اهل حق: تفاوت میان نسخه‌ها

«قرار حقیقت‌» یا شرطِ بودن در زمره اهل حق، این است که به گفته سلطان اسحاق «حق را حاضر و موجود» و «خداوند عالم را همه جا حاضر بدانند».<ref>«ذیل تذکره اعلی »، ص۱۶۱</ref> اهل حق دستور دارند که از اهریمن برائت جویند.<ref>«دوره عابدین »، ص۵۲۹-۵۳۰</ref> شرط معنوی بودن در زمره یارسان گرایش به حق و حقیقت و دوری از بدی و [[دروغ]]، شرط صوری و لازم الاجرای آن، [[سر سپردن]] است، که با حضور در مراسم سرسپردگی و اجرای آداب آن صورت می‌پذیرد. برای داوطلب سرسپردگی وجود یک «[[پیر (عرفان)|پیر]]» و یک «[[دلیل (عرفان)|دلیل]]» در اجرای آیین مربوط به آن لازم است و هر یک نقشی خاص خود دارند. البته مقام پیر بالاتر از مقام دلیل است.<ref>نک: صفی زاده، مقدمه، ص۲۴</ref>

نزد ایشان نگاه شهوانی به [[نامحرم]] (حتی به غیر اهل حق) [[حرام]] است.<ref>«ذیل تذکره اعلی »، ص۱۵۶</ref> ظاهراً استعمال دخانیات برای یارسان جایز نیست <ref>«ذیل تذکره اعلی»، ص۱۵۸، ۱۷۱</ref>، البته گفته شده که در میان اهل حق تنها [[آتش بیگی|خاندان آتش بیگی]] استعمال دخانیات را ممنوع کرده‌اند و این تحریم در میان همه یارسان نیست؛<ref>نک: القاصی، ص۱۰۵</ref> اما مصرف [[مسکر|مُسکِرات]] بی‌هیچ شک و شبهه‌ای حرام است.<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۱۳۳ و جاهای مختلف</ref>

اهل حق، بنابر سنت و عادت دیرین خود، هنگام برخورد با یکدیگر، به جای [[سلام]] «یاعلی‌» می‌گویند.<ref>القاصی، ص۱۰۶</ref> آنان در شب [[نوروز]]، بر بام‌های خود آتش می‌افروزند<ref>افضلی، قاسم، ج۳، ص۳</ref> و همچنین در شب اول پس از مرگ بر روی قبر متوفی آتش روشن می‌کنند.<ref>افضلی، قاسم، ج۳، ص۳</ref> اهل حق، [[تیمم|تَیمُّم]]، [[غسل|غُسل]] و [[غسل میت|غُسلِ مَیت]] هم دارند.<ref>«خرده سرانجام »، ص۵۷۴-۵۷۸</ref>

تراشیدن یا کوتاه کردن شارب (سبیل) برای اهل حق ممنوع و گناهی بزرگ است و سلطان اسحاق بر آن تأکید داشته است.<ref>نک: نیک نژاد، گنجینه، ص۱۱۹ به بعد</ref> قلندر، از بزرگان یارسان، شارب را نشانه اهل حق می‌داند.<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۱۲۲</ref> به سبب مقدس بودن سبیل تارهای جدا شده از آن را باید در جایی محفوظ نگاه داشت.<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۱۲۳</ref>

از آیین‌های مقدس اهل حق، تعلق به جم یا جمع است.<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۱۲۸</ref> جم (جمع) و جمخانه (جمعخانه) محور آداب دینی یارسان را تشکیل می‌دهد: نام گذاری کودک، سرسپردن و ازدواج در آن صورت می‌گیرد.<ref>«خرده سرانجام »، ص۵۵۲-۵۶۵</ref> در باب اهمیت مراسم جم در آیین یارسان نوشته‌اند، در [[ازل]] و پس از هستی یافتن [[هفتوانه]] این مراسم برپا شد و چون غیر از خودِ هفتوانه وجود دیگری نبود که قربان کنند، در هر بار یکی از ذوات تشکیل دهنده هفتوانه خود را قربانی می‌کرد و بقیه به تناول از آن می‌پرداختند.<ref>«دوره هفتوانه »، ص۲۵۸-۲۶۳</ref>

به حکم سلطان اسحاق «جم، کعبه حقیقت است، اناث و ذکور اهل حقیقت صبح و شام به کعبه زیارت کنند. اهل حقیقت صبح و شام جم داشته باشند، در شب جمعه بی‌جم نباشند، سَرِ ماه بی‌جم نباشند، غسل بکنند، و به ملبوس پاک به جم بیایند. کسی که به حدّ تکلیف نرسیده است، در قطار جم ننشیند. شکرانه جم اول به جم بدهند، بعد دعا بگیرند و بعد از آن به بیرون جم بدهند. اگر در جم هزار نفر باشند، قربان و شکرانه و نذر و نیاز چنان تقسیم کنند که به همه اهل جم برسد. کسی که سر به راه حقیقت نداده باشد، به او قسمت ندهند».<ref>«ذیل تذکره اعلی »، ص۱۶۷</ref>

از جمله مراسمی که در جم برگذار می‌شود، ادای [[نذر]] است. نذر در آیین اهل حق بر ۶ قسم است.<ref>صفی زاده، تعلیقات، ص۵۶۹</ref> [[توبه]] و بازگشت از گناه باید با اهدای «نیاز» به جم همراه باشد تا جم از تقصیر او درگذرد.<ref>نک: «ذیل تذکره اعلی »، ص۱۵۸</ref> نام دیگر نیاز، «سبز کردن‌» است و زمان معین دارد. زمانهای تقدیم نیاز به نام و برای سلطان اسحاق، هفتنان، قولطاسیان و دیگران انجام می‌شود.<ref>جیحون آبادی، ص۳۴۷-۳۴۹</ref>

از دیگر شعائر اهل حق [[روزه غار|روزه مخصوص آنان]] است که با روزه دیگر مسلمانان تفاوت دارد و اصولاً [[روزه|روزه ماه رمضان]] بر آنان ممنوع است. قرمزی یا [[شاه ویس قلی]] روزه یک ماهه را بر اهل حق حرام و اعلام کرده است که هر کس از اهل حق روزه یک ماهه بگیرد، از این طایفه بیرون است.<ref>«تذکره اعلی »، ص۱۰۹-۱۱۰</ref> برعکس، بر هر فرد از یارسان [[واجب]] است که ۳ روز پیاپی روزه «غار» بگیرد و زمان آن از دوازدهم ماه قمری است که مصادف با [[چله زمستان کردی]] باشد؛ پس از ۳ روز مداوم روزه داری، روز پانزدهم آن ماه را جشن می‌گیرند که «[[عید خاوندگاری]]» نام دارد.<ref>نگاه کنید به: صفی زاده، تعلیقات، ص۵۷۰ -۵۷۱؛ مقایسه کنید با: جیحون آبادی، ۳۴۲، که مدت روزه را ۶ روز می‌داند</ref> این روزه به یاد روزها و ساعاتی است که [[سلطان اسحاق]] و یارانش در غار سپری کردند.<ref>جیحون آبادی، ص۳۴۱، ۳۴۲</ref>

برای اهل حق مقدس‌ترین جایگاه و کعبه مقصود «[[پردیور]]» است ؛ در باغ‌های روستای شیخان، کنار رودخانه سیروان در [[اورامان کردستان]]، قطعه سنگ بزرگی است که جایگاه سلطان و یارانش را مشخص می‌کند. این محل را پردیور می‌نامند و زیارتگاه و محل [[دعا]] و نیاز یارسان است.

متون اهل حق به برابری پردیور با [[کعبه]] برای ایشان، صراحت دارند.<ref>نک: «بارگه بارگه »، ص۱۰۷، ۱۱۱؛ جیحون آبادی، ص۳۶۴</ref> در واقع به فرمان سلطان اسحاق عمارت پردیور بر مزار ایوت بنا شد، تا قبله یارسان باشد.<ref>جیحون آبادی، ص۳۶۴</ref> در «[[بارگه بارگه]]»، آمده است که سلطان اسحاق در پردیور با یاران پیمان بست <ref>«بارگه بارگه»، ص۱۰۲</ref> و حرمت پردیور تا بدان حد است که گفته شده الهیت در پردیور حلول داشته است.<ref>«»بارگه بارگه»، ص۱۰۸</ref>