سید روح‌الله موسوی خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Abbasahmadi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Abbasahmadi (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
== زندگینامه == | == زندگینامه == | ||
سید روح‌الله موسوی خمینی، | سید روح‌الله موسوی خمینی، ۱ مهر [[سال ۱۲۸۱ هجری شمسی|۱۲۸۱ش]] (۲۰ جمادی‌الثانی [[سال ۱۳۲۰ هجری قمری|۱۳۲۰ق ]]) در خمین نزدیک [[اراک]] در [[ایران]] به دنیا آمد.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۴.</ref> پدرش سید مصطفی موسوی (۱۲۷۸–۱۳۲۰ق)<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۱ و ۷۲.</ref> در [[حوزه علمیه نجف]] تحصیل کرد و در خمین، مرجع امور دینی مردم بود.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.</ref> او پنج ماه بعد از تولد سید روح‌الله در مبارزه با حاکمان محلی کشته شد و سید روح‌الله، تا ۱۵ سالگی تحت سرپرستی مادرش هاجره آغاخانم و عمه‌اش قرار گرفت.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.</ref> | ||
=== | روح‌الله خمینی در عمارتی که پدرش از پدربزگرش خریده بود به دنیا آمد. این عمارت شامل اندرونی، باغ، برج‌های نگهبانی<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۲.</ref> خیابان‌کشی<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۴.</ref> و بیرونی وسیعی بود.<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۳۴.</ref> پدرش نوکر و تفنگدار داشت و هر کدام از روح‌الله و برداران و خواهرانش، یک دایه داشتند.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۷۲ و ۷۳.</ref> | ||
=== تبار === | |||
به گفته حشمت‌الله ریاضی یزدی، جد اعلای امام خمینی «سید حیدر موسوی صفوی اردبیلی کردی» از عالمان [[شیعه]] است که در سال ۷۶۶ق توسط میر سید علی همدانی، عالم و عارف شیعه، برای تبلیغ اسلام از ایران به [[کشمیر]] فرستاده شد و به [[شهادت]] رسید؛<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۹ و ۳۰۰.</ref> البته برخی جد اعلای امام خمینی را که به [[هند]] هجرت کرد، میر حامد حسین از عالمان [[نیشابور]] و داماد سید حیدر موسوی دانسته‌اند.<ref>حیدری، «اوضاع سیاسی اجتماعی خمین در دوره پدر امام»، ص۱۲۳.</ref> | |||
بر اساس شجره‌نامه‌ای که حشمت‌الله ریاضی یزدی بررسی کرده، بسیاری از اجداد امام خمینی از عالمان شیعه و دارای تأیفات بودند و برخی از آنها به شهادت رسیدند.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۲۵۸–۲۶۲.</ref> | |||
جد امام خمینی «سید بزرگ» ملقب به دین‌علی‌شاه از عالمان و سادات هند و ساکن در کشمیر بود.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۱ و ۴۲.</ref> پدربزرگ پدریِ خمینی، سید احمد هندی (درگذشت حدود ۱۲۸۵ق)<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۷.</ref> فرزند دین‌علی‌شاه است که بین سال‌های ۱۲۴۰ و ۱۲۵۰ قمری از کشمیر به [[عراق]] و از آنجا به خمین هجرت کرد.<ref>پسندیده، خاطرات آیت‌الله پسندیده، ۱۳۸۴ش، ص۴۱ و ۴۲.</ref> | |||
[[حیدر بن محمد خوانساری]] عالم [[قرن ۱۱ قمری|قرن یازدهم قمری]] و نویسنده کتاب [[زبدة التصانیف (کتاب)|زبدة التصانیف]] را یکی از اجداد مادری امام خمینی دانسته‌اند.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۵.</ref> پدربزرگ مادری‌اش، میرزا احمد مجتهد خوانساری (درگذشت ۱۳۱۳ق) فرزند ملاحسین خوانساری است.<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۲۷ و ۲۸.</ref> | |||
{{تبارنامه سید روح‌الله خمینی}} | |||
=== ازدواج و فرزندان === | |||
سید روح‌الله خمینی در اوایل بهمن [[سال ۱۳۰۸ شمسی|سال ۱۳۰۸ش]] با خدیجه ثقفی ([[سال ۱۲۹۲ هجری شمسی|۱۲۹۲]]-[[سال ۱۳۸۸ هجری شمسی|۱۳۸۸ش]]) دختر [[محمد ثقفی تهرانی]]، عالم شیعه و نویسنده [[روان جاوید در تفسیر قرآن مجید (کتاب)|تفسیر روان جاوید]]، ازدواج کرد.<ref>محمدی ری‌شهری و دیگران، دانشنامه ری، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۲۲۵.</ref> فرزندان او عبارتند از دو پسر به نام‌های [[سید مصطفی خمینی|مصطفی]] و [[سید احمد خمینی|احمد]] و سه دختر به نام‌های صدیقه، فریده و [[زهرا مصطفوی|زهرا]].<ref>میریان، پدر مهربان، ۱۳۸۴ش، مصاحبه با زهرا مصطفوی، ص۳۴ و ۳۵.</ref> | |||
=== درگذشت و تشییع === | === درگذشت و تشییع === | ||
[[پرونده:تشييع امام خميني.jpg|بندانگشتی|250px|[[تشییع]] امام | [[پرونده:تشييع امام خميني.jpg|بندانگشتی|250px|[[تشییع]] امام خمینی]] | ||
امام خمینی در شامگاه [[۱۳ خرداد]] [[سال ۱۳۶۸ هجری شمسی|۱۳۶۸ش]]<ref> | امام خمینی در شامگاه [[۱۳ خرداد]] [[سال ۱۳۶۸ هجری شمسی|۱۳۶۸ش]] در ۸۷ سالگی<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۳.</ref> بر اثر سرطان معده در [[تهران]] درگذشت.<ref>عارفی، طبیب دلها، ۱۳۷۶ش، ص۳۴۱.</ref> جنازه وی در [[۱۵ خرداد]] در [[مصلای امام خمینی (تهران)|مصلای تهران]] قرار گرفت و مردم برای وداع با او اجتماع کردند.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۷.</ref> [[سید محمدرضا گلپایگانی]] از [[مرجع تقلید|مراجع تقلید شیعه]] در [[۱۶ خرداد]] [[نماز میت]] را بر جنازه او اقامه کرد<ref>رجایی، تشنه و دریا، ۱۳۹۲ش، ص۲۱۷.</ref> و با حضور حدود نه میلیون نفر، تشییع و در نزدیکی [[بهشت زهرا|قبرستان بهشت زهرا]] جایی که به [[حرم امام خمینی]] معروف شد، دفن گردید.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۹.</ref> سایت رسمی رکوردهای جهانی گینتس مراسم تشییع جنازه امام خمینی را نسبت به درصد جمعیت (یک ششم جمعیت ایران)، پرجمعیتترین تشییع جنازه در تاریخ شمرده است.<ref>[http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-percentage-of-population-to-attend-a-funeral/ "Largest percentage of population to attend a funeral"], Guinness World Records.</ref> | ||
[[۱۴ خرداد|روز ۱۴ خرداد]] به مناسبت درگذشت امام خمینی در ایران تعطیل رسمی است<ref>«اندیشه‌های وحدت بخش امام، راهگشای مشکلات جهان اسلام»، ص۲۴۶.</ref> و مراسم‌های مختلفی برگزار می‌شود.<ref>«[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n15404/سرویس_های_اطلاع_رسانی/امام_خمینی_و_انقلاب_اسلامی/تاکید_بر_برگزاری_هرچه_با_شکوه_تر_مراسم_بزرگداشت_حضرت_امام_در_سراسر_کشور تأکید بر برگزاری هرچه با شکوه تر مراسم بزرگداشت حضرت امام در سراسر کشور]»، پرتال امام خمینی.</ref> یکی از آنها مراسمی در حرم امام خمینی است که با حضور سران کشور و مردم برگزار می‌شود<ref>انصاری، «پشت صحنه مراسم 14 خرداد و حوادث تلخ آن»، ص۳۰۱.</ref> رهبر [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی ایران]] در آن سخنرانی می‌کند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به انصاری، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n124827/مراسم_بیست_و_هشتمین_سالروز_رحلت_امام_خمینی_بعد_از_ظهر_روز_14_خرداد_با_سخنان_رهبر_معظم_انق مراسم بیست و هشتمین سالروز رحلت امام خمینی بعد از ظهر روز 14 خرداد با سخنان رهبر معظم انقلاب برگزار می‌شود]»، در پرتال امام خمینی؛ «[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=7089 بیانات در مراسم بیستمین سالگرد رحلت امام خمینی]»، دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.</ref> | |||
== زیست علمی == | |||
سید روح‌الله خمینی، تحصیلات اولیه حوزوی از جمله ادبیات عرب و [[منطق]] را در خمین، نزد عالمان آن شهر<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۶.</ref> و بیش از همه نزد برادرش [[سید مرتضی پسندیده]] فرا گرفت.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۶.</ref> | |||
=== هجرت به اراک و قم === | |||
امام خمینی در سال ۱۲۹۸ش، عازم [[حوزه علمیه اراک]] شد.<ref>انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۶.</ref> در [[سال ۱۳۰۱ هجری شمسی|۱۳۰۱ش]]، چند ماه پس از هجرت [[عبدالکریم حائری یزدی|عبدالکریم حائری]] مرجع تقلید شیعه، از اراک به قم، به قم هجرت کرد.<ref>شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۱۸.</ref> در [[حوزه علمیه قم]] بخش انتهایی کتاب [[مطول (کتاب)|مُطَوَّل]] با موضوع ادبیات عرب را نزد [[محمدعلی ادیب تهرانی]] و کتاب‌های [[فقه|فقهی]] و [[اصول فقه|اصولی]] مانند [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] و [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]] را نزد [[سید محمدتقی خوانساری]] و [[سید علی یثربی کاشانی]] گذراند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۶.</ref> | |||
مهمترین استاد خمینی در [[درس خارج|درس خارج فقه و اصول]] چنان‌که خودش گفته، عبدالکریم حائری بود.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.</ref> [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] را از [[سید ابوالحسن رفیعی قزوینی]] و ریاضیات، هیئت و حساب را از او و از [[علی‌اکبر حکمی یزدی|علی‌اکبر حِکَمی یزدی]] فرا گرفت.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.</ref> سید روح‌الله خمینی همچنین نزد [[محمدرضا مسجدشاهی اصفهانی]]، فلسفه اسلامی، فلسفه غرب و عروض و قوافی آموخت.<ref>علوی، «امام خمینی، فلسفه اسلامی و نگرش عقلی»، ص۲۲۱.</ref> | |||
خمینی مهمترین استاد خود در [[عرفان نظری]] را [[محمدعلی شاه‌آبادی]] معرفی کرده است.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.</ref> او بین سال‌های [[سال ۱۳۰۷ هجری شمسی|۱۳۰۷]] تا [[سال ۱۳۱۴ هجری شمسی|۱۳۱۴]]، کتاب‌های [[شرح فصوص الحکم (قیصری)|شرح فصوص الحکم]] نوشته [[محمدداوود قیصری]]، [[مصباح الانس (کتاب)|مصباح الانس]] نوشته [[ابن فناری]] و [[منازل السائرین (کتاب)|منازل السائرین]] نوشته [[خواجه عبدالله انصاری]] را از استادش شاه‌آبادی فراگرفت.<ref>امام خمینی، موسوعة الامام الخمینی ۴۵: تعلیقات شرح فصوص الحکم و تعلیقات علی مصباح الانس، ۱۴۳۴ق، مقدمة التحقیق، ص۵.</ref> | |||
به | گفته شده خمینی به مدت سه سال در قم، در درس خصوصی [[میرزا جواد ملکی تبریزی]] که محتوای آن سیر و سلوک عرفانی بوده شرکت کرده است؛<ref>اردبیلی، تقریرات فلسفه امام خمینی، ۱۳۹۲ش، ج۱، مقدمه، صx.</ref> البته [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]]، شاگرد امام خمینی و رهبر کنونی جمهوری اسلامی ایران، از قول او نقل کرده تنها دو جلسه در درس میرزا جواد ملکی تبریزی شرکت کرده است.<ref>«[https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=23898 بیانات در دیدار اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی]»، تارنمای دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای.</ref> | ||
== | === تلاش برای مرجعیت سید حسین بروجردی === | ||
[[ | روح‌الله خمینی را در هجرت [[سید حسین طباطبایی بروجردی|سید حسین بروجردی ]] به قم و مرجع شدن وی تأثیرگذار دانسته‌اند.<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۸؛ شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۴۵.</ref> گفته شده خمینی دنبال مرجعیت فردی بود که مورد پذیرش علما باشد و در برابر [[حکومت پهلوی]] کوتاه نیاید.<ref>شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۴۵.</ref> | ||
سید | |||
خمینی و دیگران طرحی برای اصلاح حوزه علمیه قم تهیه کرده بودند که بروجردی نپذیرفت. انتقاد بروجردی به محدود کردن اختیارات [[مرجع تقلید|مرجعیت]] در این طرح بود.<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۷.</ref> شکست طرح اصلاح حوزه را یکی از دلایل کم شدن ارتباط خمینی با بروجردی دانسته‌اند. همچنین گفته شده خمینی انتظار داشت بروجردی از قدرتش برای مبارزه با سیاست‌های حکومت پهلوی بیشتر بهره ببرد.<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۸.</ref> | |||
=== اجتهاد === | |||
گفته شده سید روح‌الله خمینی از کسی [[اجازه اجتهاد]] نگرفته است.<ref>رجایی‌نژاد، «[https://www.jamaran.news/بخش-اخبار-14/25858-اجازات-در-سیره-نظری-عملی-امام-خمینی اجازات در سیره نظری و عملی امام خمینی(س)]»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.</ref> همچنین برخی گفته‌اند در تراجم‌نگاری‌های معتبر دربارهٔ امام خمینی، از اجازه‌نامه اجتهاد او مطلبی نیامده است؛<ref>«[https://www.irdc.ir/fa/news/1998 مروری بر تناقض‌های دایرةالمعارف بزرگ اسلامی درباره اجتهاد امام خمینی]»، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.</ref> البته بر اساس گزارش ساواک (سازمان امنیت و اطلاعات کشور در حکومت پهلوی)، خمینی در سال ۱۳۱۳ش (در ۳۲ سالگی) از [[عبدالکریم حائری یزدی]] اجازه اجتهاد گرفته است.<ref>پوسانی، «[http://ijtihadnet.ir/آیا-امام-خمینی،-اجازه-اجتهاد-داشت؟-سید/ آیا امام خمینی اجازه اجتهاد داشت؟]»، شبکه اجتهاد.</ref> برخی نیز از اجتهاد او در ۲۵ سالگی خبر داده‌اند.<ref>شیرعلی‌نیا، دایرة المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی، ۱۳۹۴ش، ص۲۲.</ref> | |||
سید روح‌الله خمینی، از [[محمدرضا نجفی اصفهانی]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[سید محسن امین]] و [[سید ابوالقاسم دهکردی]]، [[اجازه روایت]] دریافت کرده است.<ref>حافظیان، «اجازات حسبیه امام خمینی»، ص۱۸۶.</ref> | |||
گفته شده مشهور است خمینی به کسی اجازه اجتهاد نداد؛<ref>پوسانی، «[http://ijtihadnet.ir/آیا-امام-خمینی،-اجازه-اجتهاد-داشت؟-سید/ آیا امام خمینی اجازه اجتهاد داشت؟]»، شبکه اجتهاد.</ref> اگرچه همسر امام خمینی از اجازه اجتهاد او به فرزندشان سید مصطفی خمینی خبر داده است.<ref>کمیته علمی کنگره شهید آیت الله سید مصطفی خمینی، یادها و یادمانها از شهید آیت‌الله سید مصطفی خمینی (ره)، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۵.</ref> همچنین گفته شده [[محمد یزدی]] از امام خمینی اجازه اجتهاد داشت.<ref>«[https://jameehmodarresin.org/107 آیت‌الله محمد یزدی]»، سایت رسمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.</ref> | |||
=== تدریس و شاگردان === | |||
امام خمینی پیش از ورود آیت‌الله بروجردی به قم، فلسفه اسلامی (کتاب‌های [[شرح منظومه (کتاب)|شرح منظومه]] و [[الحکمة_المتعالیة_فی_الاسفار_العقلیة_الاربعة_(کتاب)|حکمت متعالیه]])، عرفان نظری و کتاب‌های فقهی و اصولی (سطوح عالیه) تدریس می‌کرد. پس از ورود بروجردی، به درخواست برخی شاگردانش مانند [[مرتضی مطهری]]<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.</ref> و [[حسینعلی منتظری]]<ref>بهبودی، الف لام خمینی، ۱۳۹۷ش، ص۱۳۸.</ref> به تدریس خارج فقه مشغول شد و چنان‌که خودش گفته از تدریس علوم عقلی بازماند.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷.</ref> تدریس خارج در طول اقامت در قم و همچنین در مدت اقامت در [[نجف]] ادامه داشت.<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۸.</ref> همچنین او در نجف، در سال ۱۳۴۸ش، طی سیزده جلسه به تدریس مسئله [[ولایت فقیه]] پرداخت، که متن آن پس از یک سال، با عنوان ولایت فقیه چاپ شد.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۳۹۴ش، مقدمه ناشر، ص۱.</ref> | |||
روح‌الله خمینی در قم دروس عرفان نظری را به صورت خصوصی در خانه خود برگزار می‌کرد. در این کلاس‌ها کتاب‌های [[فصوص الحکم (ابن عربی)|فُصوص الْحِکَم]] و [[فتوحات مکیه (کتاب)|فتوحات مَکّیّه]] نوشته [[ابن عربی]] تدریس می‌شد. [[مهدی حائری یزدی]] از شاگردان وی در این کلاس‌ها بود.<ref>مؤسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی (ره)، امام به روایت دانشوران، ۱۳۹۲ش، ص۹۸.</ref> | |||
تدریس خمینی پس از تبعید به پاریس قطع شد. او پس از انقلاب و بازگشت به ایران نیز، به دیگر امور اشتغال داشت و تدریس را آغاز نکرد؛<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ۱۳۶۸ش، ج۱۹، ص۴۲۷ و ۴۲۸.</ref> البته وی در ۱۳۵۸ش تدریس [[تفسیر قرآن]] را آغاز کرد که به صورت هفته‌ای از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد. این تفسیر که رویکردی عرفانی داشت پس از پنج جلسه،<ref>امام خمینی، تفسیر سوره حمد، ۱۳۷۵ش، مقدمه، صفحه د.</ref> با مخالفت گروهی از مخالفان فلسفه و عرفان<ref>ایازی، «[https://www.jamaran.news/بخش-اخبار-59/43838-چرا-تفسیر-سوره-حمد-امام-خمینی-متوقف-شد-محمدعلی-ایازی چرا تفسیر سوره حمد امام خمینی متوقف شد؟]»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.</ref> و جمعی از عالمان [[حوزه علمیه مشهد]] مانند [[میرزا جواد آقا تهرانی]]، تعطیل شد.<ref>ربانی، مکتب‌های حدیثی، بی‌تا، ص۳۳۸.</ref> | |||
شمار شاگردان او را در برخی دوره‌ها بیش از هزار نفر شمرده‌اند.{{مدرک|انصاری، حدیث بیداری، ۱۳۷۸ش، ص۱۹–۲۰.}} برخی از شاگردان دروس فلسفه او عبارتند از: [[حسینعلی منتظری]]، [[مرتضی مطهری]]، [[سید محمد حسینی بهشتی|سید محمد بهشتی]]، [[عبدالله جوادی آملی]]، [[ابراهیم امینی نجف‌آبادی|ابراهیم امینی]] و [[محمدعلی گرامی]].<ref>علوی، «امام خمینی، فلسفه اسلامی و نگرش عقلی»، ص۲۲۱.</ref> | |||
=== کتاب‌ها === | === کتاب‌ها === | ||