کاربر ناشناس
استرآباد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←پیشینه تاریخی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Lohrasbi جز (←پیشینه تاریخی) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
نام شهر در منابع به صورتهای استاراباد<ref>خوارزمی، ۲۷؛ ابن حوقل،ج ۲ص۳۸۴؛ بیهقی، ۲/۶۷۶؛ سمعانی، ۱/۱۹۹؛ ابوالفدا، ۴۳۹،</ref> ستار آباد،<ref>بیهقی، ۱/۱۸۵؛ رشیدالدین، ۱/۵۰۸</ref> استراباد بدون حرکت‌گذاری<ref>بیرونی، ۲/۵۷۰؛ ابن اسفندیار، قسم اول، ۷۴</ref> و اَستَراباد<ref>یاقوت بلدان، ۱/۲۴۲؛ شیروانی، ۷۳</ref> آمده است. | نام شهر در منابع به صورتهای استاراباد<ref>خوارزمی، ۲۷؛ ابن حوقل،ج ۲ص۳۸۴؛ بیهقی، ۲/۶۷۶؛ سمعانی، ۱/۱۹۹؛ ابوالفدا، ۴۳۹،</ref> ستار آباد،<ref>بیهقی، ۱/۱۸۵؛ رشیدالدین، ۱/۵۰۸</ref> استراباد بدون حرکت‌گذاری<ref>بیرونی، ۲/۵۷۰؛ ابن اسفندیار، قسم اول، ۷۴</ref> و اَستَراباد<ref>یاقوت بلدان، ۱/۲۴۲؛ شیروانی، ۷۳</ref> آمده است. | ||
==وجه تسمیه== | ===وجه تسمیه=== | ||
درباب وجه تسمیه این شهر روایت های متعددی وجود دارد. به گفته برخی، چون خربندگان گرگین بن میلاد در موضعی که چراخور اسبان و استرانشان بود، مقام گرفتند، آن محل را استراباد به معنی جایگاه استران نامیدند.<ref>ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان؛ مرعشی، ۳۰؛</ref> | درباب وجه تسمیه این شهر روایت های متعددی وجود دارد. به گفته برخی، چون خربندگان گرگین بن میلاد در موضعی که چراخور اسبان و استرانشان بود، مقام گرفتند، آن محل را استراباد به معنی جایگاه استران نامیدند.<ref>ابن اسفندیار، تاریخ طبرستان؛ مرعشی، ۳۰؛</ref> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
[[پرونده:پیشینه گرگان۲.jpg|بندانگشتی]] | [[پرونده:پیشینه گرگان۲.jpg|بندانگشتی]] | ||
[[پرونده:پیشینه گرگان۱.jpg|بندانگشتی|دیوار گرگان ـ قدمت: قرن ۵ میلادی]] | [[پرونده:پیشینه گرگان۱.jpg|بندانگشتی|دیوار گرگان ـ قدمت: قرن ۵ میلادی]] | ||
=== نخستین سده‌های اسلامی === | |||
تاریخ و وقایع شهر استراباد در نخستین سده‌های اسلامی با تاریخ شهر کهن گرگان ([[جرجان]]) در آمیخته، و از همین روست که آگاهی ما از وقایع تاریخی استراباد بسیار اندک است. از استراباد در دوره [[عباسی]]ان و به هنگام خلافت [[هارون الرشید]] و در جریان نبرد حمزه خارجی با نمایندگان خلیفه در [[خراسان]] و گریختن وی به آن شهر، یاد می‌شود.<ref>نک: گردیزی، ۲۸۹-۲۹۰</ref> بنابر بعضی روایات در دوره [[طاهریان]]، سلیمان بن عبدالله طاهر در استراباد ساکن بود و پایگاه نظامی وی برای نبرد با [[حسن بن زید بن حسن|حسن بن زید]] علوی در آن شهر قرار داشت.<ref>نک: ابن اسفندیار، قسم اول، ۲۳۲-۲۳۶؛ اولیاءالله، ۹۲؛ مرعشی، ۲۸۶، ۲۸۸؛ خواندمیر، حبیب السیر، ۲/۴۰۸</ref> | تاریخ و وقایع شهر استراباد در نخستین سده‌های اسلامی با تاریخ شهر کهن گرگان ([[جرجان]]) در آمیخته، و از همین روست که آگاهی ما از وقایع تاریخی استراباد بسیار اندک است. از استراباد در دوره [[عباسی]]ان و به هنگام خلافت [[هارون الرشید]] و در جریان نبرد حمزه خارجی با نمایندگان خلیفه در [[خراسان]] و گریختن وی به آن شهر، یاد می‌شود.<ref>نک: گردیزی، ۲۸۹-۲۹۰</ref> بنابر بعضی روایات در دوره [[طاهریان]]، سلیمان بن عبدالله طاهر در استراباد ساکن بود و پایگاه نظامی وی برای نبرد با [[حسن بن زید بن حسن|حسن بن زید]] علوی در آن شهر قرار داشت.<ref>نک: ابن اسفندیار، قسم اول، ۲۳۲-۲۳۶؛ اولیاءالله، ۹۲؛ مرعشی، ۲۸۶، ۲۸۸؛ خواندمیر، حبیب السیر، ۲/۴۰۸</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۲: | ||
استراباد در هجوم [[مغول]] آسیب بسیار دید<ref>رشیدالدین، ۱/۵۰۸</ref> در دوره خواجه یحیی کرابی (۷۵۳- ۷۵۹ق) بود که [[سربدران]] روی به استراباد آوردند.<ref>شبانکاره‌ای، ۳۲۹-۳۳۰</ref> | استراباد در هجوم [[مغول]] آسیب بسیار دید<ref>رشیدالدین، ۱/۵۰۸</ref> در دوره خواجه یحیی کرابی (۷۵۳- ۷۵۹ق) بود که [[سربدران]] روی به استراباد آوردند.<ref>شبانکاره‌ای، ۳۲۹-۳۳۰</ref> | ||
=== در دوران صفوی === | |||
پس از پیروزی [[شاه اسماعیل صفوی]] بر سپاهیان ازبک در ۹۱۶ق،<ref>عالم آرای صفوی، ۲۶۰-۲۶۴؛ عالم آرای شاه اسماعیل، ۳۶۸- ۳۶۹؛ قمی، ۱/۱۰۱، ۱۰۹، ۱۱۲-۱۱۳؛ زامباور، ۲۷۰ </ref> استراباد نیز حاکمی از سوی دولت صفوی یافت.<ref>عالم آرای شاه اسماعیل، ۳۱۷- ۳۱۹</ref> | پس از پیروزی [[شاه اسماعیل صفوی]] بر سپاهیان ازبک در ۹۱۶ق،<ref>عالم آرای صفوی، ۲۶۰-۲۶۴؛ عالم آرای شاه اسماعیل، ۳۶۸- ۳۶۹؛ قمی، ۱/۱۰۱، ۱۰۹، ۱۱۲-۱۱۳؛ زامباور، ۲۷۰ </ref> استراباد نیز حاکمی از سوی دولت صفوی یافت.<ref>عالم آرای شاه اسماعیل، ۳۱۷- ۳۱۹</ref> | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۹: | ||
با راه یافتن ضعف در حکومت صفوی هرج و مرج در ناحیه استراباد نیز بیشتر شد<ref>نک: مروی، ۱/۵۲؛ استرابادی، ۸</ref> و پس از سقوط اصفهان در ۱۱۳۵ق به دست لشکریان [[افغان]]، [[طهماسب میرزا]] جانشین [[حسین صفوی|سلطان حسین صفوی]] از دولت [[روسیه]] استمداد کرد و با انعقاد قرارداد ۱۱۳۵ق/۱۷۲۳م ایالت استراباد نیز در اختیار روسیه قرار گرفت.<ref>مجموعه...،۸۲ -۸۳؛ لمتون، ۱۷۶</ref> | با راه یافتن ضعف در حکومت صفوی هرج و مرج در ناحیه استراباد نیز بیشتر شد<ref>نک: مروی، ۱/۵۲؛ استرابادی، ۸</ref> و پس از سقوط اصفهان در ۱۱۳۵ق به دست لشکریان [[افغان]]، [[طهماسب میرزا]] جانشین [[حسین صفوی|سلطان حسین صفوی]] از دولت [[روسیه]] استمداد کرد و با انعقاد قرارداد ۱۱۳۵ق/۱۷۲۳م ایالت استراباد نیز در اختیار روسیه قرار گرفت.<ref>مجموعه...،۸۲ -۸۳؛ لمتون، ۱۷۶</ref> | ||
=== پس از صفویه === | |||
[[نادر شاه افشار]] پس‌از راندن افغانها، قرارداد طهماسب میرزا را باروسیه فسخ کرد و استراباد را در ۱۱۴۴ق/۱۷۳۲م از روسیه پس گرفت.<ref>مجموعه، ۸۳ -۸۶؛ لمتون، ۱۷۷</ref> پس از کشته شدن نادر در ۱۱۶۰ق، محمد حسن خان قاجار توانست استراباد و نواحی [[مازندران]] و [[گیلان]] را به تصرف خود درآورد.<ref>ابوالحسن گلستانه، ۲۰۴-۲۰۵؛ هدایت، فهرس...، ۲۶۱</ref> با کشته شدن محمدحسن خان قاجار در ۱۱۷۲ق استراباد به تصرف [[کریم خان زند]] درآمد و محمد حسین‌خان‌قاجار نیز حکومت‌استراباد یافت.<ref>ابوالحسن‌گلستانه، ۳۲۱؛ نامی، ۸۷ - ۸۸؛ ابوالحسن مستوفی، ۱۰۷- ۱۰۸؛ هدایت، همان، ۲۶۷- ۲۶۹</ref> | [[نادر شاه افشار]] پس‌از راندن افغانها، قرارداد طهماسب میرزا را باروسیه فسخ کرد و استراباد را در ۱۱۴۴ق/۱۷۳۲م از روسیه پس گرفت.<ref>مجموعه، ۸۳ -۸۶؛ لمتون، ۱۷۷</ref> پس از کشته شدن نادر در ۱۱۶۰ق، محمد حسن خان قاجار توانست استراباد و نواحی [[مازندران]] و [[گیلان]] را به تصرف خود درآورد.<ref>ابوالحسن گلستانه، ۲۰۴-۲۰۵؛ هدایت، فهرس...، ۲۶۱</ref> با کشته شدن محمدحسن خان قاجار در ۱۱۷۲ق استراباد به تصرف [[کریم خان زند]] درآمد و محمد حسین‌خان‌قاجار نیز حکومت‌استراباد یافت.<ref>ابوالحسن‌گلستانه، ۳۲۱؛ نامی، ۸۷ - ۸۸؛ ابوالحسن مستوفی، ۱۰۷- ۱۰۸؛ هدایت، همان، ۲۶۷- ۲۶۹</ref> | ||
پس از مرگ کریم‌خان در ۱۱۹۳ق، [[آقا محمد خان]] از [[شیراز]] رو به مازندران و استراباد نهاد و به رغم مخالفت برادرانش، استراباد را در ۱۱۹۶ق تصرف کرد و رحیم‌خان دولو را منصب بیگلربیگی استراباد داد.<ref>نامی، ۲۴۶-۲۴۷، ۲۶۲، ۳۳۰؛ هدایت، همان، ۲۸۶-۲۸۷، ۲۸۹؛ ساروی، ۷۷، ۹۱ -۹۲، ۱۰۵- ۱۰۸؛ سپهر، ۱/۴۰</ref> | پس از مرگ کریم‌خان در ۱۱۹۳ق، [[آقا محمد خان]] از [[شیراز]] رو به مازندران و استراباد نهاد و به رغم مخالفت برادرانش، استراباد را در ۱۱۹۶ق تصرف کرد و رحیم‌خان دولو را منصب بیگلربیگی استراباد داد.<ref>نامی، ۲۴۶-۲۴۷، ۲۶۲، ۳۳۰؛ هدایت، همان، ۲۸۶-۲۸۷، ۲۸۹؛ ساروی، ۷۷، ۹۱ -۹۲، ۱۰۵- ۱۰۸؛ سپهر، ۱/۴۰</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۵: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | <div class="reflist4" style="height: 220px; overflow: auto; padding: 3px" > | ||
{{پانویس|2}} | |||
</div> | |||
== منابع == | == منابع == | ||