به حضرت علی (ع) به عقد ازدواج [[اميرالمؤمنين]] (ع) و [[امام حسن]] (ع) و [[امام حسین]] (ع) درآورد.

 

[[شیخ مفید]] در ذکر اولاد امام حسین(ع)، رباب را جزو همسران امام می‌شمارد.<ref>الارشاد، ج2، ص135.</ref> ماجرای ازدواج او با امام حسین (ع) بدین صورت نقل شده است که امرؤالقیس در زمان عمر، به مسجد آمد و اسلام آورد. وقتی از مسجد به سمت منزل خود بیرون رفت، امام علی (ع) هم به‌ همراه [[حسنین]] (ع) از مسجد بیرون آمده، به‌او فرمود: من علی بن ابی‌ طالب پسر عموی پیامبر (ص) هستم و این دو، فرزندان من هستند. ما می‌‌خواهیم با تو پیوند خویشاوندی برقرار کنیم. او هم دخترانش «محیاه» را به حضرت علی (ع)، «سلمی» («زینب» طبق نقل بلاذری)را به امام حسن (ع) و «رباب» را به امام حسین (ع) تزویج نمود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص195؛ تاريخ مدينه دمشق، ج69، ص119.</ref>

 

ظاهراً تنها راوی این حادثه شخصی به نام عوف است که نام پدر وی در [[انساب الاشراف]]، «حارثه» و در [[تاریخ مدینه دمشق]] و [[الاغانی|اغانی]]<ref>ابوالفرج الاصفهانی، اغانی، ج16، ص361.</ref> «خارجه» ذکر شده است. چنانکه در انساب الاشراف آمده است امام علی (ع) از «محیاة» صاحب فرزندی به نام «ام یعلی» شد و امام حسن (ع) از «زینب» بچه دار نشد و رباب برای امام حسین دارای دختری به نام سکینه آورد.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص195.</ref>

 

با توجه به اینکه راوی این داستان صرفاً یک نفر است و از سوی دیگر در میان فرزندان امام علی (ع) طبق فهرست [[شیخ مفید]]، کسی به نام ام یعلی یافت نمی‌شود، لذا پذیرفتن داستان خواستگاری و ازدواج سه‌گانه بدین طریق دشوار می‌نماید و حداقل برانگیزاننده پرسش‌هایی است که روایت در مورد آنها ساکت است.

رباب دو فرزند از امام حسين (ع) داشت، يكی [[سکینه بنت حسین|سكينه]] و ديگری [[عبدالله بن الحسین|عبداللّه‏]]. عبداللّه‏(علی اصغر)در روز [[عاشورا]] در حالی كه كودكی بيش نبود، در آغوش پدرش به [[شهادت]] رسيد.<ref>الارشاد، ج2، ص135.</ref>

== علاقه امام حسین (ع) به رباب ==

بنا بر نقل مورخان، امام حسین (ع) رباب را بسیار دوست می‌داشت<ref>البدایة و النهایة، ج8، ص228.</ref> و درباره وی شعر هم می‌سرود.

{{شعر}}

{{ب|لَعَمْرُك اِنِّني لَاُحِبُّ دارا|تَحُلُّ بها سكينةُ و الربابُ}}

{{ب|اُحبِّهما وَ اَبْدُلُ جُلَّ حالي|وَ لَيْسَ لِلاَئمي فيها عِتابُ}}{{پایان شعر}}

«به جان تو سوگند! من خانه‏‌ای را دوست دارم كه سكينه و رباب در آن باشند.

آن‌ها را دوست دارم و تمامي دارايی‏‌ام را در راه آنان می‌بخشم و عتاب و سرزنشی در این دوست داشتن بر من نیست.»<ref>اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.</ref>

{{شعر}}

{{ب|اُحبُّ لِحُبِّهَآ زبدا جمیعا|وَ نَثْلَةَ کُلَّها و بَنیِ الرُّباب}}

و همچنین دایی‌های او را از خاندان لام و همه [خاندان] بنی جناب را دوست دارم.»<ref>تاج العروس، ج2، ص10. انساب الاشراف، ج2، ص196.</ref>

بر اساس شواهدی که نقل شده است، رباب در [[کربلا]] حضور داشت و همراه اسیران به شام رفت. گفته شده که او شهادت [[علی اصغر]] (ع) در آغوش پدر را نظاره‌گر بود.<ref>اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.</ref> [[ابن کثیر دمشقی]] می‌گوید: او در کربلا همراه حسین(ع) بود و هنگامی که حسین کشته شد، بسیار بی‌تابی می‌کرد.<ref>البدایة و النهایة، ج8، ص229.</ref> او پس از شهادت امام حسین (ع) چنین سروده است:

{{شعر}}

{{ب|انّ الّذى كان نورا يستضاء به|بكربلاء قتيل غير مدفون}}

{{ب|سبط النّبىّ جزاك اللّه صالحة|عنّا و جنّبت خسران الموازين‏}}

{{ب|قد كنت لى جبلا صعبا ألوذ به|و كنت تصحبنا بالرّحم و الدّين}}

{{ب|من لليتامى و من للسّائلين و من|يغنى و يأوى إليه كلّ مسكين‏}}

{{ب|و اللّه لا أبتغى صهرا بصهركم|حتّى اغيّب بين الرّمل و الطّين}}{{پایان شعر}}

{{شعر}}

{{ب|به خدا سوگند، پس از تو با هیچ‌کس دیگری ازدواج نخواهم کرد|تا آن که میان شن و گِل، مدفون و ناپیدا شوم.<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، ج1، ص292-293.</ref>}}

همچنین نقل شده است که رباب در مجلس [[ابن زیاد]]، سَرِ حسین بن علی (ع) را در آغوش گرفت و آن را بوسید و چنین سرود:

{{شعر}}

{{ب|غادَروُهُ بِکربلاء صریعا|لا سقی اللّه ُ جانبی کربلاء‏}}{{پایان شعر}}

{{ب|در [[کربلا]] به نیرنگ، او را بر زمین زدند|خداوند، کران تا کران کربلا را سیراب نکند!<ref>دانشنامه امام حسین(ع)، ج1، ص292-293؛ تذکرة‌الخواص، ص234.</ref>}}{{پایان شعر}}

بنا بر برخی نقل‌ها رباب یک سال نزد قبر حسین (ع) در کربلا ماند و سپس به [[مدینه]] باز گشت. اما [[شهید قاضی طباطبایی]] قائل است که رباب، عزا را در مدينه برپا كرده است نه در كربلا و می‌گوید: افزون بر اين كه [[امام سجاد (ع)]] مانع می‌‎شد، همسر امام حسين (ع) خود نيز تا يك سال در بيابان كربلا تنها نمی‌ماند و اين مطلب را از شخصيت او بعيد دانسته است. وی همچنین می‌گوید: هيچ‌كس به طور قطع نگفته كه بانوی معظمه، «رباب»، تمام يك سال را در كنار قبر مطهر مانده است، ابن اثير هم برای اين قول، قائلی ذكر نكرده است؛ پس خبر اول كه بر ماندن يك سال در كنار قبر مطهر و اقامه عزا دلالت دارد كه پس از آن از دنيا رفته است؛ گرفتار ضعف می‌گردد.<ref> تحقیق در باره اول اربعین حضرت سید الشهدا علیه السلام، ص198 - 200.</ref>

[[ابن كثير]] شعری را نيز از زبان او آورده است:

{{شعر}}

{{ب|اِلي الحول ثمَ اَسْمُ السلامَ عليكما|وَ مَنْ يَبْكِ حَوْلاً كَامِلاً فَقَد اعْتَذَر}}{{پایان شعر}}

«تا يك سال، پس از آن بر شما درود می‌فرستم و [وداع می‌كنم] كسی كه يك سال كامل بگريد پس از آن معذور است.»<ref>البدایة و النهایة، ج8، ص229.</ref>

وی همچنین در [[مدینه]]، خواستگارانى از اشراف و بزرگان [[قریش]] را ردّ کرد و حاضر نشد با کسى [[ازدواج]] کند. او می‌گفت: من پس از پیامبر (ص) پدر شوهری نمی‌خواهم.<ref>الکامل فی التاریخ، ج4، ص88.</ref>

روایتی را مصقلة الطحان از [[امام صادق]] (ع) نقل كرده است كه شنيدم امام صادق (ع) ‎فرمود: چون حسين (ع) كشته شد، همسر كلابيّه آن حضرت برايش سوگواری به پا كرد و خود گريست و زنان و خدمتگذاران او هم گريستند تا اشك چشمانش خشک شد و تمام گشت. آن هنگام يكی از كنيزانش را ديد که می‌گريد و اشک چشمش جاری است، او را طلبيد و گفت: چرا در ميان ما تنها اشك تو جاری است؟! او گفت: من شربت سويق می‎آشامم. او هم دستور داد سويق تهيه كنند و از آن نوشيدند. بعد اظهار داشت می ‎‌خواهم با اين عمل برای گريستن بر حسين (ع) نيرو پيدا كنم.<ref>کافی، ج1، ص466.</ref>

ابن اثیر می نویسد: رباب پس از آن واقعه یک سال بیشتر زنده نماند و در این یک سال زیر سایه ننشست و از شدت غصه و اندوه درگذشت.<ref>الکامل فی التاریخ، ج4، ص88.</ref> [[سید محسن امین]] سال وفات رباب را 62 هجری (یعنی یک سال پس از عاشورا) ذکر می‌کند.<ref>اعیان‌الشیعة، ج6، ص449.</ref>

 

{{پانویس|2}}

 

* مفید، محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت، مفید، 1414 ق.

* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الاشراف، بیروت، دارالفکر، 1417 ق.

* ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، 1415 ق.

* اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

* دمشقی، ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408 ق.

* زبیدی، محمد، تاح العروس، بیروت، دار الفکر، 1414 ق.

* سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، قم، منشورات شریف رضی، 1418 ق.

* قاضی طباطبایی، محمدعلی، تحقیق در باره اول اربعین حضرت سید الشهدا علیه السلام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات، 1383.

* ابن اثیر، علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1386 ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1363 ش.

* محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین (ع) بر پایه [[قرآن]] و [[حدیث]]، با همکاری سید محمود طباطبایی نژاد و سید روح الله سیدطبایی، ج1، ترجمه عبدالهادی مسعودی، [[قم]]: دارالحدیث، 1430ق/1388.