ابومخنف: تفاوت میان نسخه‌ها

لوط بن یحیی بن سعید بن مِخنَف بن سُلیم غامدی ازدی معروف به ابومخنف در [[کوفه]] از تیره غامد و از قبیله أزْد برخاست.<ref>ابن ندیم، الفهرست، ۱۳۹۳ق، ص۱۰۵.</ref> [[مخنف بن سلیم|مخنف بن سُلَیم]] پدر‌جد ابومخنف<ref>عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۰.</ref> از صحابیان شیعی رسول اکرم(ص)<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۳۵</ref> و از اصحاب [[امام علی(ع)]]<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۴۱۵ق، ص۸۱.</ref> و پرچمدار قبیله ازد در [[جنگ جمل]] بود<ref>طیری، تاریخ طبری، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۲۱.</ref> که از سوی آن حضرت والی شهر [[همدان]] و [[اصفهان‌|اصفهان]] گشت.<ref>ابونعیم اصفهانی، ذکر اخبار اصفهان، ۱۳۷۷ش، ص۱۸۹.</ref> پدرش یحیی بن سعید نیز از اصحاب امام علی(ع) بود.<ref>ابن شهر آشوب، معالم العلماء، المطبعه الحیدریه، ص۹۳.</ref> برادران ابومخنف در جنگ جمل به شهادت رسیدند.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۶۲ش، ج ۸، ص۴۷.</ref> ابومخنف در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج۳، ص۴۲.</ref> و جابر جعفی مجالدبن سعید و صعقب بن زبیر استفاده نموده است<ref>ذهبی، سیر اعلام النباء، ج۷، ص۳۱۰.</ref> تاریخ ولادت و وفات ابومخنف معلوم نیست برخی او را، متولد سال ۷۵ق<ref>ولهازون، تاریخ الدوله العربیه،۲۰۰۸م،ص۲</ref> و برخی نیز، در حدود سال ۷۰ قمری دانسته‌اند.<ref>سزگین، تاریخ التراث العربیه، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۲۷</ref>

سزگین ابومخنف را از مورخان عصر [[امویان|اموی]] دانسته‌اند<ref>سزگین، تاریخ التراث العربی، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۱۲۷.</ref>اما [[نجاشی]] او را از یاران [[امام صادق(ع)]] برمی‌شمارد<ref>نجاشی، رجال نجاشی، نشر اسلامی، ص۳۲۰.</ref> در [[تاریخ طبری]] روایاتی که ابومخنف از [[امام صادق(ع)]] نقل می‌کند بدون واسطه است ولی روایاتی که از امام باقر(ع) نقل می‌کند با یک واسطه است<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۶۲ش، ج۵، ص۴۴۸-۴۵۳.</ref> و در کتاب [[الفهرست طوسی|الفهرست طوسی]] روایت ابومخنف در باب خُطَب امام علی(ع) و خطبه [[فاطمه(س)]] را که از امام علی(ع) نقل می‌کند به دو واسطه است<ref>شیخ طوسی، الفهرست،منشورات شریف رضی، ص۱۳۰</ref> هشام‌بن محمدبن سائب کلبی، نصربن مزاحم منقری، ابوالحسن علی‌بن محمد مدائنی در زمره رجالیون برجسته ابومخنف هستند<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۲۹۰ق، ج۴، ص۴۹۲ ؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۷، ص۳۰۱.</ref>

ابومخنف اخبار مربوط به فتوحات و ایام عرب و خلفاء و ولایت‌داران را به رشته تحریر درآورده است<ref>بروکمان، تاریخ الادب العربی،۱۹۶۸م، ج۱، ص۲۵۳.</ref> ابن ندیم او را آگاه‌ترین فرد به مسائل عراق و سرگذشت‌ها و فتوحات آن بر دیگران می‌داند<ref>ابن ندیم، فهرست، ۱۳۹۳ق، ص۱۰۶.</ref> طبری در کتاب خود روایات بسیاری از ابومخنف برای رویداد‌ها و وقایع مهم تا سال ۱۳۲ق ذکر کرده است.<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۴۲.</ref> ذکر وقایع سال ۱۱هجرت و سیره نبوی موضوع اولین روایات موجود از وی در کتاب الامم و الملوک است.<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۲، ص۲۳۰.</ref> ابومخنف با گزینش و ذکر وقایع مهم تاریخ حجاز، آثار مستقلی درباره آن‌ها نگاشته است مانند: کتاب السقیفه<ref>بلذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹، ص۵۸۵.</ref> کتاب الرُّده<ref>طبری، تاریخ الامم و المملوک،ج۲، ص۲۶۱.</ref> کتاب الشوری و مقتل عثمان<ref>ابن شبه نمیری بصری، تاریخ المدینه المنوره، ج۳، ص۱۰۸۸ و ۱۰۹۶و ۱۱۴۰.</ref> کتاب جمل و کتاب صفین<ref>جبوری، مقتل الامام حسین بن علی، دارالحجه، ص۹.</ref> نخستین گزارش‌های تاریخی ابومخنف، روایاتی درباره بیماری پیامبر(ص) است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م ج۱، ص۵۶۸.</ref> ابومخنف به ثبت گزارش‌ها درباره امام علی(ع) توجه بسیار نشان داده است<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۰۶-۲۰۸ ؛ ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۲۸۶؛ ابوالفرج اصفهنی، مقاتل الطالبین، ۱۳۶۸ق، ص۲۲-۲۸؛۳۳-۴۵.</ref> و ابن ابی الحدید روایات مقتل امام علی(ع) را در کتاب مقاتل الطالبیین از موثق‌ترین روایات در باب شهادت امام علی(ع) می‌شمارد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۸۵ش، ج۶، ص۱۱۳.</ref>

ابومخنف صاحب یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین آثار در خصوص امام حسین(ع) است که در دهۀ سوم سدۀ دوم هجری، به روش محدثان(نقلی) آن را نگاشته است<ref>صدر، تاسیس الشیعه الکرام لفنون الاسلام، ۱۴۳۸ق، ص۲۳۶.</ref> شخصیت‌هایی نظیر: دینوری در کتاب اخبار الطوال<ref>ابن قتیبه الدینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۲۳۰-۲۸۰.</ref> و شیخ مفید در الارشاد<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ۲۳۱.</ref> از آن پیروی؛ و خوارزمی در مقتل الحسین(ع)<ref>خوارزمی، مقتل الحسین علیه‌السلام، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۱۹۶-۲۲۵.</ref> و ابن طاووس در اللهوف<ref>ابن طاووس، اللهوف فی القتلی الطفوف، انوارالهدی، ص۳۳۹۸.</ref> تاثیرپذیری داشته‌اند. مقتل ابومخنف توسط هشام‌بن کلبی روایت شده است ولی به مرور زمان این اثر مفقود شده و مقتلی که هم اکنون به او نسبت می‌دهند از آن او نیست.<ref>جبوری، مقتل الامام حسین‌بن علی، دارالحجه، ص۳۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref> روایت‌گران مقتل ابومخنف؛ بلاذری در کتاب انساب الاشراف، دینوری در اخبار الطوال، یعقوبی در تاریخ یعقوبی، طبری در تاریخ الامم و الملوک، ابوالفرج اصفهانی در مقاتل الطالبیین، شیخ مفید در الارشاد، طبرسی در اعلام الوری، ابن قتیبه در کتاب الامامه و السیاسه؛ ابن عبد ربه‌اندلسی در کتاب العقد الفرید؛ مسعودی در مروج الذهب؛ شهرستانی در ملل و النحل؛ خطیب خوارزمی در مقتل الحسین(ع)؛ سبط ابن جوزی در تذکره الخواص؛ ابوالفداء اسماعیل بن علی در کتاب المختصر فی تاریخ البشر<ref>جعفریان، تاریخ الخلفاء، ۱۳۷۸ش، ص۳۳.</ref>

* طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم والملوک، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۰۸ق.