اهل حق: تفاوت میان نسخه‌ها

سلسله مراتب و مقامات علوی و روحانی عبارت است از: ۱. '''هفتنان '''، ۲. '''هفتوانه '''، ۳. '''هفت سردار'''، ۴. '''قولطاسیان '''، که کلاً ۲۸ تن می‌شوند.<ref>جیحون آبادی، ص۳۸۳-۳۸۷</ref> آنها ذات‌هایی [[ازلی]] هستند که نخستین صادرها از ذات حق به شمار می‌روند و در شکل بشری ظهور کرده‌اند. در این مکتب، «...جمله ذرات بود و نبود از این بیست و هشت آمد اندر وجود» و «دوکونین زین بیست و هشت شد به پا».<ref>جیحون آبادی، ص۶۳-۶۴</ref> این ۲۸ تن از تمامی مخلوقاتی که در زمان آفریده شده‌اند، برترند؛ آنها معرف ۲۸ حرف‌اند و ۲۸ حرف بیان کننده کل هستی است. <ref>جیحون آبادی، ص۳۸۷</ref> جیحون آبادی در جایی دیگر، مظاهر [[سلطان اسحاق]] را پس از ۷ سردار، به این ترتیب قرار می‌دهد: چلتنان، قولطاسیان، پیران یا ۷۲ پیر، ۹۹ پیر، ۶۶ غلام. <ref>جیحون آبادی، ص۲۹</ref> به هر حال، پس از ۷ سردار، یا در مقامی پایین‌تر از ۲۸ تن، ۴۰ تنان قرار می‌گیرند که در واقع ۴۰ «چهل تن‌» هستند، زیرا هر یک از آنها معادل ۴۰ تن به حساب می‌آیند.<ref>جیحون آبادی، ص۳۸۷</ref>

بجز [[سلطان اسحاق]]، مهم‌ترین مظهر خداوند بر روی زمین [[علی]] (ع) است و در آثار اهل حق بر الوهیت آن حضرت تأکید بسیار شده است. <ref>جیحون آبادی، ص۲۱۲-۲۱۳</ref> در آغاز هستی، خداوند پس از ارشاد هفتن و نشان دادن راه دشواری که باید در آینده بپیمایند، از «بَطن دُرّ» بیرون آمد و در جامه «خاوندگار» بود، اما چون آشکار شد، هفتن دیدند که علی است. <ref>جیحون آبادی، ص۴۷-۴۹</ref> خاوندگار اولین تجلی ذات حق و نخستین مرتبه بروز هویت او در عالم وجود است. <ref>جیحون آبادی، ص۲۹۲</ref> بنابر متون مقدس یارسان، [[حضرت علی]] (ع) دومین ظهور حق است (پس از خاوندگار) و ظهورهای دیگر مربوط به پس از وی است.<ref>برای نمونه، نک: «تذکره اعلی»، ص۱۸ به بعد</ref>

علی (ع) تجلّی الهی در دور [[حضرت محمد]] (ص) است، <ref>جیحون آبادی، ص۱۲</ref> و حضرت محمد(ص) خود به الوهیت حضرت علی (ع) آگاهی داشت، اما به خواست وی این سرّ را فاش نکرد.<ref>جیحون آبادی، ص۲۰۳، ۲۰۵</ref> علی (ع)، ذاتِ خداست؛<ref>جیحون آبادی، ص۲۳</ref> به بیان بهتر، او مظهر ذات الهی است و حضرت محمد(ص) مظهر صفات الهی، لیکن هر دو اصل و گوهر واحد دارند.<ref>جیحون آبادی، ص۱۱۵</ref> اهل حق [[سلمان فارسی]] را مظهر پیر بنیامین (یا همان [[جبرئیل]]) و شفیع دو عالم دانستند. به نظر ایشان [[فاطمه (س)|حضرت فاطمه (ع)]] مظهر خاتون رمز بار، [[بلال حبشی|بلال]] مظهر شاه ابراهیم ایوت، و [[خالد بن ولید]] مظهر بابا یادگار بودند.<ref>«بارگه بارگه »، ص۱۱۴- ۱۱۶؛ جیحون آبادی، ص۱۹۶</ref> سپس [[امام حسین]] (ع) مظهر این یادگار شد.<ref>جیحون آبادی، ص۲۱۹</ref> البته حضرت محمد(ص) هم، محل تجلی و حلول الهی خوانده شده است <ref>«بارگه بارگه »، ص۱۱۷-۱۱۸</ref> و نخستین ظهور وی در «بطن صدف‌» (پس از پیدایش هفتن) بود.<ref>جیحون آبادی، ص۵۳</ref> ظهور بعدی وی در آدم ابوالبشر بود، تا برسد به آخرین پیامبر.<ref>جیحون آبادی، ص۵۵</ref>

مظهر بعدی الوهیت [[بهلول ماهی|بهلول]] است. گفته شده، بهلول - که خود را به دیوانگی زده بود - تجسم دوباره [[حضرت علی]](ع) بوده است.<ref>جیحون آبادی، ص۲۲۲، ۲۲۳</ref> این بهلول احتمالاً غیر از بهلول معروف است، و نزد اهل حق به بهلول ماهی معروف است. [[بابا حاتم]]، [[بابا صالح]]، [[بابا رجب]]، [[بابا نجوم]] و [[بابا لره|بابا لُره]] که همه اهل [[لرستان]] بودند، به خدمت بهلول ماهی رسیده، در محضر او طی مقامات عرفانی کردند. ایشان از یاران نزدیک او به شمار می‌روند.<ref>دوره بهلول، ص۳۵، ۴۱، ۴۶، ۵۳، ۵۹</ref>

پس از بهلول، ذات حق در [[شاه فضل الله]] تجسم یافت.<ref>جیحون آبادی، ص۲۶۰، ۲۷۰</ref> این شاه فضل ظاهراً در اواخر قرن ۳ق می‌زیست و بعضی گفته‌اند که از [[هندوستان]] بوده، و مدتی با اهل حق به سر برده است.<ref>نک: صفی زاده، حاشیه، ص۱۳۷</ref> پس این احتمال داده می‌شود که شاه فضل الله، همان [[فضل الله نعیمی استرآبادی]]، پیشوای حروفیه، باشد که جابه جایی زمانی یافته، و یا با شخصیت دیگری از اهل حق خلط شده است. به هر حال، خود یارسان، این دو را یکی نمی‌دانند.<ref>نک: نیک نژاد، گنجینه، ص۲۷</ref>

پس از شاه فضل الله مظهریت به [[بابا سرهنگ]] رسید.<ref>مقایسه کنید با جیحون آبادی، ص۲۷۰</ref> بابا سرهنگ به صراحت می‌گوید که «دون‌» قبلی او [[بهلول ماهی]] بوده، و «دون‌» بعدیش [[سلطان سهاک]] است،<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۸۲-۸۳، ۸۵</ref> اما مظهریت، بلافاصله به سلطان اسحاق نرسیده است.

پس از بابا سرهنگ مظهریت با دو واسطه به [[شاه خوشین]] رسید.<ref>جیحون آبادی، ص۲۷۴</ref> بنابر متون اهل حق، شاه خوشین - که نامش در اصل، مبارک است - از دختری باکره در [[لرستان]] زاده شد، درحالی که دختر از ذره‌ای از خورشید - که ظهور نور حق بود - باردار شده بود.<ref>جیحون آبادی، ص۲۷۴-۲۷۵؛ «تذکره اعلی »، ص۲۹-۳۳</ref> مبارک شاه، ۳۶۶ سال پس از حضرت علی (ع)، در ۴۰۶ق در لرستان ولادت یافت و ۶۱ سال زندگی کرد.<ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۶۴، ۱۰۳؛ صفی زاده، مقدمه، ص۲۳</ref> او در ۳۲ سالگی دعوت و تبلیغ مرام یارسان را آغاز نمود و گفته شده که در [[همدان]] با [[بابا طاهر]] دیدار داشته. <ref>نیک نژاد، گنجینه، ص۶۴، ۱۰۳؛ صفی زاده، مقدمه، ۲۳</ref> جالب توجه اینکه به جز باباطاهر، [[عطار نیشابوری|شیخ عطار]] و [[عین القضات همدانی]] هم در زمره یاران او نام برده شده‌اند.<ref>جیحون آبادی، ص۲۸۷، ۲۸۸، ۲۹۳</ref>

شاه خوشین، پیوسته در سفر بود<ref>جیحون آبادی، ص۳۰۲</ref> و گویند به مناسبت‌های مختلف معجزاتی از او سر می‌زد.<ref>جیحون آبادی، ص۲۸۱، ۳۰۱</ref> مرگ او در ۴۶۷ق روی داد. روایت کرده‌اند وقتی که با یاران در لرستان بود، برای شنا به رودی به نام گاماسیاب (گاماسب) وارد شد، اما از آنجا بیرون نیامد، و اهل حق گفته‌اند که از همان رودخانه به [[عالم غیب]] رفت.<ref>جیحون آبادی، ص۳۰۳؛ صفی زاده، مقدمه، ص۲۴</ref>

[[پرونده:زیارتگاه داود یارسان.JPG|بندانگشتی|زیارتگاه حضرت داود در روستای زرده]]پس از شاه خوشین، مظهر ذات الهی در بشر، [[بابا ناعوث]]، یا «نااوس» بود که همچون شاه خوشین از دختری بکر به دنیا آمد.<ref>جیحون آبادی، ص۳۰۴</ref> نام اصلی او ابراهیم و فرزند احمدجاف بود که در ۴۷۷ق در سرزمین [[اورامان]] چشم به جهان گشود، در [[عرفان]] طی طریق کرد و راه و روش یارسان را تبلیغ نمود. مردم، نخست نظر مساعدی به او - که مجنونانه می‌زیست - نداشتند، اما بعداً ارادتمندانش فراوان شدند<ref>صفی زاده، حاشیه، ص۱۶۷؛ نیز نگاه کنید به: نیک نژاد، گنجینه، ص۷۰</ref> و اهل حق این را به سبب معجزاتی می‌دانند که از او صادر شد.<ref>جیحون آبادی، ص۳۰۵-۳۱۰</ref>

*پس از محمد بیگ، خداوند در خان آتش ظهور یافت.<ref>«تذکره اعلی »، ص۱۳۱-۱۳۲</ref> خان آتش یا [[آتش بیگ]] که در اوایل قرن ۱۱ق می‌زیست، خاندانی با عنوان آتش بیگی تشکیل داد.<ref>صفی زاده، مشاهیر، ص۱۴۵، صفی زاده، بزرگان، ص۱۰۹</ref>

مظاهر الوهیت البته به همین‌ها محدود نمی‌شوند و بسیاری از شخصیت‌های دینی و عرفانی این آیین در زمره اینان‌اند؛ مثلاً بنابر «دوره چهل تن »، [[موسی بن عمران|موسای کلیم]] یکی از مظاهر الهی بود؛<ref>«دوره چهل تن»، ص۴۴۰-۴۴۱</ref> در «بارگه بارگه »، [[بابا طاهر]] محل تجلی الهی،<ref>«بارگه بارگه»، ص۱۳۱-۱۳۲</ref> و [[حاج بکتاش]] محل حلول ذات خداوند است.<ref>«بارگه بارگه»، ص۱۴۹</ref> البته رشته مظهریت به همین جا ختم نمی‌شود، چنانکه در ''شاهنامه حقیقت '' آمده، [[منصور حلاج]] مظهر داوود (از هفتن) است <ref>جیحون آبادی، ص۲۶۰</ref> و بنابر «بارگه بارگه »، حلاج همان داوود است.<ref>«بارگه بارگه»، ص۱۵۱</ref> برحسب ابیات ۵۰۲۸ تا ۵۰۹۶ شاهنامه حقیقت، [[شمس تبریزی]] تجسد دوباره حلاج بود، اما جالب توجه آنکه وی در بطن دختر دوشیزه [[جلال الدین محمد بلخی|مولوی]] هستی یافت و بعد باز به نزد مولانا برگشت و او مرید بی‌چون و چرای وی شد.<ref>جیحون آبادی، ص۲۶۱-۲۶۵</ref> همچنین، بنابر بیت ۵۰۱۸ شاهنامه حقیقت، <ref>جیحون آبادی، ص۲۶۱</ref> مولوی، مظهر [[حضرت محمد]] (ص) بود.