اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَعْراف '''، از مفاهیم قرآنی دربارۀ [[معاد]] است که به جایگاهی میان [[بهشت|بهشتیان]] و [[دوزخ|دوزخیان]] گفته می‌شود. این واژه دوبار در [[قرآن |قرآن کریم]] (سوره اعراف آیات ۴۶ و ۴۸) به کار رفته است. از [[آیه|آیات]] یاد شده به دست می‌آید که بر فراز اعراف [[مقرب|مقرّبینی]] هستند که به اذن الهی [[شفاعت]] می‌کنند. در مورد مصادیق اعراف، میان [[اهل سنت]] و [[شیعه]]، اختلاف است. بنابر نظر اهل سنت، اعراف کسانی هستند که [[گناهان]] و [[حسنه|حسنات]]‌شان با هم برابر است؛ اما غالب بزرگان شیعه با استناد به آیات قرآن و روایات معتقدند که اصحاب اعراف  [[پیامبران]] الهی و [[ائمه اطهار]] (علیهم السلام) هستند.

در این که مقصود از اعراف در [[قرآن]] چیست، از سوی دانشمندان اسلامی دیدگاه‌های متفاوتی ابراز شده است <ref> المیزان، محمدحسین طباطبائی، ج۸، ص۱۲۶.</ref> که بیش‌تر آن‌ها به این معنا برمی‌گردد که مقصود از آن دیواری میان [[بهشت]]یان و [[جهنم]]یان است. <ref> تصحیح الاعتقادات مندرج در مصنفات شیخ مفید، ص۲۲۳؛ الأعراف مفردات، راغب اصفهانی، ص۳۳۲.</ref>

از منظر [[علامه طباطبایی]] اعراف، قسمت‌‏های بالای حجابی است که حائل بین اهل دوزخ و اهل [[بهشت]] است، به گونه‌ای که اعرافیان در آنجا هم دوزخیان و هم بهشتیان را می‌بینند. <ref>المیزان، ج‏۸، ص ۱۲۱. </ref> و البته چون در [[قیامت]] سطح زمین صاف و مسطح است منظور از این بلندی، مقام بلند افرادی است که در آنجا مقام شفاعت دارند.

مجاهد از مفسران [[تابعین]] می‌گوید که این حائل، مانند سور (حصار دور شهرهای قدیم) است که دارای دروازه‌ای است. در راستای همین تفسیر، برخی از عالمان متأخرتر، اعراف را همان حائلِ یاد شده در سورۀ حدید <ref>حدید ۱۳: یوْمَ یقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ الْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ ءَامَنُواْ انظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِن نُّورِکمْ قِیلَ ارْجِعُواْ وَرَاءَکمْ فَالْتَمِسُواْ نُورًا فَضُرِبَ بَینهَُم بِسُورٍ لَّهُ بَابُ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ الْعَذَاب - روزی که مردان و زنان منافق به کسانی که ایمان آورده‏‌اند، می‌‏گویند: ما را مهلت دهید تا [پرتویی‏] از نور شما بر گیریم. به آنان گویند: به پشت سرتان [دنیا] برگردید و [از آنجا برای خود] نوری بجویید. سپس میان آنان دیواری زده می‌‏شود که دارای دری است، درونش [که مؤمنان در آن درآیند] [[رحمت الهی|رحمت]] است و بیرونش که پیش روی منافقان قرار دارد عذاب است</ref> دانسته‌اند که خداوند در آخرت میان مؤمنان و منافقان قرار می‌دهد و آن حائل دروازه‌ای دارد که باطن آن مشرف بر [[بهشت]] است و ظاهر آن روی به جهنم دارد.

از [[حسن بصری]] و زجاج نقل شده که «‌اعراف‌» از ریشه معرفت به معنای شناخت است، یعنی در [[قیامت]] رجالی هستند که آگاهی از حال مردم دارند و اهل [[جهنم]] و [[بهشت]] را از سیمایشان می‌شناسد <ref>تفسیر کبیر، فخر رازی، ج۱۴، ص۸۷؛ جامع البیان، محمد بن جریر طبری، ج۵، ص۲۴۱. </ref> [[ملاصدرا]] نیز این دیدگاه را برگزیده و [[آیه]] (یعْرِفُونَ کُلاً بِسیماهُمْ) <ref>اعراف/سوره۷، آیه۴۶. </ref> را گواه آن دانسته است. <ref>عرشیه، صدرالدین  شیرازی، ج۱، ص۹۰. </ref>

در [[قرآن]] تنها دو بار به اعراف اشاره شده است:

<blockquote>{{متن قرآن|وَ بَینَهُما حِجابٌ وَ عَلَی ''الْأَعْرافِ'' رِجالٌ یعْرِفُونَ کلاًّ بِسِیماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیکمْ لَمْ یدْخُلُوها وَ هُمْ یطْمَعُونَ﴿۴۶﴾|ترجمه=و میان آن دو [گروه ]، حایلی است، و بر اعراف، مردانی هستند که هر یک [از آن دو دسته ] را از سیمایشان می‌شناسند، و بهشتیان را -که هنوز وارد آن نشده و[لی ] [بدان ] امید دارند- آواز می‌دهند که: «‌سلام بر شما. ».|سوره=[[سوره اعراف|اعراف]]|آیه=۴۶}}</blockquote>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ إِذا صُرِفَتْ أَبْصارُهُمْ تِلْقاءَ أَصْحابِ النَّارِ قالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ ﴿۴۷﴾|ترجمه=و چون چشمانشان به سوی دوزخیان گردانیده شود، می‌گویند: «‌پروردگارا، ما را در زمره گروه ستمکاران قرار مده‍.‌» |سوره=اعراف|آیه=۴۷}}</blockquote>

<blockquote>{{متن قرآن|وَ نادی‏ ''أَصْحابُ الْأَعْرافِ'' رِجالاً یعْرِفُونَهُمْ بِسِیماهُمْ قالُوا ما أَغْنی‏ عَنْکمْ جَمْعُکمْ وَ ما کنْتُمْ تَسْتَکبِرُونَ ﴿۴۸﴾|ترجمه=و اهل اَعراف، مردانی را که آنان را از سیمایشان می‌شناسند، ندا می‌دهند [و] می‌گویند: «‌جمعیت شما و آن [همه ] گردنکشی که می‌کردید، به حال شما سودی نداشت.‌» |سوره=اعراف|آیه=۴۸}}</blockquote>

<blockquote>{{متن قرآن|أَ هؤُلاءِ الَّذِینَ أَقْسَمْتُمْ لا ینالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَیکمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ ﴿۴۹﴾|ترجمه= «‌آیا اینان همان کسان نبودند که سوگند یاد می‌کردید که خدا آنان را به رحمتی نخواهد رسانید؟‌» «‌[اینک ] به بهشت درآیید. نه بیمی بر شماست و نه‌اندوهگین می‌شوید.‌» |سوره=اعراف|آیه=۴۹}}</blockquote>

==اصحاب اعراف چه کسانی هستند؟==

در این که اصحاب اعراف چه کسانی هستند در میان مفسران اختلاف وجود دارد که به چهارده قول می‌رسد. بیشتر کسانی که در مورد اعراف سخن گفته‌اند به اقوال و اختلاف یاد شده اشاره نموده‌اند. <ref> المیزان، محمدحسین طباطبائی، ج۸، ص۱۲۶؛ تفسیر کبیر، فخر رازی، ج۱۴، ص۹۰؛ روض الجنان و روح الجنان، ابوالفتوح رازی، ج۸، ص۲۰۴. </ref>

#آنها عده‌ای از مقربان درگاه الهی همچون [[انبیا]]، [[ائمه]] و [[شاهدان اعمال]] می‌باشند.

#آنها کسانی هستند که [[گناهان]] و [[حسنه|حسنات]]‌شان با هم برابر است.

#اصحاب اعراف، آن دسته از [[ملائکه]] است که بر بالای اعراف ناظر اشخاص‌اند و هر کس را از سیما و قیافه‌اش می‌شناسند.<ref>المیزان، محمدحسین طباطبائی، ج۸، ص۱۲۹.</ref>

بیشتر [[مفسر|مفسرین]] و علمای [[اهل سنت]] قول دوم را انتخاب نموده‌اند. <ref> البدور السافرة فی أحوال الآخرة، جلال الدین سیوطی، ص۳۹۹؛ روح المعانی، آلوسی، ج۸، ص۱۲۸؛ الثعلبی جامع الاحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، ج۷، ص۲۱۲؛ البعث والنشور، ابوبکر احمد بن الحسین بیهقی، ص۱۰۹.</ref> [[ابن عربی]] درباره اصحاب اعراف گفته است: آنها کسانی هستند که [[حسنات]] و [[سیئات]]شان مساوی است یک چشم به سوی [[بهشت]] و چشم دیگر به [[جهنم]] دوخته‌اند در حالی که ورود به هیچ کدام برای آن‌ها رجحان ندارد اما وقتی دستور [[سجده]] به آن‌ها داده می‌شود همه سجده می‌کنند و وارد [[بهشت]] می‌شوند <ref>فتوحات مکیه، محی الدین عربی، ج۴، ص۴۷۵. </ref> از بین شیعیان [[ملاصدرا]] در [[شواهد الربوبیه]] همین قول را برگزیده است. <ref>شواهد الربوبیه، صدرالدین شیرازی، ج۱، ص۳۸۴. </ref>

بسیاری از علمای [[شیعه]] ضمن اشاره به دیدگاه‌های مختلف درباره اصحاب اعراف با توجه به روایاتی که از [[اهل بیت]] (علیهم السلام) در این باره رسیده اصحاب اعراف را [[پیامبران]] الهی و [[ائمه]] اطهار (علیهم السلام) می‌دانند. <ref>الاعتقادات، صدوق، ص۷۰؛ اسفار الاربعة، صدرالدین شیرازی، ج۹، ص۳۱۸. </ref> [[ملاصدرا]] در [[اسفار اربعه|اسفار]] <ref>اسفار الاربعة، صدرالدین شیرازی، ج۹، ص۳۱۸. </ref> پس از اشاره به دیدگاه [[ابن عربی]] قول مشهور در میان [[شیعه]] را انتخاب نموده است.

در آیه اول و دوم، افرادی که بر اعراف قرار دارند چنین معرفی شده‌اند که آرزو دارند وارد [[بهشت]] شوند ولی توانایی آن را ندارند. اینان هنگامی که نگاه به بهشتیان می‌کنند بر آنها درود می‌فرستند و می‌خواهند با آنها باشند و هنگامی که نظر به دوزخیان می‌افکنند از سرنوشت آنها وحشت نموده و به [[خدا]] پناه می‌برند. ولی از آیه سوم و چهارم استفاده می‌شود که آنها افرادی با نفوذ و صاحب قدرتند، دوزخیان را مؤاخذه و سرزنش می‌کنند و به واماندگان در اعراف کمک می‌نمایند که از آن بگذرند و به سر منزل سعادت برسند.

روایاتی که در زمینه اعراف و اصحاب اعراف نقل شده نیز ترسیمی از دو گروه متفاوت می‌کنند؛ در بعضی از روایات آمده است: نحن الاعراف<ref> = مائیم اعراف </ref> یا آل محمد هم الاعراف: <ref> = خاندان پیامبر اعرافند </ref>؛

:::هُم اکرمُ الخَلقِ عَلَی اللهِ تَبارَک و تَعالی: <ref> آنها گرامیترین مردم در پیشگاه خدایند </ref>؛