واقعه عاشورا (از نگاه آمار): تفاوت میان نسخه‌ها

{{اصلی|نامه های کوفیان به امام حسین(ع)}}

مورّخان، آمار نامه‌هایی که در [[مکه]] به دست [[امام حسین(ع)]] رسید، گوناگون نوشته‌اند:

#طبری تعداد نامه‌ها را حدود ۵۳ نامه دانسته است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۶۲. عبارت وی در این باره چنین است: «... فحملوا معهم نحواً من ثلاثة و خمسین صحیفة...» البته برخی محققان معاصر، تعبیر «ثلاثه» را تصحیف «مائه» دانسته و گزارش طبری را نیز همان ۱۵۰ نامه تلقی کرده‌اند و شاهد بر این امر را نقل شیخ مفید، ابن اعثم، خوارزمی و سبط ابن جوزی گرفته‌اند که آنان نیز ۱۵۰ نامه نوشته‌اند و احتمالا همه آنان از ابومخنف نقل کرده‌اند(یوسفی غروی، وقعة الطف، ص۹۳) اما بلاذری ۵۰ نفر گزارش کرده است، هم چنان که سبط ابن جوزی که ۱۵۰ نامه گزارش کرده است، از ابن اسحاق نقل کرده است، نه از ابومخنف</ref>

#بلاذری ۵۰ نامه برشمرده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۷۰</ref>

گزارش ۱۵۰ نامه قائلان بیشتری دارد و برخی از منابع آن قدمت بیشتری دارند.

=== بیعت کنندگان با حضرت مسلم ===

تعداد کوفیان بیعت کننده با [[مسلم بن عقیل]] نیز در منابع تاریخی متفاوت نقل شده است.

#برخی ۱۲هزار نفر<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۵۹ به نقل از عمار دهنی؛ ابن عساکر، ترجمة الامام الحسین(ع)، ص۳۰۲؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۹۹؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۳، ص۳۰۶؛ احمد بن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة، ص۱۹۶؛ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۳، ص۶۵؛ و ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۴۱. ۱۸هزار نفر را به عنوان قول دیگر، بیان کرده‌اند.</ref>نوشته‌اند.

#در خبری به نقل از [[امام باقر(ع)]] آمار بیعت کنندگان ۲۰ هزار نفر بیان شده است.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۱، ص۴۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ج۴۴، ص۶۸. اما در برخی مآخذ، به جای ۲۰ هزار نفر، ۱۸ هزار نفر گزارش شده است (سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ص۱۸۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۲۷، ص۲۱۲). خواند میر نیز به این قول اشاره کرده است (خواند میر، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج ۲، ص۴۲)</ref>

=== در کربلا (پیش از عاشورا)===

#برخی مورخان ۸۹ نفر نوشته‌اند، با این توضیح که ۵۰ نفر اصحاب امام، ۲۰ نفر از سپاه دشمن (که به امام پیوستند) و ۱۹ نفر از اهل بیت امام (ع).<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ص۳۲۹؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۹۸ و ۳۰۰.</ref> برخی مورخان، تعداد سواران امام را ۳۲ نفر در مسیر کربلا نوشته‌اند.<ref>طبری، دلائل الامامة، ص۱۷۸.</ref>

#یعقوبی اصحاب و اهل بیت امام را ۶۲ یا ۷۲ نفر گزارش کرده است.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۴۳.</ref>

=== تعداد سپاه===

#برخی منابع، نام فرماندهان سپاه دشمن را با تعداد افراد تحت فرمان شان، به تفصیل گزارش کرده و مجموع آن را ۲۲ هزار نفر نوشته‌اند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۸۴ـ۹۰ و ص۱۰۱؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۳۴۱ـ۳۴۵؛ ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۲۷۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۴، ص۳۸۶.</ref>

#مسعودی، صاحب کتاب [[اثبات الوصیه]] ۲۸ هزار نفر گزارش کرده است.<ref>مسعودی،‌ اثبات الوصیه، ص۱۶۶.</ref>

#طبری شیعی ۱۴ هزار نفر نگاشته است.<ref>طبری، دلائل الامامه، ص۱۷۸</ref>

مورخان تعداد زخم‌ها و جراحاتی را که بر پیکر پاک امام وارد شده است، گوناگون نوشته‌اند.

#در روایتی از [[امام باقر(ع)]] تعداد جراحات وارده بیش از ۳۲۰<ref>شیخ صدوق، الامالی، مجلس ۳۱، ح ۱، ص۲۲۸، فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۱۸۹؛ طبرسی، تاج الموالید، ص۳۱، ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۰، مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۸۲. ابن شهرآشوب اقوال دیگری نیز آورده است: ۳۶۰ زخم، ۱۹۰۰ زخم، ۳۳ ضربه شمشیر به جز تیرها. ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۰.</ref>و در خبر دیگری، ۶۳ ضربه شمشیر یا نیزه و یا تیر نقل شده است.<ref>کلینی، الکافی، ج ۶، ص۴۵۲، ح ۹ و مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۹۲، ح۳۶.</ref>

#در روایتی از [[امام سجاد(ع)]] تعداد جراحات ۴۰ ضربه شمشیر و زخم نیزه نقل شده است.<ref>مغربی، دعائم الاسلام، ج۲، ص۱۵۴</ref>

#منابعی، ۱۲۰ ضربه شمشیر، تیر و سنگ را نیز نوشته‌اند.<ref>مُحَلّی، الحدائق الوردیه، ج۱، ص۲۱۳.</ref>

#ابن سعد ۳۳ زخم نوشته است.<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۸۴، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۵۷ ـ ۵۸. قاضی نعمان، مشابه این خبر را آورده است مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۶۴.</ref>

به نظر می‌رسد که تعداد جراحات، بیش از ۱۰۰ زخم بوده است. گزارش‌هایی که می‌گوید آن قدر تیر بر بدن امام(ع) اصابت کرده بود که بدنش پوشیده از تیر شده بود، مؤید همین قول است.<ref>طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۴۶۹ و ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۰.</ref>

==آمار اسب تازندگان بر بدن امام(علیه‌السلام)==

== سرهای بریده شهدا ==

#دینوری در گزارش مربوط به توزیع سرها بین قبایل، ۷۵ سر و بلاذری به نقل از ابومخنف ۸۲ سر نگاشته است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۲، دینوری، اخبار الطوال، ص۲۵۹.</ref>

#سبط ابن جوزی به نقل از هشام کلبی، ۹۲ سر نوشته است.<ref>ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۵۶</ref>

#طبری و [[ابن شهر آشوب]] به نقل از [[ابومخنف]] و ابن صباغ مالکی تعداد سرهایی را که نزد [[عبیدالله بن زیاد]] برده شده است، ۷۰ سر گزارش کرده‌اند.<ref> طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۳۵۸، ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۱ و ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ص۱۹۸.</ref>

*عمر بن حسین<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۵۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۱۲.</ref>

*محمد بن حسین بن علی<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۱؛ ابن عبد ربه‌، العقد الفرید، ج۴، ص۳۶۰.</ref>

*محمد بن عمرو بن حسن<ref>کوفی اسدی، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۱۵۰ و ۱۵۷، ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف، ص۲۵۲، ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۰۵.</ref>.

*دو فرزند جعفر<ref>ابن قتیبه دینوری، الامامة و السیاسه، ج۲، ص۸</ref>

*[[فاطمه دختر امام حسین (ع)|فاطمه]]<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۸۷، طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ۱۰۴، قاضی نعمان مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۹۸؛ شیخ صدوق، الامالی، ص۲۲۸.</ref>

*[[سکینه دختر امام حسین(ع)|سکینه]]<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۹؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ص۱۰۴؛ قاضی نعمان مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۹۹؛ شیخ صدوق، الامالی، ص۲۳۰.</ref>

*[[رباب دختر امرؤالقیس کلبی|رَباب]]<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۸۷.</ref> (همسر امام و مادر سکینه و [[عبدالله رضیع]])

#طوعه<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۲۷۷ـ۲۷۸</ref> (کنیز [[اشعث بن قیس]] که [[مسلم بن عقیل]] را زمانی که در کوچه‌های [[کوفه]] تنها مانده بود، به خانه‌اش پناه داد)

#دیلم<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۳۷۸ـ۳۷۹</ref> یا دلهم<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۹۸</ref> (همسر [[زهیر بن قین]] که همسر خود را تشویق به پیوستن به یاران [[امام حسین(ع)]] کرد)

== زنان معترض ==

#ام عبدالله (دختر حرّ بدی کندی، همسر [[مالک بن نسیر کندی|مالک بن نُسَیر]]).<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۲، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۵۷</ref> اعتراض او به این سبب بود که شوهرش جبه کلاه دار (=بُرْنُس) متعلق به امام را غارت کرده بود.

# زنی از قبیله بنی بکر بن وائل که با شوهرش در سپاه عمرسعد بود وقتی دید پس از شهادت امام(ع) سپاه ابن سعد به خیمه‌های [[ اهل البیت علیهم السلام |اهلبیت]] در آمده و غارت می کنند شمشیری در دست گرفت و به سمت خیمه ها آمد و گفت: ای آل بکربن وائل آیا دختران  [[رسول خدا]] را تاراج می کنند و در ادامه گفت: لا حكم إلا لله، يا لثارات رسول الله.(فرمان خدا راست وبس. به خونخواهی  رسول خدا برخیزید)شوهرش او را گرفت و به جای خود بازگردانید. <ref>القمي، الشيخ عباس، نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم، ج۱، ص۳۴۲. شعرانی، دمع السجوم، ترجمه نفس المهموم، ۱۳۷۴ق، ص۲۰۱.</ref>

#نوار، (همسر یا دختر کعب بن جابر بن عمرو ازدی)<ref>طبری، تاریخ الامم و الملک، ج۴، ص۳۲۹</ref> او به همراهی شوهرش با لشکر عمر سعد در مقابله با امام حسین و کشتن [[بریر بن خضیر]] اعتراض کرد.